Systemisch werken in de topsport

De meeste sportpsychologen zijn niet geschoold in systemisch werken. Ze stappen daardoor gemakkelijk in het systeem rond een sporter, terwijl ze daar juist buiten zouden moeten blijven.

De traditionele sportpsycholoog begeleidt een individuele sporter en/of een team. Helpt met concentratieoefeningen, taakgericht presteren, et cetera. En blijft buiten beeld, als het goed is. De ondersteuning behoeft geen nadruk, de sportpsycholoog is dienend. En: de sporter is er niet voor het vervullen van verlangens bij de mentale begeleider.

Zeer geregeld gaat dit volledig mis, en kunnen sportpsychologen (en andere mentale begeleiders) niet de verleiding weerstaan om te pronken met de man, de vrouw of het team dat ze begeleiden. Voor alle duidelijkheid: ik spreek uit eigen ervaring.

Dat hier gevaren aan zijn verbonden werd wel duidelijk in de dramatische gebeurtenissen bij Ajax van de afgelopen weken: de mentale begeleiding werd onderdeel van een complex probleem, waar ze geen deel van uit zou moeten maken.

Iedereen die iets van systemisch werken weet begrijpt dat het in de organisatie bij die voetbalclub (en ook nog eens een miljoenenbedrijf) niet klopt. Mensen vervullen hun rol niet, en er zijn ook rollen die niet (of niet voldoende) vervuld worden. In de cultuur van het profvoetbal sneuvelt dan de trainer (die zijn rol ook niet goed wist in te vullen natuurlijk), maar het systeemprobleem wordt door zijn vertrek niet opgelost. De nieuwe trainer kiest wellicht beter positie ten opzichte van de spelers, maar het systeem is veel uitgebreider en complexer in een betaald voetbalorganisatie met tientallen medewerkers, aandeelhouders en een supportersschare.

Een voorbeeld van hoe het goed kan werken, orde op zaken stellen binnen een sportsysteem: Erik ten Hag zette een paar spelers op hun plek. Ronaldo trok dit niet, en vertrok. Hiermee versterkte hij de positie van Ten Hag in het systeem. Tijdje later: Rashford is in bloedvorm, maar komt te laat op de training. Zonder aanzien des persoons laat Ten Hag hem de wedstrijd hierna uit de basis. En versterkt daarmee zijn positie als ‘baas van de troepen’. En wij, de toeschouwers, nemen een compleet andere energie waar rond een voetbalclub die al jaren dolende was.

De meeste sportpsychologen zijn niet geschoold in systemisch werken. Ze stappen daardoor gemakkelijk in het systeem rond een sporter, terwijl ze daar juist buiten zouden moeten blijven. Juist door met een sporter naar het systeem te kijken waar hij/zij deel van uitmaakt kun je toegevoegde waarde hebben. In de coaching van veel topmensen in het bedrijfsleven is dat al veel gangbaarder. De mentale begeleiders van topsporters (en andere beroemdheden) zouden er goed aan doen hun eigen motieven om het werk te doen nog eens kritisch tegen het licht te houden. Want als behoefte aan erkenning en waardering je te veel drijft kun je nooit de onzichtbare steun in de rug vormen van de sporter die je zo goed kan gebruiken…