Stop met burgerparticipatie die tot frustratie leidt
In de lokale politiek hebben wij het steeds vaker over burgerparticipatie. Hoe betrek je inwoners bij je besluitvorming? Op allerlei manieren wordt geprobeerd om mensen die daar behoefte aan hebben meer te betrekken. En dat is een goed streven.
Toch leidt het in de praktijk juist vaak tot meer onbegrip en ongenoegen bij inwoners die aanwezig zijn geweest bij een inspraakavond. En ook politici die het niet eens zijn met de uiteindelijke politieke beslissing, roepen graag dat dit besluit lijnrecht ingaat tegen wat de inwoners hebben aangegeven te willen.
Meer participatie werkt dus nogal eens averechts. En dat komt wat mij betreft door twee dingen. Op de eerste plaats wordt de participatie verkeerd ingevuld en op de tweede plaats wordt niet goed uitgelegd wat participatie is.
Participatie als verlanglijst
In de praktijk gaat het vaak als volgt. De lokale politiek wil een gebied binnen de stad gaan veranderen. Vaak met een combinatie van doelen: moderniseren, verduurzamen, goede woningen toevoegen, verkeersdoorstroom verbeteren en aanpassingen voor het veranderende klimaat. Er wordt gekozen om eerst aan de inwoners van de wijk te vragen hoe zij de toekomst van de wijk idealiter voor zich zien. De handvol inwoners die komen opdagen zijn daar blij mee en gaan er een avond voor zitten. Ze roepen van alles dat past binnen hun ideaalplaatje voor de wijk. De aanwezige ambtenaren en politici schrijven druk mee en reageren overal even enthousiast op. “Bedankt! We nemen het allemaal mee en komen erop terug”. De inwoners gaan enthousiast naar huis. Ze hebben een duidelijke boodschap afgegeven.
En dan gaat de politieke realiteit zijn werk doen. Er spelen in de praktijk eindeloos veel uitdagingen en randvoorwaarden bij de ontwikkeling van de stad. Vraagstukken waar de inwoners over het algemeen geen enkele weet van hebben. Of waar ze in ieder geval bij het schetsen van hun ideale wijk geen rekening mee hoeven te houden. Zij geven puur hun wensen en ideeën mee.
De realiteit is altijd pijnlijk
Maar die luxe heeft de politiek niet. Er ligt bijvoorbeeld de uitdaging om de stad met een paar duizend woningen te laten groeien zodat er voldoende plek is voor gezinnen van politieagenten, zorgmedewerkers en leraren waar zo’n tekort aan is. En die broodnodige groei levert weer mobiliteitsuitdagingen op. Voldoende parkeerplekken. Veilige fietsroutes. En er is meer ruimte nodig voor bedrijven om te zorgen voor werkgelegenheid. Daarnaast moet er groen worden toegevoegd. Dit is een kleine greep uit een lange lijst van uitdagingen en botsende belangen. En er zijn allemaal eerder vastgestelde kaders waaraan voldaan moet worden. Er zullen kortom keuzes gemaakt moeten worden die ergens pijn gaan doen.
En dus komt de politiek na enige tijd terug met een plan voor de wijk dat voor een goed deel afwijkt van wat er op die participatieavond is opgehaald. Zie daar de frustratie ontstaan. Want, zegt de inwoner, wat heeft die avond voor zin gehad als u toch wat anders doet dan dat wij gevraagd hebben? Deze frustratie is heel begrijpelijk.
Realistische participatie
Ik denk dat het veel eerlijker is wanneer de politiek van begin af aan veel meer de regie neemt. Een plan ontwikkelt voor een wijk op basis van alle uitdagingen waar de stad voor staat. Om dit vervolgens aan de inwoners te presenteren. Met daarbij een aantal van de dilemma’s waar de politiek en de deskundige ambtenaren en andere betrokkenen tegenaan lopen. Leg het uit en bespreek ze met de inwoners. En leg bij ieder idee waar een inwoner mee komt maar wat in de praktijk niet haalbaar is rustig en gemotiveerd uit waarom. Of in ieder geval waarom ervoor gekozen is om dat pad niet te volgen.
Op deze manier neem je de betrokken inwoners serieus. Maar je neemt ook de lokale politiek en het ambtelijk apparaat serieus. Die zijn vaak al jarenlang intensief met het vraagstuk bezig en hebben veel meer kennis over de ingewikkeldheid van vraagstukken dan de meeste burgers. Wat niet wil zeggen dat ze alwetend zijn en altijd de juiste keuzes maken.
Durf uit te stralen dat je weet waar je het over hebt als gemeente en wat de echte dilemma’s zijn. Laat zien dat je er al jarenlang serieus mee bezig bent. Inwoners zullen zich hierdoor veel meer serieus genomen voelen dan dat ze een avondje een wensenlijst mogen inleveren waar uiteindelijk weinig mee gedaan wordt omdat het simpelweg niet realistisch of haalbaar is.
Schreeuwende politici
En wat te doen met politici die het hardst roepen dat er door de politiek niet naar de inwoners geluisterd wordt? Leg ze om te beginnen uit dat de enige reden dat zij die opmerking in de raadzaal kunnen roepen het resultaat is van het feit dat er naar inwoners geluisterd is. De raad is immers gekozen door de inwoners. En leg vervolgens uit dat goed luisteren naar mensen niet betekent dat je vervolgens ook moet doen wat je gehoord hebt. Je moet het zorgvuldig en serieus meewegen in je beslissing. Een beslissing die je neemt voor de hele stad en niet alleen voor die paar mensen die de moeite hebben genomen om mee te denken. Dat is je taak als politicus. Als participatie betekent dat tijdens bewonersavonden de toekomst van de stad besloten wordt kunnen we de gemeenteraad beter afschaffen.
Praat mee
Reacties (25)
Waar vroeger D66 de invloed van de burger op het bestuur wilde vergroten (gekozen burgemeester, referendum) lijkt er nu vooral een diepe angst en weerzin te zijn tegen de boze, lastige burger. Je kunt het ook anders doen. Maak als politiek 3 of 4 verschillende haalbare plannen en laat de inwoners hierover stemmen. Van te voren kun je vragen waar de zwaartepunten van de plannen moeten liggen. (Bv. Meer groen, kinderspeelplaatsen of parkeerplek) Ik kan me vaag herinneren (ik was 11) dat begin jaren ‘90 zo de herinrichting van de Groninger binnenstad is bepaald.
Het is het ingeburgerde wantrouwen jegens de burger, de politieke ommezwaai van vertrouwen naar achterdocht. De burgers kregen meer zeggenschap, en dat leidt niet naar uitkomsten die de leidende politiek graag zag. Daarnaast was de leidende politiek niet in staat om de grote problemen effectief op te lossen en zo ontstond er een situatie van wantrouwen en achterdocht van beide zijden. Dat heeft geleid naar de huidige situatie. De burger wordt gezien als een sta in de weg voor de politiek, die pretendeert democratische te zijn. Echter de historie van de laatste 12 jaar en eigenlijk laatste 40 jaar laat hoofdzakelijk iets anders zien. Op enkele plekken speelde dat nog wel, maar die dwang en irritatie in de politiek is al langer gaande. Ze snappen het niet, en ze zijn niet goed geïnformeerd, zijn veel gehoorde politieke opmerkingen van de laatste jaren en ook hoorbaar bij de aanhangers van het systeem. Alle twee zaken ligt aan de politiek. Als burgers het niet snappen, is het niet effectief uitgelegd en als ze niet goed geïnformeerd zijn, schort er ook iets bij de politiek. Wat ze eigenlijk bedoelen, is dat de burger andere keuzes maakt dan de leidende politiek en dat komt ze niet goed uit. Er zullen bruggen moeten worden geslagen, maar niet door afwijkende meningen uit te sluiten of politieke partijen te verbieden. Dat lijkt een kortstondige oplossing, die echter de frustratie en wantrouwen bij de burger niet wegneemt, maar juist versterkt. Die oplossing werkt averechts.
Dus de vorm van burgerparticipatie die tot frustratie leidt is: Stap 1: Eén (1) inspraakmoment door burgers; Stap 2: Een plan maken; Stap 3: Plan presenteren; De oplossing van Roderik: Stap 1 verwijderen. Stappen toevoegen: Stap 4: "Mag niet", "Kan niet" of "Hebben we niet voor gekozen" tegen burgers zeggen bij de presentatie. Stap 5: Als je het als burger/politicus dan nog oneens bent (goh): "Burgerparticipatie betekent dat je mag stemmen voor je vertegenwoordiging. Stem volgende keer maar wat anders." En dat moet realistische participatie zijn? Niet het aantal inspraak/bijstuurmomenten vermeerderen, maar verminderen? Het is een legitiem standpunt dat gemeentepolitiek (als voorloper van beleid) in de raad bedreven moet worden. Maar daar hoort ook bij: het opdoeken van alle contacten met lobby- en belangengroepen. En dat standpunt is legitiem, maar misschien niet realistisch of handig. Bovenstaand voorstel lijkt me vooral een zekere manier om je burgers van je te vervreemden. En in plaats van burgers die teleurgesteld zijn in één proces, krijg je dan te maken met veel burgers die cynisch en teleurgesteld zijn in het héle plaatselijke bestuur.
Dat ligt eraan. Je kunt natuurlijk eerst aangeven wat je opgaven zijn, waar je voorstaat en dan mede laten bepalen hoe je invult 'waar je voor staat'. Ook bij de opgaven kunnen mensen dan nog eventueel vraagtekens zetten waar je gewoon antwoord kunt geven op de vraagtekens die burgers daarbij zetten. Bijvoorbeeld vanwaar de keuze voor etc. Je moet er natuurlijk wel wat moeite voor doen als gemeente en het menen. Aan enkel jaknikkers en invullen bij het kruisje, heeft niemand iets.
Burgerparticipatie volgens d'66 is dus 1 inspraakavond waar de burger iets mag komen vertellen. De realiteit is dat vervolgens gaan de dames en heren politici terug naar hun kamer en werken en voeren vervolgens hun eigen plan helemaal uit. En beschouwen de input van de burgers als een voetnoot. En dan vinden de dames en heren politici het vreemd dat er zo grote kloof is tussen de burgers en politici. Een goede les wat weer geleerd moet worden door de dames en heren politici is dat zij gekozen zijn door de burgers en dus die burgers moeten vertegenwoordigen. Dat betekent dat zij die burgers actiever moeten betrekken bij de besluitvorming. Niet 1 inspraakavond. Zolang dit gebeurd, dan moet ik de schrijver gelijk geven met zijn automatische d'66 reflex: als het ons niet zint als politici, dan schaffen wij het maar af. Maar wees dan ook niet verbaasd dat die kloof tussen politici en burgers steeds groter wordt.
Conclusie: je kunt een complex vraagstuk met vele belangen en kanten niet terugbrengen tot een simplistisch vraagstuk en vanuit 1 perspectief beoordelen zonder kennis van zaken. Dan snap ik niet goed waarom d66 zolang voorstander van een referendum was.
En zo probeert leden van de huidige D'66 weer een vernieuwing van de democratie te neutraliseren. De invoering van het referendum had een negatief effect over de standpunten van de overheid en de regeringspartijen. Er werd niet gestemd, wat ze wilden zien. Derhalve kwam er een verdedigingsstrategie op gang. De kiezers snapten het niet, ze waren onvoldoende geïnformeerd en ze kozen om andere redenen de voor hen negatieve uitkomst. Er zijn vast nog andere redenen gebruikt om het af te schaffen, maar deze zijn me het meest bijgebleven. De vernieuwende partij van weleer met grote politici in het verleden is veranderd in een machtsgeile pluche zittende partij, waarbij vernieuwing is ingeruild door meedoen met het neoliberalisme. Nu wordt de burger participatie de nek omgedraaid, omdat de burgers terecht teleurgesteld zijn in de uitkomsten van hun participatie en dat laten blijken. Met cirkel redenaties dat je als je de burger zijn zin geeft, je de raad wel kunt opheffen, wordt de democratie lokaal en landelijk steeds verder afgebroken. Er is wet in de maak om partijen met afwijkende standpunten te verbieden, en door herhaling worden de beschuldigingen steeds zwaarder. Het begon met rechts, werd extreem rechts, nu extremistisch rechts of radicaal rechts. Met als eindpunt terroristisch rechts en dan zijn de troeven op. Uiteraard wordt er gewezen op de papieren werkelijkheid over die wet, echter heeft Kaag duidelijk gemaakt waar hij in de praktische werkelijkheid voor bedoeld is.
In Zeeland gaan ze een burgerberaad organiseren voor de zorg. De truc van dit soort acties ligt in het principe van verdeel en heers. Na een plenaire Babylonische waterval van meningen en ideeën wordt men per onderwerp in kleinere groepen ingedeeld om ideeën uit te werken. Externe deskundigen worden ingehuurd voor ondersteuning. Daarna worden de beste ideeën in stemming gebracht en aan politiek en betrokken partijen voorgelegd. Frans Halsema (veel te vroeg overleden) had een programma "roept u maar". Mensen uit de zaal mochten een naam of onderwerp roepen waarop Halsema een reactie gaf in dichtvorm. Omdat iedereen alles door elkaar riep "hoorde" Halsema alleen de onderwerpen (of bedacht ze zelf) waarvoor hij een gedicht paraat had. Mijn ervaringen met burgerparticipatie komen hier sterk mee overeen. Zonde van je tijd.
@@Als participatie betekent dat tijdens bewonersavonden de toekomst van de stad besloten wordt kunnen we de gemeenteraad beter afschaffen.@@ Zo kennen we D66 weer. Afschaffen. Laat die burger lekker in hun vet gaar koken. Wij-weten-het-allemaal-leekr-toch-beter. Een aantal jaren geleden zijn onze huurwoningen gerenoveerd. Wij konden kiezen uit een aantal standpunten hoe wij de woningen wilden hebben en een eigen inbreng. De woningcorperatie heeft goed geluisterd. Ook hadden wij een inspreek avond over een agrarier, die varkensflats wilde plaatsen. De gemeenteraad heeft goed geluisterd en ze zijn er niet gekomen en het gebied is nog steeds mooi weide land met koeien er in. Lieve D66, het kan wel. Echt wel. Als je maar luistert, de inwoners zijn niet gek.
Hann Lees eens wat er staat, beste Hann: "Als participatie betekent dat tijdens bewonersavonden de toekomst van de stad besloten wordt kunnen we de gemeenteraad beter afschaffen." Immers, wanneer, zoals in uw voorbeelden, de gemeenteraad goed luistert naar bijvoorbeeld de groep bewoners (bestaan daar overigens nooit verschil van opvatting?) dan heeft de gemeenteraad het goed gedaan en niet die bewonersgroep. Dat is wat er met de zin die u zo belachelijk maakt bedoeld wordt.
Zandbergen Luisteren als alles al besloten is en men enkel de van tevoren vastgelegde puntjes op de i mag zetten? Je maakt wat woorden vuil en je bent er weer vanaf? Zoiets.
Dat is geen participatie, dat is intervisie.
Natuurlijk, het stuk is metacommunicatie wat betreft intervisie wat vanuit dit forum (als vorm van supervisie) vraagt om het reflecteren wat betreft het doel van participatie. Centrale, en te beantwoorden vraag of de participatie met name vormgegeven is tbv de procesfunctie of de inhoudelijke en in wiens belang deze invulling is. Maar het schiet niet op als we abstraheren. Die gave is ons hier gemiddeld gezien niet gegeven.
Eens, maar het verwachtingspatroon moet beter gemanaged worden. Niet eens voor wat betreft de gave, als de vraag goed gesteld wordt begrijpt iedereen wat de waarde van het antwoord is.
De politiek schept zelf die uitdagingen. Minder bevolking zou helpen inplaats van dat neoliberale globale vrije markt groei model van jullie.
Was getekend D66
@Eric Het is weer het bekende : ze snappen het niet of ze hebben er te veel verwachtingen van. het ja van de eerste alinea wordt uiteraard gevolgd door een maar in de 2de alinea, en dat betekent in de echte wereld : NEE. Het is vergelijkbaar met de mooie beloftes voor de verkiezingen, waardoor er stemmen binnen geharkt worden en de teleurstelling van die kiezers na de verkiezingen, als blijkt dat ze weer belazerd zijn. Dat geldt lokaal en landelijk en vooral de regeringspartijen profiteren van dat principe, want ze halen veel stemmen op die manier binnen. Als de achterliggen gedachte het versterken van de democratie is, moet het ook op die manier ingevuld worden. Dat is de crux, daar de lokale en landelijke overheid zegt dat te willen op papier. Echter in de praktijk blijkt dat niet het geval te zijn. Er zit een discrepantie tussen de papieren werkelijkheid en de echte praktische en concrete werkelijkheid. Net als wat nu de minister gaat doen met de ambtseed die ambtenaren gaan afleggen bij installatie. Op papier wordt alles perfect geregeld, maar de veronderstelling dat de papieren werkelijkheid overeen komt met de echte, is natuurlijk een niet voorkomende wensdroom. Iedereen die zich netjes wil gedragen als ambtenaar of waar dan ook, kan dat doen. Dat geldt ook voor het tegenovergestelde en zo blijkt dat zo'n papier weinig waard is in de echte werkelijkheid. Het is symbool politiek, waarmee de positieve statistieken gevuld kunnen worden. Mooi voor de lijstjes.
Gimli Ik ben toch benieuwd hoe u dat dan zou doen: De burgers zo bij de besluitvorming waarin overduidelijk sprake is van tegenstrijdige belangen, dat iedereen tevreden is. En hoe denkt u, zou u lijsttrekker zijn van een politieke partij, dat u uw 'beloftes' - een verkeerde naam voor de verkiezingsprogramma's - waarmaakt of dat u zo uitlegt aan uw kiezers waarom die 'beloftes' niet waargemaakt worden dat ze u nog steeds (blindelings?) vertrouwen? Ik beschouw deze vragen maar als retorisch omdat ik u niet in staat acht het er veel beter van af te brengen dan de schrijver van dit artikel.
@Zandb Veronderstellen dat ik het niet beter zou doen, is uw aanname. De algemene en vergelijkbare burger bestaat niet en wat je als raadslid hoort te doen is je kiezers vertegenwoordigen. Dat heb ik ook gedaan als raadslid, dat betekent dat ik heb gestreden voor de rechten van mijn kiezers en dat ook duidelijk heb proberen te maken. Lukt dat altijd, vast niet en gezien de sporadische macht die oppositie partijen hebben in combinatie met kadaver discipline van de coalitie is die kans klein. Het is echter wel je plicht om de democratie te ondersteunen en die afbreken als D'66 vind ik slecht. Wees open en geef ook de reden, waarom iets niet gelukt is. Wijs de keizers dat bijvoorbeeld in de tijd dat ik raadslid was, er nooit en te nimmer 1 motie van de oppositie is aangenomen. Terwijl na een maand of drie na het indienen en afwijzen een soortgelijke motie of plan door de coalitie werd ingediend. Benoem dat dan wel, wijs erop en laat notuleren dat een soortgelijke motie werd afgewezen. Het gaat niet om de tegenstellingen of tegenstrijdige belangen, het gaat om de oplossing waar D'66 naar verwijst, wat geen verbetering is van de democratie. Maar juist een verslechtering omdat de uitkomst van die overleggen en inspraak niet overeen komt met de plannen en uitkomsten van het coalitie beleid. Wat is een veel gehoorde kritiek : Er wordt niet geluisterd en in plaats van luisteren en daar iets mee doen, wil D'66 de communicatie verbreken. Alsof dan de kritiek verdwijnt.