Stop de ondermijning van welvaart en welzijn

Nee, vroeger was echt niet alles beter. Dat zal je mij niet horen beweren. Maar de arbeidsmarkt heeft zich niet ten goede ontwikkeld; daar kan wel een stapje richting vroeger worden gezet.

Een baan moet voldoende opleveren om van rond te komen. Vroeger was dat zo, je kon in je eentje de kost voor je gezin verdienen. Dat is nu wel anders. Sterker nog: het slaat door, de verkeerde kant op. Een baan waar je economisch zelfstandig van kunt leven lijkt schaars te worden. Hoogopgeleide werknemers vinden zo’n baan vaak nog wel, maar steeds meer mensen lukt dat niet.

De drastische toename van het aantal goedkope flexbanen is daar mede debet aan. En het halfslachtige beleid van het kabinet op dit terrein natuurlijk ook. Gevolg is een structureel bij de economische groei achterblijvende loonontwikkeling. Voor veel Nederlanders betekent dat een ondermijning van welvaart en welzijn. Er is een groeiende onderklasse van werkende armen met (dreigende) schulden en weinig perspectief aan het ontstaan.

Vroeger kenden we de term ‘werkende armen’ niet eens. Werken werd toen en nu nog steeds wel gezien als een weg uit de armoede. Maar helaas gaat die vlieger lang niet meer voor iedereen op. Voor deze werkende armen met slecht-betaalde sprokkelbaantjes is werk niet meer de weg naar economische zelfstandigheid. En dat is een schande voor een rijk land als het onze! Overigens is het ook wrang dat juist onze minister van Sociale Zaken lage lonen bij zeer winstgevende grootbedrijven massaal subsidieert en daardoor lage lonen bestendigt. Wat wij nodig hebben is méér fatsoenlijk betaalde banen, en doorstroom naar betere banen.

Momenteel heeft al zo’n 35 procent van de werkende beroepsbevolking een tijdelijk (vaak ook weinig uren) contract, als uitzendkracht of zzp’er. Saillant feit: juist ouderen komen in flexibele banen terecht, áls zij al weer werk vinden. Oudere flexibele werknemers, met name die boven de 50, hebben een kleinere kans om uiteindelijk vast werk te vinden dan jongere flexwerkers. Zij hebben minder uitzicht op een vaste baan, vaker een contract voor slechts één jaar, en zijn vaker werkzaam als oproepkracht. Een hogere opleiding geeft weliswaar meer kans op doorstroom naar vast werk, maar dat geldt in mindere mate voor ouderen. Deze ontwikkeling – maar zeker ook de oververtegenwoordiging van ouderen in WIA, WW en bijstand – en het voortwoekeren van leeftijdsdiscriminatie bij sollicitaties laten zien hoe hard gericht arbeidsmarktbeleid voor ouderen nodig blijft.

De OESO roept nu terecht op tot aanpakken van de maatschappelijk destructieve trend van flexibilisering. De trend die het vorige kabinet van VVD en PvdA heeft ingezet om een participatiemaatschappij te worden, dreigt uit te monden in een overdaad aan vrijwilligerswerk of werken met een uitkering.

Steeds vaker worden vrijwilligers ingezet op taken die voorheen door betaalde krachten werden verzorgd. Denk aan de vele gastvrouwen in ziekenhuizen en verpleeghuizen, het beheren van buurthuizen en het rijden op buurtbussen. In Utrecht probeerde men de bibliothecarissen te ontslaan en te vervangen door vrijwilligers. Te gek voor woorden!

Vaak zijn die vrijwilligers ouderen en natuurlijk: zij doen fantastisch werk. Zonder vrijwilligers kan onze maatschappij niet draaien. Ik vind echter dat het omzetten van vaste banen in vrijwilligerstaken bij wet verboden moet worden. En tot dat gerealiseerd is, roep ik iedereen op: mijd vrijwilligerswerk dat tot voor kort als betaalde baan werd aangeboden. Zulke vrijwilligerstaken zijn besmet! Hoe goed bedoeld ook: door dit vrijwilligerswerk op je te nemen stoot je het brood uit de mond van iemand anders. Niet doen, je voelt je er niet prettig bij. En dat is wel wat je van vrijwilligerswerk mag verwachten: dat je je er fijn bij voelt.

Een vaste baan waar je fatsoenlijk van rond kan komen, dat moet weer ouderwets de norm zijn. Zeker: er leven terechte zorgen bij werkgevers, zoals twee jaar loondoorbetaling bij ziekte. Pak dat aan! Maar verder zijn er geen belemmeringen om werknemers behoorlijk te belonen. Als het niet goedschiks kan, dan maar kwaadschiks. Dan moet het maar afgedwongen worden. Waar een wil is, is een weg: flexkrachten – jong en ouder – mogen niet in de steek gelaten worden.