Terug naar de Masters of War

Jaren geleden zong Bob Dylan over de Masters of War – de wapenhandelaars die rücksichtslos wapens leveren aan ieder die ervoor wil betalen, desnoods aan beide kampen van dezelfde oorlog. Voor de European Aeronautic Defence and Space Company (EADS) lijkt die natte droom voor wapenleveranciers te zijn uitgekomen met de burgeroorlog in Libië.

Jaren geleden leverde het bedrijf honderden Milan anti-tank raketten aan het Khadaffi regime, een goed betalende klant. In april meldde het Britse dagblad The Guardian dat Qatar was begonnen met het leveren van precies hetzelfde wapen aan de rebellen. Daarnaast worden ook producten van EADS gebruikt om Libische regeringsinstallaties te bombarderen. Dat gebeurt door de Franse luchtmacht met de Rafale bommenwerper, terwijl de Britse luchtmacht het luchtruim controleert met het Typhoon gevechtsvliegtuig, een samenwerkingsproduct van EADS en  de bedrijven BAE en Finmeccanica.  

Niet alleen EADS heeft wapens aan Libië geleverd: de omvang van de Europese wapenexport nam volgens een recent onderzoeksrapport toe van  €250 miljoen in 2008 naar €343 miljoen in 2009. De Russische leveranties omvatten een veelvoud hiervan, vanwege het grote aantal dure vliegtuigen. Ook de Amerikanen mikken op een deel van de markt, blijkens een ambtsbericht van december 2009 onthuld door Wikileaks. Daarin werd melding gemaakt van onderhandelingen over de leverantie van militaire transportvliegtuigen en opleidingsmogelijkheden voor militairen. De nu door al deze landen verguisde kolonel Khadaffi was kennelijk ooit een gewaardeerde klant.

Allereerst moet men natuurlijk de wapenhandelaren verantwoordelijk houden voor het leveren aan ondemocratische regimes en de ellende die eruit voortkomt. Als SP steunen we dan ook het protest op 26 mei bij de aandeelhoudersvergadering van EADS in Amsterdam, georganiseerd door de Campagne tegen Wapenhandel. Want het is duidelijk dat je in deze sector niet hoeft uit te gaan van terughoudendheid en zelfregulering. 

Wapenleveranciers als EADS hebben baat bij de praktische demonstratie van het door haar geleverde wapentuig. Het werkt als een aanbeveling voor toekomstige klanten. Een voormalige anonieme wapenexport ambtenaar, afkomstig uit een NAVO lidstaat zei onlangs: “Zodra een vliegtuig of wapensysteem operationeel wordt ingezet, dan werkt dat onmiddellijk als een verkooptactiek; het wapen krijgt het stempel ‘bewezen in gevechtsacties’.  

Zolang een Internationaal Verdrag voor het aan banden leggen van wapenhandel uitblijft, moeten we kijken wat we Europees, maar ook als Nederland zelf kunnen doen. De rol van Nederland mag hierbij niet onderschat worden. Per hoofd van de bevolking staan wij op de derde plaats van wapenexporterende landen in de wereld. Ook onze wapens werden ingezet tegen de bevolking van diverse landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Dat is niets om trots op te zijn. Strakke Europese regels zouden de inspectie van wapens die Nederland passeren, overbodig maken. In de praktijk wordt met name het mensenrechtencriterium waar dat zo uitkomt, omzeild en ondergraven. Nederland gedraagt zich hier als koopman en kijkt bewust de andere kant op. Dat kan zo niet langer. Het mensenrechtencriterium voor de wapenexport moet veel strenger worden toegepast: geen wapens meer naar ondemocratische landen. En zolang aanscherping van Europese regels op zich laat wachten, zal Nederland weer zelf inspecties moeten uitvoeren.