Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Taal

  •  
26-05-2011
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Op het internet, verscholen achter een schermpje, is het makkelijk meningen formuleren, omdat je niet echt hoeft te staan voor wat je vindt
Ik zie heel vaak stukken op internet voorbij komen, waarvan ik denk: eigenlijk zou ik daar op moeten reageren, want dat deugt echt van geen kant. Meestal laat ik dat voorbij gaan. Toen las ik dit stuk. Los van het feit dat ik de avond organiseerde waarop de schrijver naar de voorstelling ging, waarover hij zich zo opwindt, hielp het stuk te beseffen waarom we juist meer kunst nodig hebben en minder ongenuanceerde meningen op internet. Sterker nog, het geeft een mooie ingang om iets te zeggen over de waarde van kunst.
Het artikel reageerde op de voorstelling Wat is het nu van Mugmetdegoudentand. Daarin gaat actrice Lineke Rijxman op zoek naar waarom zij als actrice kunst maakt. En waarom ze moeite heeft met oppervlakkigheid op televisie, in de politiek en in het dagelijks leven. Oppervlakkigheid die het steeds moeilijker maakt om het belang van kunst aan de man te brengen. En die een staatssecretaris er toe drijft kunstenaars niet meer te stimuleren te werken naar het beste van hun kunnen, maar naar de wens van zoveel mogelijk publiek. Het gekke is dat we excellentie bij sport juist heel normaal vinden. We willen toch dat Ajax (of welke club ook) zo veel mogelijk wint en zo goed mogelijk sport? De supporters zouden woest worden als er altijd alleen maar publiek-attractief galleryplay gespeeld werd, maar nooit geëxcelleerd, of gewonnen. Dit terzijde.
Na de voorstelling legde Rijxman in een nagesprek uit dat zij niet wil denken in termen van wij tegen zij, of over ‘designerbrildragende VPRO-kijkers met een NRC-abonnement’ versus  ‘a-culturele barbaren.’ Haar engagement komt voort uit oprechte zorgen over de maatschappij. Kunst, zei Rijxman, is er voor iedereen. Maar juist het door de politiek aangezwengelde wij-zij denken, zorgt er voor dat een hoop mensen niet meer beseffen en begrijpen dat kunst er ook voor hen is. Gebruikmakend van diezelfde agressieve en polariserende taal wordt ook op internet regelmatig gesuggereerd dat kunst elitair en moeilijk is, terwijl dat helemaal niet zo is.  Juist door het schrijven van het genoemde artikel toont de auteur aan dat Wat is het nu de spijker op zijn kop slaat als de voorstelling suggereert dat juist oppervlakkigheid in denken en communiceren het grootste gevaar voor de kunst oplevert. En dat staatssecretarissen als Zijlstra daar slechts een uitvloeisel van zijn.
De ironisch en leuk bedoelde, maar feitelijk cynische, beledigende stijl en de kort-door-de-bocht-mentaliteit van het internet geeft juist aan wat in deze tijd van vlot geformuleerde een-dimensionele internetmeningen zowel de kracht als het probleem van kunst is. In tegenstelling tot het internet kan kunst de tijd nemen, standpunten tegenover elkaar af wegen, bevragen wat bekend werd verondersteld in plaats van dat te bevestigen. Kunst kan ongestraft in het wilde weg denken, fouten maken en vervolgens terugkeren op zijn schreden. Het kan onverwachte, impopulaire hoekjes omslaan, onbetreden en moeilijke denkpistes aftasten. Bij al die baaierd aan waardevolle mogelijkheden komt een snelgeschreven internetmening er nogal bekaaid van af. Ik kan het weten, want ik probeer voor mijn werk al die mogelijkheden van kunst elke week in een recensie van 400 woorden te proppen.
Toch worden blogs, internetmeningen en reaguursels inmiddels hoger aangeschreven, meer als van deze tijd gezien dan kunst. Dat heeft voor een groot deel met taal te maken. Zowel met semantische taal als de vormentaal die kunst ook is. Schelden, lollig bedoelde snedigheden, grapjes, one-liners en lekkerbekkende halvewaarheden zijn meteen te begrijpen. Je hoeft er verder niet bij na te denken, het glijdt vanzelf naar binnen. Voor kunst daarentegen moet je de tijd nemen. Je moet het werk leren lezen, als was het een nieuwe taal. En als je die taal eenmaal door hebt, is de volgende stap om de essentie van die taal te begrijpen. Kunst staat nu al twee-nul achter op een vlot geschreven blog. Want dat leren lezen is niet altijd makkelijk, het glijdt niet zomaar naar binnen. Maar het kan daardoor wel veel zorgvuldiger communiceren dan welk vlot geschreven blog dat kan.
Het is precies de reden waarom ik bij een d-t fout bij mijn studenten geen genoegen neem met het argument: ‘Maar u begrijpt toch wat ik bedoel?’ Misschien begrijp ik je wel, maar het is – zowel in het dagelijks leven als in het maatschappelijk debat – van belang juist precies te formuleren wat je bedoelt. Want juist door dat precieze formuleren, maar ook in het zoeken naar precies die formulering die wat je wil zeggen vol in het hart treft, komen we in ons maatschappelijk gesprek voorbij die makkelijk naar binnenglijdende vooroordelen, jij-bakken en dommigheden. Dat begint met zorgvuldig formuleren, ook door de kunstenaar. Als criticus heb ik daarom een broertje dood aan zogenaamd geëngageerd meningentheater of oeverloos gezweef in abstracties. Dat doet Wat is het nu geen van beiden. Juist die voorstelling met platitudes af doen, is een volledige miskenning van wat de voorstelling nu juist probeert te zeggen. En tevens een bewijs dat de voorstelling de waarheid in het hart treft.
Daar komt nog een verschil met internet bij. Een kunstenaar die zijn vragen over de wereld zorgvuldig formuleert, doet dat altijd in de openbaarheid en met open vizier. Dat is nu juist het punt van maatschappelijk debat. Het legt als het ware het geformuleerde standpunt in de openbare arena van het theater, het museum, de galerie, de concertzaal en daagt de aanwezigen uit om daar wat van te vinden. Zeker in het geval van theater staat de kunstenaar en zijn formulering open en bloot op het toneel. Op het internet, verscholen achter een schermpje, is het makkelijk meningen formuleren, omdat je niet echt hoeft te staan voor wat je vindt. Je wordt niet geconfronteerd met de gevolgen van je meningen. De kunstenaar en zeker de acteur wordt dat wel en daar moet je verdomde dapper voor zijn.
Wat is het nu is een moedige poging om een zorgvuldige formulering te vinden van wat nu precies van waarde van kunst is. Daar kunnen ze op internet nog wat van leren.
Dit artikel is eerst verschenen op het weblog van Robbert van Heuven

Meer over:

opinie, media
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (16)

Michiel Online
Michiel Online26 mei 2011 - 15:58

Terwijl eerlijke mensen gewoon de tijd kunnen nemen en anoniem kunnen zeggen waar het op staat en eerlijk hun mening kunnen uiten. Eerlijke mensen dus.

Dzjebe
Dzjebe26 mei 2011 - 15:58

"Los van het feit dat ik de avond organiseerde waarop de schrijver naar de voorstelling ging" De avond waarop de schrijver ging? In de aanhef van een column over taalverloedering. Je moet het maar durven.

objectivist
objectivist26 mei 2011 - 15:58

[Oppervlakkigheid die het steeds moeilijker maakt om het belang van kunst aan de man te brengen] En toch is dat marktwerking. Er is om wat voor reden dan ook geen behoefte meer is aan kunst. Stel dat dat zo is. Wat dan? Gaan we het dan opdringen of zeggen we: ok, we leven in een tijd waarin kunst even niet wordt gewaardeerd. Hoe erg is dat? Dat is toch niet voor altijd? Elke sector heeft ups en downs. We moeten niet doen alsof kunst 'verloren' gaat omdat het nu even minder goed loopt. Het is toch steeds een uiterst gevoelig onderwerp merk ik. Waarom is dat? Is het een heilig huisje? Nee toch.

Dzjebe
Dzjebe26 mei 2011 - 15:58

De avond 'waarop' de schrijver... In de aanhef van een column over taalverloedering. Je moet het maar durven (schreef ik eerder, maar kwam niet door de moderator heen). Het probleem met schrijven (op het Internet of elders) is dat mensen niet meer de moeite nemen om het geschrevene, hardop, terug te lezen. Dat scheelt een hoop ergernis. Lijkt mij zo.

Sylvia Stuurman
Sylvia Stuurman26 mei 2011 - 15:58

[ Een kunstenaar die zijn vragen over de wereld zorgvuldig formuleert, doet dat altijd in de openbaarheid en met open vizier. Dat is nu juist het punt van maatschappelijk debat.] Daar ben ik het hartgrondig mee eens. Ik denk dat het debat op internet enorm aan kwaliteit zou winnen als iedereen met open vizier zou schrijven, "googlebaar" en al...

Magikeven!ikheetMostafa
Magikeven!ikheetMostafa26 mei 2011 - 15:58

Toch met pen en papier halen ooooook de bekende Nederlanders geen 10, dus Nul fouten tijdens het Nationale Dictee.De belgen zijn een stuk beter daarin, de Taaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaal. Een paar jaar deed ik ook mee, via de TV, uiteindelijk liep mijn rode pen leeg! Moet ik ook bij zeggen.

msj_meijerink
msj_meijerink26 mei 2011 - 15:58

En dan heb je altijd van die eikels als ik, die hun eigen naam erbij vermelden.

Jansen & Jansen
Jansen & Jansen26 mei 2011 - 15:58

Het spijt me, ik ben na drie zinnen de draad kwijt en hou op lezen. Volgens mij klopt er iets niet met de taal.

Magikeven!ikheetMostafa
Magikeven!ikheetMostafa26 mei 2011 - 15:58

Museum of musea? Beide mag Mostafa! Nou, dát is makkelijk!

Joeri2
Joeri226 mei 2011 - 15:58

"Los van het feit dat ik de avond organiseerde waarop de schrijver naar de voorstelling ging" "Daar kunnen ze op internet nog wat van leren. " Wat? "van wat nu precies van waarde van kunst is? " Ik denk dat uw 'van' knop te vaak blijft hangen, dat is jammer want nu heb ik er geen idee van wat u van nu eigenlijk van er wil zeggen.

Opinius
Opinius26 mei 2011 - 15:58

Internet is breed,en wordt voor de meest denkbare doeleinden gebruikt. bijv is m.i. een virtueel forum gelijk aan de communicatievorm der reguliere snelle dagelijkse wandelgangen waarin snel over en weer wat gewisseld wordt . Dit behoeft m.i. niet aan hetzelfde criteria te voldoen als van een publicist-journalist of auteur ,gepubliceerde complete encyclopedieen ,wetenschapsartikelen voorlichtingspaginas etc etc. Ik zelf kan getroffen worden door een virtueel geschreven stuk dat wemelt van taal of vorm fouten maar dat mij evengoed blijft boeien -raakt door het levendig karakter dat het draagt,of de originele wijze waarin het geformuleerd is . Soms lees ik stukken die fantastisch en perfect in de gramatica zijn neergezet ,en waar het onderwerp mij wellicht verder zou hebben geboeid ware het niet, dat het van elke levendigheid der taal verstoken is om het überhaupt verder te consumeren. Maar waar een ander wel zeker geboeid door kan zijn. even terug hakend Wat is kunst? Kunst is elke uitingsvorm waarmee een ander geraakt kan worden. Het is m.i. derhalve zinloos er dogmatische voorschriften op los te laten,uitgerekend dát degradeert(de) de kunst vaak tot boring snobisme. Uiteraard is het zaak dat taal leesbaar moet zijn,doch ik teken daarbij aan ,taal is niet statisch plastisch,taal leeft . En ik beken mij dat ik taalfouten maak,maar ach wie niet? verder Voor mij telt het criteria middels het ventileren op virtuele wijze,dat ik dat, wat ik te melden heb ook iemend recht in zijn gezicht kan-wil zeggen. Van oppervlakigheid m.b.t de inhoud kan dan bij voorbaat dan al geen sprake meer zijn . voor wat betreft de vorm ,men zit soms ook in " de reguliere vocabulaire wandelgangen" wel eens stomweg in slordige tijdnood .

Mursili2
Mursili226 mei 2011 - 15:58

Het echte probleem wordt hier niet uitgesproken. De ongelofelijke waarheid is dat héél veel mensen wél kunst willen en de meesten van ons het ten minste indirect ook bijna dagelijks consumeren, maar dat niemand er voor wil betalen. Net zoals de blog/sites de kranten wegconcurreren, maar ondertussen wel afhankelijk zijn van de professionele redacties (die wat mogen kosten) om nieuws items te generen waarover geblogd kan worden, is het de entertainment industrie, de mode industrie, de internet industrie etc. die er belang bij hebben kunst te recyclen. Het belang van een nieuwe lichting is daardoor jaren gemaskeerd. Dit parasiteren is van korte duur want de gastheer zal snel sterven. Door onszelf te vergeten op te leiden hebben we echter een heerlijk kortzichtige "bubble" om ons heen gecreëerd die ons het zicht ontneemt op de oorsprong van al dat moois, dat jaarlijks in een andere vorm en thematisch gerangschikt wordt herkauwd tot oorverdovend entertainment en in het ritme van periodieke modegrillen over ons heen gekiept wordt. De 50ties zijn in, daarna de 80ties dan weer de 70ties, dan de 60ties en nu zijn het de 30ties (hoor de huidige Emerald & co, die direct teruggrijpen op de upbeat liedjes van de jaren 20 en 30)... De 10ties zullen nooit weer inkomen. Dan zou je namelijk een jaar en seizoen moeten benoemen voor je weet wat op dat moment populair was, de 50ties, 60ties, 70ties of 80ties. Als iemand uit de jury van een klassiek concours (een concours is ook gewoon entertainment) pontificaal voor de TV zegt, dat hij óók let op de artistieke kwaliteit en dat uitlegt als kritisch beoordelen of de participant wel in de juiste stijlperiode speelt, weet je echt hoe laat het is. Bach is niet muziek..... nee hij wordt bewaakt door de stijl-politie en behoort zo en zo gespeeld te worden, DAT is artistieke inhoud!??? Nou nee! Eigenlijk zet je hiermee letterlijk Bach in het museum, met een bordje erbij dat uitlegt wat het is. Ondertussen wordt er goud verdiend met Bach in de heel "foute" uitvoeringen uit de 50ties, want die doen het zo goed onder reclamespotjes. Levende muziek laat zich niet in het museum zetten, en als dat wel gebeurt stopt het met zich te vermenigvuldigen, net als sommige bedreigde diersoorten. Hulde voor de reclame laten we maar zeggen, want heel wat kinderen zullen Bach herkennen en zeggen: oh die ring tone, of die en die reclame. Door de marktwerking is inmiddels Pop dood, Rock dood en Jazz dood. Daarom zijn er nu ook pop-opleidingen en rock-opleidingen en Jazz opleidingen, om het nog even in te wrijven...ja inderdaad dood en in het museum. Nog een idee voor een nieuw soort popidool: neem een naam uit de 80ties, extravagante kostuums uit alle -ties en presenteer jezelf ironisch aangaande de business, terwijl je er zoveel mogelijk gebruik van maakt, recycle alles wat te recyclen is en hoepla, daar hebben we de toekomst: Lady Gaga. Het punt is dat we niet op nieuwe ideeën komen maar oude koeien recyclen. dat maakt Gaga geen domme kloon, maar een slimme meid die op haar toekomst is voorbereid...recycling heeft namelijk de toekomst, want het moet herkenbaar blijven...ja ja Marktwerking!!! Cultuur relativisme: plaats de kunst in een museum, categoriseer het, laat de media het recyclen en open er een school voor. En in gods naam maak geen nieuwe kunst aan, dat verwart het publiek verstoort de rust in het museum, want dat is toch veilige oude kunst die over andere tijden ging? lekker romantisch en nostalgisch. Oh jee we zijn echt back to the 30ties.

JoopSchouten
JoopSchouten26 mei 2011 - 15:58

'Klote Taal'. ; )

1 Reactie
Pjotrs
Pjotrs26 mei 2011 - 15:58

'Klote Taal' Minimaal een hoofdletter teveel en een woord teveel. Maar je hebt gelijk: het is klotetaal.

[verwijderd]
[verwijderd]26 mei 2011 - 15:58

goed stuk robbert, het was de grote oostenrijkse satiricus karl kraus die erop wees dat 'taal de moeder [is] van de gedachte, niet haar dienstmeid.' een extra probleem is nu dat nogal wat mensen beginnen met een mening, meestal gebaseerd op een vooroordeel, en vervolgens feiten googlen die bij die mening lijken te passen en de rest weglaten. maar het allerergste is dat in het postmodernisme feiten gezien worden als meningen en meningen als feiten. de britse auteur john berger wees op het feit dat 'the dealers of the Free Market and their corollary, the Mafia': ervan uitgaan dat 'they now have the world in their pocket. They have. But to maintain their confidence they have to change the meaning of all the words used in languages to explain or praise or give value to life: every word, according to them now, is the servant of profit. And so they have become dumb. Or, rather, they can no longer speak any truth. Their language is too withered for that. As a consequence they have also lost the faculty of memory. A loss which one day will be fatal.'

1 Reactie
FransAkkermans
FransAkkermans26 mei 2011 - 15:58

Volgens mij presenteert u hier een mening van John Berger als een feit. En daarmee bedoel ik dus niet het feit dat Berger dit gezegd heeft. Of zie ik dat verkeerd.