The Day After

Zo rond 1984 reageerden kijkers overal ter wereld geschokt op de avondvullende tv-film The Day after, nu op Youtube in zijn geheel te zien. Onderwerp: wat er gebeurt nadat er atoombommen zijn gevallen op de staat Kansas. Het onderwerp was actueel omdat in Nederland een enorme discussie woedde over het plaatsen van met atoomkoppen geladen kruisraketten die onder de radar door naar doelen in het Oostblok konden vliegen.

Voor het eerst na een jaar of vijfendertig is die film weer actueel. De situatie is misschien nog wel meer gespannen dan tijdens de Koude Oorlog. Door hun aanval op Syrië zijn de Verenigde Staten, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk heel dicht bij een confrontatie met Rusland gekomen. Als de zaken uit de hand lopen, wordt ook Nederland meegesleurd al was het alleen maar omdat ons land lid is van de Navo. Het principe van die organisatie is: een aanval op één lidstaat is een aanval op alle lidstaten.

Vrijdagmiddag vergeleek Bernhard Hammelburg, de erudiete buitenlandspecialist van BNR Nieuwradio de situatie met de weken voorafgaand aan het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Hoe kwam dat conflict tot stand? Een terrorist vermoordde in Serajevo de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije. De keizerlijke regering in Wenen gaf Servië de schuld en verklaarde dat land de oorlog toen er geen genoegdoening kwam. Daarop nam Rusland het op voor zijn kleine bondgenoot op de Balkan waarna de bal van het noodlot verder rolde tot de bloedigste oorlog uit de wereldgeschiedenis tot dan toe een feit was. De situatie wordt nog schrikwekkender als we beseffen dat de Tweede Wereldoorlog een soort vervolg was op de eerste.

Kan dit weer gebeuren? De westelijke mogendheden hebben goed hun best gedaan om de strafactie tegen Assad zo ver mogelijk uit de buurt van Russen te houden. Ze lieten wel zien dat ze doelen snel en precies kunnen raken. Helaas heeft president Trump er een onberaden scheldkanonnade bij gehouden. Dat hij zaterdagmiddag verklaarde zijn doel bereikt te helpen, was nauwelijks zalf op de wonde. Daardoor is het voor Rusland moeilijker geworden om de zaken op hun beloop te laten zonder dat Poetin de indruk maakt dat hij er met de staart tussen de benen vandoor gaat.

Toch is dat wat er moet gebeuren: Assad heeft zijn tik op de vingers gehad. Nu kan iedereen de gebeurtenissen in de nacht van vrijdag op zaterdag beter vergeten. Helaas staat ons een nieuwe – verbale – confrontatie te wachten als straks op instigatie van Rusland de Veiligheidsraad bijeen komt. Het zou uiterst onverstandig zijn als de westerse mogendheden doorgaan met het vernederen van Rusland. Een derde wereldoorlog zal daar nu niet van komen maar terwijl Rusland zich steeds sterker bewapent, zal het zich waar dat maar kan manifesteren als een lastige hindermacht.

Er zijn nu al tekenen van een wapenwedloop, ook in het westen. Dat is allemaal heel erg zonde van het geld in een wereld die wel andere problemen heeft om op te lossen zoals de energie- en de klimaatcrises. Ook zal het weer gewoon worden dat het westen en Rusland elk voor een andere partij kiezen als er burgeroorlogen uitbreken elders in de wereld. Net als in de dagen van de Sovjet Unie. Vandaag is de eerste Day After, het begin van een zich al langer aandienende kwaaie tijd vol confrontatie en bijna conflict.

Gelukkig kent onze tijd een factor waarvan men in 1914 alleen maar kon dromen: wapens met allesvernietigende kracht. Elke oorlog tussen Rusland en de Verenigde Staten draait uit op wederzijdse vernietiging met atoomraketten zoals in The Day After zo aangrijpend is verfilmd. De wurggreep van de Koude Oorlog is weer terug: Kremlin en Witte Huis weten dat de druk op de noodlottige knop zelfmoord betekent en dat zal ze behoeden voor de de uiterste consequentie. Maar of je daar dan blij mee moet zijn…