De witte tranen van Rosanne Hertzberger
Neoliberaal systeem om scholen te laten concurreren voor misleidende predikaten 'excellent' en 'goed' wordt afgeschaft
Opnieuw wordt een neoliberale maatregel van het kabinet Rutte I afgeschaft omdat die niet blijkt te werken en in plaats daarvan desastreuze gevolgen heeft. Het beloningssysteem waarmee met de predikaten 'goed' en 'excellent' werd aangemoedigd dat basis- en middelbare scholen elkaar gaan beconcurreren verdwijnt per 1 augustus. VVD-minister Dennis Wiersma is na aansporing door D66 tot het inzicht gekomen dat het systeem moet verdwijnen.
Het toekennen van de kenmerken leidt er toe dat een klein groepje scholen worden gezien als goed en daarvoor beloond worden. Terwijl het juist de taak is van de overheid om ervoor te zorgen dat alle scholen goed onderwijs verzorgen. Wiersma schrijft aan de Kamer:
De overheid heeft hierbij een stimulerende rol die zich niet alleen beperkt tot een kleine groep scholen. Dat kan (kwaliteits)verschillen tussen scholen vergroten, zorgen voor ongewenste concurrentie en werkt kansengelijkheid tegen. De overheid heeft dan ook een belangrijke rol om alle scholen hiertoe aan te sporen, waarbij zij bijvoorbeeld ook nauw samenwerken via het delen van kennis over wat wel en niet werkt.
De NOS schrijft:
D66-Kamerlid Paul van Meenen vindt dat de jaarlijkse toekenning van het predicaat veel te veel een wedstrijd is geworden tussen scholen. "Weg met deze oliebollenwedstrijd", zei Van Meenen toen een meerderheid van de Tweede Kamer in februari zijn plan steunde om ermee te stoppen.
Ook scholierenorganisatie LAKS wilde van het systeem af, mede omdat het misleidend is. De scholen die zo'n predikaat in de wacht willen slepen hoeven dat maar op een enkel deel van het onderwijs te bewijzen. Het predikaat zegt daarmee niet alleen weinig maar wekt bij de burger de indruk dat andere scholen slechter zijn, terwijl dat niet het geval is.
Het systeem werd bedacht door CDA-minister van Onderwijs Marja van Bijsterveldt die daarmee ook inspeelde op de indertijd zeer populaire illusie van veel ouders dat hoogbegaafde kinderen te hebben. De Volkskrant schreef in 2012:
Het keurmerk moet leiden tot niets minder dan een cultuuromslag. Van Bijsterveldt: 'Wij denken al gauw: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Niet met je kop boven het maaiveld uitsteken. Die gêne moeten we laten varen. Scholen moeten hun leerlingen verleiden tot grote prestaties. Grote kennis en excellent vakmanschap, dat is de kurk waarop de kenniseconomie drijft.'
Het predikaat-systeem sluit aan op een van de grondslagen van het neoliberalisme dat stelt dat de overheid op zoveel mogelijk terreinen concurrentie moet aanjagen. VVD-minister Sander Dekker voerde het systeem in 2013 in. Tien jaar later verdwijnt het in de prullenbak.
Praat mee
Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.
Reacties (55)
Als het predicaat alleen bepaalde onderdelen zou 'meten' maar niet een algeheel kwaliteitslabel zou zijn, is het goed dat dit systeem wordt afgeschaft. Maar komt er dan iets anders waardoor ik wel weet wat een kwalitatief goede school is; en wat ze goed doen? Dat geneuzel dat er kansenongelijkheid optreedt en dat er geen concurrentie mag zijn dat snap ik uit bepaalde hoek wel.
Mooi dilemma schets je hier. Ik vroeg me tijdens het lezen af of dit soort dillema's nou al een naam hebben gekregen, dat maakt het refereren eraan wat makkelijker.
Zelf hebben wij het altijd heel belangrijk gevonden dat onze kinderen op goede scholen zaten. Het punt was wel dat toen onze oudste naar een bepaalde basisschool ging, die als uitstekend bekend stond. Het aantal aanmeldingen was dan ook groot. Tijdens de basisschooljaren van onze kinderen kwam de klad er wel enigszins in. Nieuwe directeur uit bestaande team, wat leidde tot extra verloop onder docenten die dezelfde ambitie hadden. Matige vervanging etc. De school verloor haar predicaat en dat zag je terug aan de leerlingenaantallen. Inmiddels is de deur definitief gesloten. Kwaliteit speelt echt een rol.
"Van Bijsterveldt: 'Wij denken al gauw: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg." Vandaar dat zij het qua opleiding niet verder heeft gebracht dan verpleegkunde! In het dagelijkse leven mogen de predikaten 'goed en excellent', wat mij betreft, verdwijnen. Overigens ben ik wel van mening dat ze gebruikt zouden moeten worden om het functioneren van tweede kamerleden te duiden.
“ Vandaar dat zij het qua opleiding niet verder heeft gebracht dan verpleegkunde” werkelijk??!!
Neoliberaal in dit specifieke geval is het gebruik van “excellent” en hetfeit,dathet enige excellente aan de scholen is het leveren van data aan de inspectie. Per kind per jaar bleef de vergoeding exact gelijk. Extra inzet van middelen voor de inspectie dus ten koste van leerlingen. En daarbij was voor de school een gunstige kwalificatie om ouders te verleiden hun kind daar op school te doen….
Concurrentie werkt wel degelijk, het maakt gebruik van onze intrinsieke motivatie om uit te blinken en dus beter ons best te doen dan zonder concurrentie. Echter bij Neoliberaal beleid gaan we er van uit dat er verliezers zij en dat deze dit aan zichzelf te danken hebben. Dit laatste is meestal niet waar en werkt bovendien erg contraproductief. In de VS bv resulteert dit in een hele hoop werkende armen die in een tent onder de brug slapen en enkele extreem rijken.
Maar niet alleen concurrentie. Elkaar helpen, samenwerken, een ander iets gunnen, empathie, enz. zijn ook belangrijke kwaliteiten en capaciteiten.
Marcus, bij het predicaat ‘goed’ etcetera, ging het om het aanwakkeren van concurrentie tussen scholen. Waar jij op doelt gaat om de gang van zaken binnen scholen. Heel iets anders
Waaruit blijkt dat dit niet werkt? Het is al eeuwenlang bewezen dat competitie een positieve bijdrage levert aan ontwikkeling, nu gaan we weer andere labeltjes plakken terwijl de realiteit hetzelfde blijft. Hoezo een klein groepje scholen? Er komen jaarlijks ca. 55 scholen in aanmerking, waaronder SO, VMBO en andere scholen, dit is een mooie ontwikkeling. Felicitaties aan degenen die zich hiervoor met passie en gedrevenheid inzetten.
"Waaruit blijkt dat dit niet werkt?" Gewoon lezen, staat in het artikel. "Het is al eeuwenlang bewezen dat competitie een positieve bijdrage levert aan ontwikkeling, nu gaan we weer andere labeltjes plakken terwijl de realiteit hetzelfde blijft. " In sommige situaties voor sommige sectoren. Niet altijd en absoluut. "Hoezo een klein groepje scholen? Er komen jaarlijks ca. 55 scholen in aanmerking, waaronder SO, VMBO en andere scholen, dit is een mooie ontwikkeling." Er zijn rond de 650 VO scholen, dan is 55 inderdaad weinig. Nog geen 10%.
@Volrin - Neen het is niet onderbouwd - sommige dit sommige dat, nogal vaag - Het zijn er meer dan 55 het is ook een ontwikkeling. Laat het ergens rond de 15% liggen dat is een mooi percentage waar een stijgende lijn in zit, dit is ook hard nodig om internationaal te kunnen concurreren met onze kenniseconomie. Gefeliciteerd aan degenen die zich met passie inzetten om het algemeen niveau te verhogen.
@Berend Vertel? Mijn inziens zijn er mensen die iets willen of proberen te bereiken in hun leven, ongeacht je capaciteit, afkomst of identiteit zolang dit binnen het kader valt wat toegestaan is, dit is een fundamenteel recht van vrijheid. Succes met hetgeen waarin u zich kan onderscheiden.
Finland heeft al lang bewezen dat het voor iedereen en alles het beste is als leerlingen met alle niveaus door elkaar in één klas zitten. Die behoren daar tot de best opgeleide scholieren ter wereld. De neoliberale idee van continue concurrentie vanaf jonge leeftijd (Rutte: je moet je invechten) is niet alleen vruchteloos. Het is zelfs contraproductief en schadelijk.
De groeten, dat was in het verleden. Vooral de hoeveelheid kinderen met een zeer hoog IQ is GEDECIMEERD daar. Kinderen lang door elkaar lesgeven is goed als sociaal doel, maar voor het intellect heeft het geen best effect. zie: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00313831.2020.1833240 Three Studies on Learning to Learn in Finland: Anti-Flynn Effects 2001–2017 Finland is known for its high-performing educational system, but local assessments have shown that performance has declined during the past decade. We report the results of nationally representative learning to learn assessments in which 15-year-olds took an identical test in the same schools in 2001, 2012 and 2017. The results show that the level of both domain-general cognitive performance and learning-related beliefs dropped dramatically from 2001 to 2012, but the negative trend has stopped since then. The IQ gains of the 20th century have faltered. Losses in Nordic nations after 1995 average at 6.85 IQ points when projected over thirty years. Je ziet dus meer dan 6 IQ punten lager (gemiddeld) in scandinavie dan 30 jaar geleden. 6 - 7 punten is ongeveer de helft van het verschil tussen een Havo aankunnen of een VWO. in: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0160289617302787
Maar ook is de leerkracht gevrijwaard van al die administratie. De werkdruk is het verschil met hier. Plus de waardering voor zijn professionaliteit.
Beste Kit2, jouw reactie is zeer misleidend en onwaar. Het eerste rapport gaat over reversed Flynn effect, met Finland als casus. Dit treft niet alleen Finland, maar ook Noorwegen, Denemarken, Zweden, Australië, Groot-Brittannië, Nederland en Duitstalige landen. Dat gaat niet over het Finse onderwijsmodel voor kinderen en jonge tieners. Vervolgens wordt een afname tussen 2001 en 2012 afgezet tegen de groei in de periode ervoor in Scandinavië. Niet tegen andere landen, zoals Nederland. Finland heeft ook in 2023 nog altijd het hoogste gemiddelde IQ van heel Europa. Met jouw dramatische 'GEDECIMEERD' lijkt het er vooral op dat je zaken zit te verdraaien en spinnen.
Neoliberaal is fout ja. Vrijheid van individuen om met elkaar te concurreren gaat tenslotte ten koste van iemand.. bah bah. Je moet er niet aan denken... Net zoals bij het jeugdvoetbal tegenwoordig. "Nee, we houden de stand niet bij. Want dan heb je en verliezer. Dat ka niet. We zijn tenslotte allemaal winnaars!"
Prima hoor dat er winnaars en verliezers zijn. Zo zit de natuur nu eenmaal in elkaar. Wij mensen zijn allemaal winnaars en staan aan de top van de keten. Maar laten we dan ophouden te doen of het onze eigen verdienste is ipv gewoon weg geluk.
@berend hoezo? Het is een feit dat er mensen zijn die (meer) hun best doen en mensen die er (vaak) met de pet naar gooien. Iedereen is gelijk, maar niemand is hetzelfde. We beoordelen mensen gelukkig nog altijd op hun daden en niet op het 'mens' zijn op zich.
@Berend, geluk? Het zit in mentaliteit, of je nu een hoog of laag IQ hebt, dat is wat je verder helpt en dat gaat gepaard met vallen en opstaan. We zijn inmiddels koploper in het genereren van ruggengraatloze mensen.
Grijs Ik weet niet waar u dat vandaan hebt, dat de stand niet bijgehouden wordt bij jeugdvoetbal. Volgens mij is dat grote kolder. Niemand is mordicus tegen concurrentie, net zo min als er mensen mordicus voor zijn. Zoals altijd gaat het om de context.
Wat een knullige en absurde vergelijking weet u te maken die op geen enkele manier bewijst dat concurrentie in het onderwijs een goed idee is.
@Grijs gebied 11:34 Natuurlijk presteren mensen die hun best doen beter dan mensen die er met de pet naar gooien. Dat lijkt me nogal een open deur. Maar feit is ook dat niet iedereen gelijk is. Sommige hebben geluk met hun IQ en opvoeding en sommige niet. Dan is het uitermate grof en vooral contraproductief om de laatste groep te stigmatiseren als lui of ongedisciplineerd
Dus dan heb je al het geluk geboren te worden met een goed stel hersens en ouders die je stimuleren en dan gaan we dat ook nog eens extra belonen en prijzen?? Is dat niet wat we, in de systeemregeling, een positieve terugkoppeling noemen?
Op die excellente scholen mag iedereen zich inschrijven in Nederland, zo zijn er ook excellente VMBO’s waarbij leerlingen van allerlei achtergronden het heel erg goed doen. Het is toch mooi dat ook ouders van minder welgestelde gezinnen of waarvan de kinderen niet zo makkelijk leren hun kinderen de kans kunnen geven om via zoon excellente school een mooie basis te geven voor de toekomst. Er wordt hier gedaan alsof dit elitaire scholen zijn die alleen maar betaalbaar zijn voor rijke ouders, maar die sturen hun kinderen al naar dure privé scholen zoals Luzac, terwijl bij deze excellente scholen iedereen welkom is. En blijkbaar heeft niet ieder kind of ouder interesse in een excellente school want waar ik woon is een excellente middelbare school die geen inschrijving weigert en toch gaan de meeste jongeren naar de 7 andere middelbare scholen in de regio. Er is geen enkele andere reden om met het predicaat excellente scholen te stoppen anders dan zurigheid, inhoudelijk hoor of lees ik geen enkel argument. We gaan iets slopen omdat we azijnzeikers zijn en excellent ruikt naar iets elitairs, terwijl het gewoon heel goed onderwijs is, maar dat mag dus niet meer.
Op zo’n excellent school is een klas met kinderen die de hoofdprijs hebben gewonnen in de genen loterij en bij geboorte zijn voorzien van een stel hersens die uitstekend bij deze tijd passen. De rest van de kinderen krijgt minder excellent onderwijs. Op zich niet zo’n probleem maar om dat hele excellent gedoe hangt de sfeer dat je, het label excellent, verdient hebt door inzet en discipline en dat de rest van de kinderen gewoon lui zij. Niks is minder dan waar. Het stikt van de kinderen die keihard werken maar waarbij het gewoon niet wil lukken omdat ze niet de juiste hersens hebben mee gekregen. Dan is het uiterst grof als je die kinderen ook nog eens gaat vertellen dat het hun eigen schuld wel zal zijn. En dat is precies wat er nu gebeurt en dat is idd heel erg neoliberaal.
@Berend22 Je schrijft ongeveer: dat het niet wil lukken omdat ze niet de juiste hersenen hebben meegekregen.. Heb je het er dan over dat bepaalde kinderen dat als ze wel op een excellente school zitten en op het juiste niveau en hun best doen, ze toch niet mee kunnen komen, of bedoel je dat sommige scholen niet tot excellent komen omdat ze meer kinderen hebben met 'verkeerde' hersenen. Ik ben er eentje met verkeerde hersenen, ik kwam niet makkelijk mee, en ik heb daar toch veel moeite voor gedaan. Dankzij een aantal betrokken leraren heb ik het toch mooi gehaald, ondanks actieve tegenwerking van weer een aantal andere leraren. Terwijl ik het eens ben met de premisse dat elke school in Nederland excellent zou moeten zijn, dat het huidige predicaat excellent in de praktijk niet zoveel zegt over het onderwijs, de school of het daadwerkelijk effect voor de betroffen leerling is de motivatie om ermee te stoppen meer een zuur dingetje dan zeggen we gaan het beter doen, en wel op deze wijze... Neo-liberalisme is een spook-vijand, mar goed stokpaardjes zijn er om mensen goed over zichzelf te laten voelen, and damned be the others.
@lili2 neoliberaal betekend in deze context vooral kinderen die toch al alles mee hebben zitten nog een extra zetje geven. “Normale” kinderen en kinderen met een rugzakje profiteren niet van neoliberaal onderwijs beleid.
Als klopt wat ik gehoord heb, dan kost het een school, vooral op organisatorisch gebied, veel tijd en geld om dat predikaat te verdienen. Tijd en geld die niet direct aan de leerlingen ten goede komen.
Het kost de ouders van de leerlingen geen extra geld en ook de overheid niet. En toch weten die excellente scholen hele goede resultaten te bereiken. Maar tsja, we leven in Nederland, daar mag niemand met z’n kop boven het maaiveld uitsteken, da’s de enige reden waarom dit predicaat weg moet.
Rick Hofland: Heel veel kinderen op excellente scholen halen goede resultaten omdat hun ouders genoeg geld hebben prive lessen te betalen voor hun kroost. Wie dat geld niet heeft haalt dezelfde resultaten als kinderen op niet excellente scholen.
Inderdaad! Tijd besteed aan administratie en rapportage aan de overheid gaat ten koste van tijd besteed aan de leerlingen. In mijn reïntegratieperiode, traject tweede spoor genaamd ging ik bij twee verschillende locaties aan de slag. De excellente school liet mij administratie doen. De tweede school liet mij, ervaren leerkracht immers, remedial teaching doen. De tweede school was veel beter voor leerlingen met achterstanden kan ik u verzekeren.
@Rick "Het kost de ouders van de leerlingen geen extra geld en ook de overheid niet." Toch wel, er worden enorme bedragen in geïnvesteerd om scholen excellent te maken. " En toch weten die excellente scholen hele goede resultaten te bereiken." Niet beter dan niet-excellente scholen. https://www.bnnvara.nl/kassa/artikelen/excellente-scholen-niet-altijd-beter-dan-gewone-scholen "Maar tsja, we leven in Nederland, daar mag niemand met z’n kop boven het maaiveld uitsteken, da’s de enige reden waarom dit predicaat weg moet. " Tja we leven op Joop, waar mensen zonder enig verstand van zaken loze generalisaties kunnen uiten die niet kloppen met de feiten.
Blijkbaar moet je alles wat je niet bevalt, en of op de schop moet, neo liberaal noemen, want dan zal iedereen wel begrijpen dat t afgeschaft kan worden. Dus nu is het plakkertje 'dat de Overheid overal moet zorgen voor goed onderwijs' maar de burger nog steeds niet helder is wat op dit moment een goede school is en welke niet....
Wat is hier niet neoliberaal aan? Alles overlaten aan marktwerking is wat neoliberalisme is.
Blijkbaar heeft u het artikel niet goed gelezen, want er wordt duidelijk uitgelegd waarom dit specifieke beleid neoliberaal is. En dat is niet om dat het niet bevalt.
@michiel De onderwijsinspectie droeg scholen voor, een jury onder leiding van Fons van wieringen maakte de keuze. Dat was de voormalig voorzitter van de Onderwijsraad die als onderwijskundige dit ook ondersteunde en als ik naar zijn cv kijk dan is daar is daar weinig neo liberaal aan. https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Fons_van_Wieringen
@KritischKijken 21 apr. 2023 - 7:15 De mensen van LAKS zijn volgens jouw overweging geen burgers?
Dat is allemaal leuk en vreselijk antineoliberaal en zo, of zo, maar was het systeem ook niet bedoeld om zwakke scholen te identificeren? Die gewoon hulp nodig hebben, of dicht moeten? Of ziet D'66 toch meer in de nieuwe Baudet school dan ze willen toegeven?
Goedzo. Nu nog de lumpsum en een aantal andere neoliberale maatregelen afschaffen/hervormen.
Inmiddels is het onderscheid excellent vs zwakke school werkelijkheid geworden: dan wordt het tijd om het predikaat systeem af te schaffen. vvd66: wat een zegen voor het land.
Terwijl het juist de taak is van de overheid om ervoor te zorgen dat alle scholen goed onderwijs verzorgen. ------------------------------------ Precies. Dat is ook de juiste argumentatie om deze typische Rutte-1-maatregel terug te draaien. Dat laat onverlet dat we excellente leerlingen wel de mogelijkheid moeten blijven bieden om te excelleren. Maar dan gaat het om individuen, niet om complete scholen. Een 'excellent' groepje binnen een school moet wel kunnen, denk ik. Dan gaat het toch om de vaccinontwikkelaars van de toekomst. Die komen niet uit de intellectuele grauwe middelmaat.
Helemaal eens met het afschaffen hiervan. Maar wat is er precies neo liberaal aan?
@volrin Het doel was destijds helemaal geen concurrentie. Het niet zijn van een excellente school had ook geen consequenties. Daarnaast staat concurrentie helemaal niet gelijk aan neoliberalisme. Dit is ingestoken vanuit een onderwijskundige visie. Als de overheid zou stoppen met subsidiëren en scholen volledig aan de markt zou laten zonder toezicht dat zou neoliberaal zijn. Nu wordt de term neoliberaal gebruikt als duizend dingen doekje voor alles wat fout is.
@Jozias2 "Het doel was destijds helemaal geen concurrentie." Bron? " Het niet zijn van een excellente school had ook geen consequenties. " Nee, want daar kijken ouders helemaal niet naar natuurlijk.... Daarnaast staat concurrentie helemaal niet gelijk aan neoliberalisme. Dit is ingestoken vanuit een onderwijskundige visie. "Als de overheid zou stoppen met subsidiëren en scholen volledig aan de markt zou laten zonder toezicht dat zou neoliberaal zijn. " Dat is een onzinnige No True Scotsman. "Nu wordt de term neoliberaal gebruikt als duizend dingen doekje voor alles wat fout is. " Nee hoor, gewoon op een juiste manier omdat het in dit geval past.
Mooi zo! Zorg gewoon voor goed en gevarieerd onderwijs voor ieder kind. Onderwijs waarin iedereen kind zijn talenten op zijn niveau kan ontwikkelen, waarin naast de traditionele leervakken ook nadruk ligt op het ontwikkelen van creatieve en fysieke vaardigheden. Een vorm van onderwijs waarin de zgn excellente leerlingen zich niet hoeven te vervelen, de beweeglijke kinderen aan hun trekken komen en de langzamere leerlingen zich niet de mindere hoeven voelen van de andere klasgenoten.... Neem een voorbeeld aan het Finse, Montessori of Steiner onderwijs die de ontwikkeling van het kind volgen en centraal stellen ipv de concurrentiestrijd tussen de scholen onderling aan te wakkeren
Decentraliseren, heet dat. Jij bent als minister niet meer verantwoordelijk voor de belabberde staat van het onderwijs wat je psychopatische baas kapot heeft bezuinigd. Nee, dat zijn de scholen nu ZELF. Dus, scholen: vecht je maar kapot om het laatste bot wat nog over is: moge de beste winnen en de rest ineen storten. 'Muwuha-ha-ha-ha!'
Een baas overigens, die -hoe ongelofelijk consequent- zelf WEL 10 jaar over zijn studie heeft gedaan. Geheel en al verzorgd door de staat: daar waar hij studenten de afgelopen jaren heeft opgezadeld met tonnen studieschuld.
