Stop plundering van West-Sahara

Eind dit jaar heeft de Europese rechter uitgesproken dat de EU handels- en visserij-akkoorden met Marokko niet gelden voor de bezette West-Sahara. Nederlandse bedrijven zoals Albert Heijn, die van Marokko producten uit West-Sahara kopen, werken feitelijk mee aan plundering. Kopers van deze producten worden misleid met het label ‘geproduceerd in Marokko.’ Daar moet een onmiddellijk einde aan komen.

Het conflict over West-Sahara sleept al decennia. Na het vertrek van kolonisator Spanje in 1975 volgde er een Marokkaanse invasie van West-Sahara. Daarmee werd het dekolonisatieproces verstoord. Het gevolg was een oorlog tussen het Marokkaanse leger en bevrijdingsbeweging Polisario van de oorspronkelijke bewoners. Een groot deel van de bevolking moest het land ontvluchten en vond bescherming in Algerije. In 1991 is een wapenstilstand gesloten om een referendum mogelijk te maken en stuurde de VN een missie voor de organisatie daarvan en naleving van het bestand. Marokko weigerde medewerking aan het referendum en verbrak uiteindelijk in 2020 het bestand. Vanwege de Marokkaanse bezetting van West-Sahara wordt dit gebied ook wel de laatste kolonie van Afrika genoemd.

Marokko exploiteert onrechtmatig de natuurlijke rijkdom van West-Sahara, onder andere fosfaat, vis en landbouwproducten zoals tomaten, geteeld met het schaarse water in de woestijn. Die producten worden ook verhandeld met Europese landen en liggen in Nederlandse supermarkten. Albert Heijn koopt zijn Saharaanse tomaten bij Azura, een Frans-Marokkaans bedrijf, dat er een vals herkomstetiket op plakt. Nederlandse rederijen hebben met hun monstertrawlers jarenlang grote hoeveelheden vis gestroopt in West-Saharaanse wateren. Rijkswaterstaat heeft geplunderd zout uit West-Sahara aangekocht en over de Nederlandse wegen laten strooien. Op dit moment werkt het Dordtse bedrijf Archirodon aan de verbetering van de fosfaathaven in Al-Ajoen in West-Sahara waarbij de sleepboot Teddy, die onder Nederlandse vlag vaart, wordt ingezet. Er moet nu een eind komen aan alle Nederlandse steun aan de bezetting door Marokko.

Volgens het internationaal recht zijn economische activiteiten in bezet gebied niet per definitie illegaal, maar dan moet de opbrengst van de activiteiten wel ten goede komen aan de oorspronkelijke bevolking, die ook met de activiteiten moet instemmen. Die bevolking profiteert er in dit geval op geen enkele manier van. De vluchtelingen moeten rondkomen met schaarse humanitaire hulp. Marokko financiert zijn dure bezetting met de opbrengsten van de handel in Saharaanse rijkdommen. De handel wordt via EU-verdragen witgewassen als handel met Marokko, een land waarvoor een ander, lager invoertarief geldt dan voor West-Sahara. De consument is zich hier niet van bewust omdat de producten Marokko als producerend land vermelden. En de Douane loopt invoerrechten mis. Het is misleiding van de consument en de Douane. De uitspraak van de Europese rechter heeft nu die onjuiste herkomstvermelding verboden.

De Europese rechter bepaalde al in 2016 en 2018 dat de EU-verdragen niet gelden voor West-Sahara. De rechter constateerde dat het een apart gebied is waar Marokko geen soevereiniteit over heeft. Over de toekomst van West-Sahara deed de VN eerder al uitspraken. De VN bepaalde dat West-Sahara een niet-zelfbesturend gebied is, in afwachting van dekolonisatie, en dat er een referendum over de status moet komen. Het Internationaal Gerechtshof stelde dat Marokko geen soevereiniteit over het gebied had. De oorspronkelijke bevolking moet zichzelf kunnen uitspreken over de toekomst van West-Sahara. Marokko weigert echter mee te werken aan een referendum als ook de optie onafhankelijkheid op tafel ligt.

Een duurzame oplossing voor de status van West-Sahara is met de recente rechterlijke uitspraak nog niet binnen handbereik. Een einde aan de plundering van de natuurlijke rijkdom door Europese bedrijven is wel dichterbij gekomen. Nederland zou daar als gastland van het Internationaal Gerechtshof het voortouw in moeten nemen. Dat is ook een Nederlands belang. De vluchtelingen uit West-Sahara zullen gecompenseerd willen worden en zij hebben daarvoor nu een stevig juridisch handvat.