Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Succes wensen niet gewenst

  •  
13-01-2016
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
475 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Over faalangst onder scholieren en de winst die op dit gebied te behalen valt
Ik deelde de opgavenblaadjes voor de toets ‘Proeven aan kunst’ uit aan mijn 4 havoklas. Nadat ik de instructies had gegeven zou de onvermijdelijke angsttrigger, in de vorm van het simpele woordje ‘succes!’, volgen. Vlak voordat ik mijn welgemeende succeswens kon uitspreken, kwam de paniek bij Maaike al tot volle wasdom. “Neee meneer, niet succes wensen…!” riep ze luid door het lokaal, terwijl ze beide handen op haar oren klemde. Ik besloot er geen aandacht aan te schenken. Mijn goedbedoelde, ingeslikte uitspraak zou haar geen goed doen.
Tot op de dag van vandaag dragen we een geëvolueerd stukje angst uit de prehistorie met ons mee, waarin vechten of vluchten letterlijk overleven betekende. Bijvoorbeeld tijdens de jacht op wilde dieren. Zonder deze functionele angsten van destijds, was de mens wellicht vroegtijdig uitgestorven.
Faalangst is een van deze overgebleven manieren van angst, die voornamelijk leerlingen in het voortgezet onderwijs treft. Het besef van het móeten presteren met het oog op een welvarende toekomst, dringt zich op in verreweg de meeste puberhoofden. Daarnaast is dankzij een existentiële familiedynamiek, tevens de onbegrensde loyaliteit naar de ouders in volle glorie aanwezig. Een combinatie van fatalistische gedachten die kan zorgen voor een neerwaartse spiraal, juist daar waar men zit te wachten op erkenning in de vorm van voldoende resultaten.
Het is dan ook niet vreemd dat zo’n twintig tot vijfentwintig procent van alle (toekomstige) eindexamenkandidaten kampt met een verlammende vorm van faalangst. Verreweg de meesten hiervan ondervinden dit op cognitief gebied. De angst om te falen overheerst, belemmert en maakt afhankelijk. Deze leerlingen ervaren en voelen dus met terugwerkende evolutionaire kracht, dezelfde angst dan wanneer ze onverwachts zouden worden blootgesteld aan bijvoorbeeld een wilde beer.
Ondanks de onvoorwaardelijke loyaliteit van kinderen naar hun ouders toe, is op dit vlak nog winst te behalen met het oog op de aanpak van (faal)angst. Het geven van adviezen aan ouders op dit vlak, is echter een delicate zaak. Vaak is men er zich niet van bewust, dat men als ouder bepaalde angsten doorgeeft. Zowel genetisch als aangeleerd. Deze aangeleerde patronen zijn echter te doorbreken. Het dúrven loslaten is daarbij een belangrijke factor.
Geef kinderen meer eigen verantwoording op hun weg naar volwassenheid. Ga dus bijvoorbeeld niet nog talloze keren samen het aankomende proefwerk doornemen. Hamer niet op de o zo belangrijke nachtrust voor een belangrijke toets. Steek geen goedbedoelde kaarsen aan die spanningen laten verdwijnen en die behoeden voor een slecht resultaat in het bijzijn van het kind. Stel niet te mooie beloningen in het vooruitzicht, hoe motiverend en goedbedoeld dan ook. Een compliment of kleine attentie nadat de toets is gemaakt, kan daarna wél gezien worden als beloning voor de getoonde inzet. En hou daarnaast zoveel mogelijk een normaal dagritme aan waarbij alledaagse dingen de focus van de toets op een ontspannen manier kunnen wegnemen.
Op deze manieren worden zaken niet groter gemaakt dan dat ze zijn. Irreële angsten worden in de kiem gesmoord doordat de druk wordt ondermijnd. Vermijd hierbij dus ook de goedbedoelde uitspraken als “succes!”, “je kunt het!” en “kom op, hè!” Deze kunnen namelijk worden gezien als een bepaalde vorm van onnodige ‘ pressure’. En kijk er zelf dus in het vervolg niet gek van op, wanneer iemand je geen ‘succes’ wenst.
Waarschijnlijk heeft diegene het beste met je voor.
(Dit artikel verscheen eerder in NRC Next)

Meer over:

opinie, leven, onderwijs
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (10)

Mozzarella
Mozzarella15 jan. 2016 - 13:11

Dat faalangst vaak voorkomt geloof ik direct, voor de rest vind ik dit verhaal maar flauwekul. 'Existentiële familiedynamiek', 'onbegrensde loyaliteit?'. Laat me niet lachen! Leerlingen zijn echt niet zo faalangstig omdat ze denken hun toekomst te vergooien, maar voor de afwijzing van ouders en leraren. Dát zijn namelijk de mensen die willen dat ze 'goed terechtkomen'. Gewoon minder belang hechten aan hun prestaties, naar die cijferlijst kijkt later nooit iemand meer.

Minoes2
Minoes215 jan. 2016 - 6:06

Mooie bijdrage! Ook goed voor het meer ontspannen werken van leerkrachten daar waar de laatste tijd nogal eens van overspannenheid wordt gerept. Zo snijdt het mes aan twee kanten....

Anja Lodewijks
Anja Lodewijks14 jan. 2016 - 6:28

Een goede leraar is iemand die dingen uit je haalt in plaats van je ermee volstopt. Neal Walsch

3 Reacties
Piet de Geus
Piet de Geus14 jan. 2016 - 18:56

En daarbij vooral zwijgt over de leegte die hij aantreft, want dat kan het tere kinderzieltje niet aan. Vervolgens dient het ego nog een beetje te worden opgepept middels kringgesprekken om het kroost voor te bereiden op de vox popjes die het later de indruk geven dat het er toe doet wat er aan lucht uitkomt. En blijkt het achteraf niet echt voorbereid op een bestaan in de echte wereld, dan hangen we er een labeltje aan dat tot het graf recht geeft op een rugzakje.

Anja Lodewijks
Anja Lodewijks14 jan. 2016 - 20:40

@Piet de Geus Een mens trachten te begrijpen is zó moeilijk, dat men hem gemakkelijkheidshalve veroordeelt.

Piet de Geus
Piet de Geus15 jan. 2016 - 13:49

"Een mens trachten te begrijpen is zó moeilijk" Dat begint toch echt bij het leren omgaan met tegenspraak. En met het van tijd tot tijd te horen krijgen dat je je waffel moet houden tot je je ergens in hebt verdiept. Anders krijg je het gekrakeel dat momenteel ieder fatsoenlijk discours frustreert, het iedere mening is er een. Ik herinner me nog een interview met Cruyff, waarin hij de op de vraag waar hij het meest van had geleerd zonder nadenken antwoordde: mijn grote bek als jonge knaap. Omdat hij werd gedwongen om die grote bek ook waar te maken, anders werd hij op de training doormidden geschopt door Sjaak Swart en Piet Keizer.

Piet de Geus
Piet de Geus14 jan. 2016 - 1:37

Voor dat soort faalangstigen hebben we toch al 'toi toi toi' of 'break a leg'.

Patrick Faas
Patrick Faas14 jan. 2016 - 0:05

Ook ik heb gemerkt hoe jonge generaties lijden aan verlammende faalangst. Waar het vandaan komt weet ik niet, maar ik heb mijn onderwijsstijl erop aangepast en dat schijnt te werken. Hieronder enige bevindingen, maar eerst even een ander klein puntje: geen succes wensen komt uit de bijgelovige theaterwereld en is inmiddels ook daarbuiten bekend. “Break a leg” is daarom een meer geschikte wens. . 1. Faalangst wordt soms veroorzaakt doordat onderwijzers, leraren (en op de universiteit ook professoren) proberen te achterhalen wat de leerlingen al weten. Niet doen. Vraag niet naar inhoud die je nog niet onderwezen hebt. 2. Heb gemerkt dat hedendaagse leerlingen niet geconfronteerd willen worden met enige hiaten in hun kennis. Het liefst doen ze alsof ze alles al weten. Daarom zeg ik als ik iets nieuws vertel: “Dit weet je (of weten jullie) misschien al, maar laat me toch het hele verhaal vertellen voor de volledigheid.” 3. Vervolgens zullen de leerlingen doen alsof ze niet luisteren (bijvoorbeeld door tegelijk telefoonspelletjes te doen). Niets van aantrekken. Dat is slechts een houding die aangemeten wordt om te doen alsof ze alles al weten. Stiekem wordt er wel geluisterd, misschien niet zo geconcentreerd als mogelijk was zonder afleiding met telefoons, maar je moet sowieso alles wat je wilt onderwijzen een paar maal vertellen. Zodra ze echt al weten wat je vertelt, krijg je dat wel te horen in de vorm van protesten. 4. Voor de meeste vakken telt: eerst Engels leren, want aan dat regionale geheimtaaltje Nederlands heb je niet veel als je kennis wilt vergaren. Ik spreek daarom vaak Engels tijdens lessen (van welk vak dan ook), al hoeven leerlingen niet in het Engels te antwoorden als ze daar geen zin in hebben. Pas op een laat stadium, als kennis toegespitst moet worden op Nederlandstalige examens, wordt het Nederlands relevant. Onthullen dat bijvoorbeeld “Homer” in het Nederlands “Homerus” wordt genoemd is voorbereiding op Nederlandstalige proefwerken en heeft niet meer met inhoudelijke kennis te maken. Als je de verschillen ziet tussen de Nederlandstalige en de Engelstalige Wikipedia wordt wel duidelijk waarom het Nederlands te obscuur is geworden voor kennis van deze wereld. De Engelstalige Wikipedia is een belangrijke bron voor globaal overzicht en handig vanwege de bronvermeldingen die je kunt natrekken. Bovendien zijn heel veel belangrijke teksten naar het Engels vertaald en niet naar het Nederlands. 5. Test een leerling pas als deze er zelf om vraagt en dat is meestal als de kennis al geleerd is. Zo vervelend als hedendaagse jongeren het vinden geconfronteerd te worden met wat ze niet weten, zo leuk vinden ze het om te laten merken dat ze iets wel weten. 6. Geef veel complimenten en geen kritiek. Ooit is besloten om kinderen niet meer te slaan en om wortels te gebruiken in het onderwijs in plaats van stokken en blijkbaar kan de jeugd nu helemaal niet meer tegen kritiek. De scherpste bewoording van kritiek waarmee ik wegkom luidt: er is ruimte voor verbetering. 7. Onderbreek leerlingen niet met verbeteringen, terwijl ze iets vertellen, want dat brengt hen van hun stuk. Merk je dat een fout vaak gemaakt wordt, besteed daar dan apart aandacht aan, maar maak een leerling niet onzeker met onderbrekingen. En verbeter een leerling helemaal nooit en plein public. Houd correcties altijd heel privé. 8. “Force feeding knowledge” zoals ik het noem werkt soms wel, soms niet. Hangt er een beetje vanaf hoe groot de weerstand is. Voorbeeldje: stel iemand heeft geen zin om het Arabische alfabet te leren, maar je vindt dat dit eigenlijk wel moet. Dan begin ik met de namen van de eerste 5 letters heel vaak uit te spreken, bijvoorbeeld bij wijze van begroeting. Dan zeg ik niet “Hallo” maar “Alif, ba, ta, tha, jim” net zo vaak tot het bekend is en daarna komt er een nieuwe begroeting met de volgende reeks, net zo lang tot de alle namen bekend zijn. Ondertussen kun je, als je genoemde letters tegenkomt in het dagelijks leven, daarop wijzen: “he kijk, dat is dus een tha, herkenbaar aan de drie puntjes.” Belangrijk bij “force feeding knowledge” is het leuk houden, dus een beetje humor is altijd welkom. 9. Gebruik als uitgangspunt datgene wat de leerling interessant vindt. Stel iemand kijkt de hele dag Japanse animes, gebruik dat dan om veel te vertellen over de Japanse cultuur en geef complimentjes over hoeveel Japanse woorden de leerling wel niet geleerd heeft door deze filmpjes. Zoek van daaruit aanknopingspunten om andere zaken te onderwijzen. Is vanuit Japanse anime niet altijd even gemakkelijk, maar gelukkig vind ik meestal ook wel andere interesses om als uitgangspunt te gebruiken. 10. Laat leerlingen vertellen wat ze geleerd hebben. Dit is vooral nuttig omdat kennis doorgeven een van de beste methodes is om die kennis heel goed in de hersens te verankeren. De vraag “wat heb je vandaag op school geleerd?” is zeer nuttig mits je tijd neemt het antwoord uitgebreid aan te horen. Zo is er een student die mij ’s avonds komt vertellen wat hij overdag op college gehoord heeft. Dat geeft hem gelegenheid om de professor uit te hangen, wat hij zeer leuk vindt. Ooit zat hij op een ZMOK-school (Zeer Moeilijk Opvoedbare Kinderen), maar mede dankzij bovenstaande methodes is hij nu een van de beste studenten van zijn jaar. . PS Er is nog één truc die ik niet in het openbaar wil onthullen. Vraag mij zo mogelijk privé.

mayhem
mayhem13 jan. 2016 - 22:46

Wat ook een goeie trigger voor faalangst is, is het feit dat kinderen geen kans meer krijgen om een keer te falen. Lage cijfers? Afstromen. Liever niet een jaar over doen, want een school wil het liefst zo zoveel mogelijk leerlingen onvertraagd een diploma laten halen. Om het even welk diploma.

dirtdevil
dirtdevil13 jan. 2016 - 22:28

Daar zit wel wat in. Ik neem het ter harte. Daarbij komt dat het onderwijssysteem eigenlijk geen onderwijssysteem is, maar een toetssysteem. Daarmee bedoel ik dat scholen zich niet richten op het bijbrengen van kennis, maar op het toetsen van die kennis. Zou een school zich richten op het bijbrengen van kennis, dan zouden toetsen niet een oordeel zijn van het nivo van het kind, punt, maar van het nivo op een bepaald moment zodat vastgesteld kan worden of een kind klaar is om door te stomen naar een volgende nivo of onderdeel van de lesstof.