Timmermans moet cultuurshock veroorzaken

Als Frans Timmermans de hoorzittingen in het Europees Parlement goed doorloopt en op 1 november kan aantreden als de belangrijkste vicevoorzitter van de Europese Commissie, gaat hij zich o.a. bezighouden met ‘betere regelgeving’. Meestal wordt daarmee bedoeld dat het bedrijfsleven niet teveel last moet hebben van Europese regelzucht. Dit is echter een te beperkte opvatting: betere regelgeving moet ook slaan op de effecten van regels voor de samenleving als geheel. Daarom pleit ik voor een solidariteitscheck op alle nieuwe voorstellen van de Europese Commissie.

Tijdens een informeel gesprek dat ik onlangs met Timmermans had, toonde deze interesse, mits we het concreet kunnen maken. Dat is niet zo moeilijk: de check bestaat uit een aantal onderdelen, van heel concreet tot wat meer abstract. Het meest concrete onderdeel bestaat uit een toets op de gevolgen van Europese voorstellen voor tweedeling, armoede en werk. Dat doet de Europese Commissie nu nog niet, in ieder geval niet consequent, met een beroep op het feit dat dit zaken zijn waarvoor alleen de lidstaten bevoegd zijn. De Commissie haalt dan echter twee dingen door elkaar: natuurlijk is het inkomensbeleid bij uitstek nationaal beleid, maar als Europese maatregelen gevolgen hebben voor de inkomensverhoudingen, kun je die gevolgen maar beter in kaart brengen, voordat je met je voorstellen komt.

De check moet ook gaan over het respect voor sociale rechten. Wat betekent het voorstel voor het stakingsrecht of voor het recht op adequate huisvesting? Het zou helpen als de Europese Unie snel toetreedt tot het Europees Sociaal Handvest van de Raad van Europa. Het toezichthoudend comité bij dit verdrag doet regelmatig uitspraken over EU-beleid. Zo achtte het comité het beleid van de Trojka in Griekenland een schending van de vakbondsvrijheden, inclusief het recht collectieve afspraken te maken over lonen en andere arbeidsvoorwaarden. In de solidariteitscheck moeten dit soort uitspraken expliciet aan de orde komen. Als de Commissie besluit door te gaan met haar aanvallen op nationale CAO´s, dan moet ze uitleggen waarom dat in haar ogen niet in strijd is met de sociale rechten.

Tenslotte moet de check ook gaan over de vraag wat een Europees voorstel betekent voor de maatschappelijke cohesie. Dit is abstracter, maar zeker uitvoerbaar. Een voorbeeld: je kunt de pensioenvoorziening zien als een collectief goed, iets dat zekerheid biedt voor de oude dag. Je kunt pensioenen ook zien als interessant object voor de verzekeringsmarkt. In dat geval maakt iedereen individuele keuzes: leg je premie in zodat je later ‘verzekerd’ bent of geef je je geld liever aan andere dingen uit? Ieder voor zich dus. Goed voor de markt, slecht voor de maatschappelijke cohesie. Gaan we toe naar een echte samen-leving of gaan we steeds meer toe naar een maatschappij waar de markt regeert en mensen op zichzelf worden teruggeworpen?

Voor de solidariteitscheck is veel belangstelling. Op 2 september jl. was ik medegastheer van een bijeenkomst in het Europees Parlement georganiseerd door Eurodiaconia, een koepel van christelijke diaconale organisaties. In Nederland is Kerk in Actie bijvoorbeeld lid. Alle deelnemende organisaties zagen heil in de solidariteitscheck, als instrument om ook Brussel te laten nadenken over een solidaire en rechtvaardige samenleving. 

Als Frans Timmermans alleen al de discussie over zo’n solidariteitscheck op gang weet te brengen, zal hij kunnen zorgen voor een werkelijke cultuurshock. Dan zal hij heel wat lobbyisten tegenover zich vinden, maar hij werkt dan wel aan een nieuw, een ander Europa. Een Europa dat niet langer mensen tegen elkaar opzet, maar alleen nog regels maakt die mensen dichterbij elkaar brengt. De vraag is of Timmermans’ ‘interesse’ leidt tot concrete daden. In die zin is de solidariteitscheck ook een check op Timmermans’ geschiktheid als Eurocommissaris.