Teeven als hoeder van het vrije woord

Woensdag 13 november 2013 vindt een debat plaats in De Balie over het asielbeleid. Speciale gast bij dat debat is staatssecretaris Teeven. Aan dat debat zou ook asieladvocaat mr. Bogaers deelnemen. De Balie heeft echter de naam van mr. Bogaers geschrapt als deelnemer aan het debat. Dat is gebeurd onder druk van staatssecretaris Teeven. Hij wilde niet aan het debat deelnemen als Bogaers zou meedoen, bevestigt De Balie-directeur Yoeri Albrecht. Als reden daarvoor zegt de woordvoerder van Teeven dat Bogaers lelijke dingen heeft gezegd over de IND.

Kritische houding Mr. Bogaers behoort tot één van de meest prominente advocaten in Nederland op zijn vakgebied. Hij neemt uitgebreid de tijd om het levensverhaal van zijn cliënten op te tekenen en de dossiers van asielzoekers te bestuderen. Hij is zeer kritisch over de IND. Maar hij is ook zeer kritisch over zijn eigen vakgenoten. Door die kritische houding wil Teeven niet dat mr. Bogaers aan het debat over het asielbeleid deelneemt. Teeven gebruikt zijn positie als staatssecretaris en dwingt De Balie om de deelname van Bogaers aan het debat te weigeren.

Vraag is of deze handelwijze van Teeven door de beugel kan. De Balie is een plek voor het publieke debat en voor het vrije woord; een veilige haven voor mensen met kritische opvattingen. Als VVD-staatssecretaris moet Teeven toch weten wat de betekenis is van vrijheid en democratie en hoe belangrijk deze waarden zijn. Teeven heeft De Balie onder druk gezet. Daarmee permitteert Teeven zich meer rechten en vrijheden dan een gemiddelde deelnemer aan het debat.

Spelregels Als Teeven moeite heeft met bepaalde uitlatingen van mr. Bogaers over het functioneren van de IND, kan hij een klacht indienen bij de tuchtrechter. Dit zijn de spelregels. Het is aan de tuchtrechter te beoordelen of een advocaat zich onbehoorlijk heeft gedragen. Teeven heeft ook een klacht ingediend bij de tuchtrechter tegen mr. Bogaers. Terwijl de klacht behandeld wordt, zet Teeven De Balie onder druk om deze kritische advocaat te weren. Kennelijk ervaart de IND deze advocaat als een lastpost door zijn kritische houding.

De kritische houding van Bogaers vloeit voort uit de fouten die door de IND gemaakt worden. Dat bij de IND fouten, en soms grove fouten, worden gemaakt is al bekend. We hebben het gezien bij de zaak van de Russische activist Dolmatov. De Inspectie van Veiligheid en Justitie die onderzoek deed naar die zaak sprak over een opeenstapeling van fouten en dat het niet ging om een incident, maar om structurele fouten bij de IND. De jonge activist pleegde zelfmoord in het detentiecentrum Rotterdam; waar hij ten onrechte was vastgezet en waar hij de medisch noodzakelijke zorg niet kreeg.

Vrijdenkersruimte In 2008 opende Mark Rutte, toen nog fractievoorzitter van de VVD, de vrijdenkersruimte in de Tweede Kamer. Deze ruimte werd met nogal grote woorden en gebaren geopend. Er stond een groot bord met uitspraken van Voltaire “Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal uw recht het te zeggen met mijn leven verdedigen”. En Mark Rutte schreef: “Wie vrij kan denken en vrij kan spreken, is een vrij mens.” Rutte zei toen dat hij nooit had gedacht in Nederland nog de barricaden op te moeten voor het vrije woord.

In 2009 gebruikte de VVD de vrijdenkersruimte nog om een eerste aanzet tot een wet te ontvouwen waarin het recht op het vrije woord nog beter werd gewaarborgd. Volgens de VVD was het uur van de waarheid aangebroken voor de vrijheid van meningsuiting. Om het tij nog te keren moet bijna alles kunnen worden gezegd, vonden de liberalen. De VVD overwoog zelfs het verbod op discriminatie op te heffen. Dat verbod kon het recht op het vrije woord beperken. Echter, in de zomer van 2011 werd de vrijdenkersruimte in opdracht van Mark Rutte, toen premier in het kabinet met het CDA en de PVV stilletjes opgeheven.

Op de Barricaden In mijn vaderland Iran komt het vaak voor dat de functionarissen hun positie misbruiken om anderen onder druk te zetten om zaken voor elkaar te krijgen. Maar dat in Nederland een Staatssecretaris van Justitie een debatcentrum dwingt om een advocaat te verbieden om aan een debat deel te nemen, baart mij zorgen.

Misschien is het tijd om in Nederland de barricaden op te moeten voor het vrije woord; zo vraag ik onze liberale premier.

Dit artikel staat ook op de website van Sander Terphuis