Telegraaf meest uitgesproken tijdens campagne

“Telegraaf en VNO-NCW bashen SP, volgens Marijnissen”, aldus een groot aantal koppen op 4 september 2012 naar aanleiding van een ANP bericht. Volgens oud-SP voorman, de avond ervoor te gast bij Nieuwsuur, heeft de krant met een aantal koppen als “SP kost Banen” en “Het Rommelt bij Roemer” de huidige leider van de SP, Emile Roemer, ‘ongekend gebashed’.

Van kranten mag verwacht worden dat zij onpartijdig verslag doen van de gebeurtenissen, ook ten aanzien van de politiek. In deze Nieuwsmonitor Kort gaan we in op de vraag in hoeverre de voorpagina’s van de dagbladen ook echt ‘partijdig’ zijn geweest tijdens de campagne.

Media bias: vertekeningen in berichtgeving

Nieuws is geen gegeven, maar de uitkomst van een selectieproces. Journalisten en nieuwsredacties beslissen welke gebeurtenissen relevant zijn voor hun publiek en hoe ze daarover berichten. Zij selecteren gebeurtenissen op nieuwswaarde. Zo zullen gebeurtenissen die conflict vertegenwoordigen eerder nieuws worden. Dit geldt ook voor onverwachte gebeurtenissen, gebeurtenissen rondom bekende personen en gebeurtenissen die herkenbaar zijn voor het publiek.

Binnen de democratie vervullen media een intermediaire rol tussen het publiek en de gezagdragers. Zij worden geacht de burgers informeren over zaken van publiek belang, opdat burgers tot weloverwogen afwegingen kunnen komen en media kunnen fungeren als waakhond tegen misbruik van macht (Strömbäck 2008).

Hierbij is objectiviteit van cruciaal belang. Onder dit begrip vallen waarden als onpartijdigheid, neutraliteit, eerlijkheid en betrouwbaarheid. Een voorkeur oftewel een bias houdt in dat er consistente patronen in de berichtgeving aanwezig zijn waarin een partij meer en positiever aandacht krijgt dan andere partijen. Op het gebied van de politieke verslaggeving bestuderen mediawetenschappers of nieuwsredacties een overwegend politiek ‘linkse’ of ‘rechtse’ informatiestroom verspreiden. Tijdens de campagne van 2006 lieten de dagbladen een lichte voorkeur zien voor die partijen waarmee zij vroeger in verzuilde tijden gelieerd waren (Takens et al. 2010). Deze voorkeuren komen vooral tot uitdrukking op de voorpagina’s, de visitekaartjes van de kranten, waarbij de koppen een belangrijke rol spelen. Krantenlezers richten zich toch voornamelijk op de koppen in de krant (Dor, 2003).

In tabel 1 geven we een overzicht van het aantal artikelen op de voorpagina’s van de kranten tijdens de verkiezingscampagne. Naast de hoeveelheid artikelen geven we ook de gemiddelde teneur van het artikel weer. Is het positief of negatief nieuws voor de partij?

Tabel 1. Aantal en teneur van de artikelen op de voorpagina per partij

De nek-aan-nek race tussen PvdA en VVD komt ook naar voren in de voorpagina’s van de kranten tijdens de campagne. In totaal worden beide partijen nagenoeg even vaak genoemd in de artikelen op de voorpagina’s. In het AD, NRC Handelsblad en Trouw wordt de VVD iets vaker genoemd, in De Telegraaf en de Volkskrant zien we vaker de PvdA genoemd. De Telegraaf heeft daarnaast veel aandacht voor de SP op de voorpagina. Van de 15 artikelen over de SP op de voorpagina’s, vinden we er 7 terug in De Telegraaf. Daarnaast zien we dat de teneur van deze artikelen vooral negatief van toon is, -0,7 op een schaal van -1 tot 1. De SP scoort alleen in NRC Handelsblad positief, zij het dat het hier slechts gaat om één artikel.

De PvdA doet het in alle dagbladen aanzienlijk beter. ‘Samsom passeert Roemer’ (de Volkskrant, 4 september). De gemiddelde teneur van de berichtgeving is ronduit positief (0,6). Dit is vooral het geval in de Volkskrant (1,0) en het minst positief in De Telegraaf (0,3). In die krant komt met name de VVD op de voorpagina’s positief uit de bus. In 9 artikelen scoort de partij de maximale score van +1: ‘Rutte: bonus voor werk’ (De Telegraaf 22 augustus). In de overige kranten is de toon rond de VVD aanzienlijk gematigder. De PVV tenslotte wordt een stuk minder vaak genoemd. In slechts 8 artikelen zien we de partij van Wilders terug op de voorpagina’s. Vooral het AD noemt deze partij op haar voorpagina. De teneur is hierbij gemiddeld neutraal.

Wanneer we kijken naar verschillende periodes in de campagne zien de we opkomst van de PvdA ook terug in de berichtgeving op de voorpagina’s. In de eerste week wordt de VVD het vaakst genoemd, maar de andere partijen volgen min of meer op gelijke afstand. De week waarin ook Rutte, Wilders en Roemer begonnen aan de campagne zien we wederom dat de VVD het meest genoemd wordt, gevolgd door de PvdA en de SP. De PVV wordt in deze week al aanzienlijk minder genoemd. De eerste week van september zien we dat de tweestrijd ook te zien is op de voorpagina’s met PvdA en VVD die respectievelijk 15 en 14 keer wordt genoemd. De teneur rond de PvdA wordt positiever, zij het dat de laatste dagen de teneur iets daalt (0,2). De teneur rond de VVD daarentegen, zakt weg in de tweede week tot zelfs iets onder nul, maar is de laatste dagen gemiddeld weer positief (0,4).

Conclusie Kijkend naar de voorpagina’s van de dagbladen tijdens de campagne, zien we een zekere voorkeur van de redactie voor politieke partijen. Zo wordt de SP in De Telegraaf uitgebreid genoemd, waarbij de teneur ronduit negatief te noemen is. In de andere dagbladen komt de SP aanzienlijk minder aan bod en is de teneur minder negatief. De VVD aan de andere kant, wordt in de kranten voornamelijk neutraal afgeschilderd. Op de voorpagina van De Telegraaf daarentegen wordt de VVD in negen artikelen juist uiterst positief afgeschilderd op de voorpagina’s. In de Volkskrant zien we juist dat de PvdA in 7 artikelen ronduit positief naar voren komt op de voorpagina’s. Hoewel we op basis van deze cijfers niet kunnen spreken van een structurele bias, daarvoor is de onderzoeksperiode te kort, zien we wel dat de dagbladen middels hun voorpagina’s een zekere politieke voorkeur laten doorschemeren. Ook uit deze meting blijkt dat de kranten hier hun klassieke banden volgen. In vergelijking met de andere dagbladen is De Telegraaf het meest uitgesproken.

Methode In dit onderzoek hebben we gekeken naar de voorpagina’s van de vijf landelijke dagbladen in de periode vanaf 20 augustus tot en met 8 september. We hebben daarbij gekeken in hoeverre de artikelen betrekking hebben op de vier grote partijen en wat de teneur van deze berichtgeving was. Deze teneur kan variëren van uiterst negatief (-1) tot uiterst positief (+1). Enkele voorbeelden: “Roemer Jokt” (De Telegraaf, 29 augustus 2012) is een negatief verhaal voor de SP. Het artikel “Samsom nu populairder dan Rutte” (AD, 7 september 2012) is positief voor de PvdA en negatief voor de VVD. Een kop “SP en PvdA strijden om linkse kiezer” (NRC Handelsblad, 6 september 2012) is voor zowel SP als PvdA als positief geïnterpreteerd. Ook als de kop een citaat is van een politicus wordt dit als positief voor de partij gezien.

Literatuur Dor, D. (2003). On newspaper headlines as relevance optimizers. Journal of Pragmatics, 35: 695-721. Strömbäck, J. (2008). Four phases of mediatization: An analysis of the mediatization of politics. International Journal of Press/Politics, 13, 228–4. Takens, J., Ruigrok, N. Hoof, A. Van, Scholten, O. (2010). Old ties from a new(s) perspective: Diversity in the Dutch press coverage of the 2006 general election campaign. Communications 35(4): 417- 438.