Stille diplomatie is de enige manier om abortus in Marokko te legaliseren

Begin oktober 2012 voer de boot van Women on Waves als plezierjacht de haven van Marokko binnen en maakte zich kort daarna bekend als abortusboot. Women on Waves zegt met die geruchtmakende actie abortuskwesties en de gezondheidssituatie van arme en laagopgeleide Marokkaanse vrouwen in het algemeen bespreekbaar te hebben willen maken.

Er zou sprake zijn van een succes omdat Marokkaanse media veel aandacht aan deze zaak gegeven hebben. Hoewel iedere vrouw altijd het niet-onderhandelbare recht moet hebben om baas in eigen buik te blijven, moet het optreden van Women on Waves echter in de eerste plaats onverantwoord genoemd worden: met name omdat het gebruiken van typisch Westerse actie methodes en de daarbij horende schokkende beelden in een niet-westers land nu eenmaal al gauw uiterst schadelijke gevolgen kunnen hebben.  

Abortus gerelateerde kwesties liggen altijd heel gevoelig. Zeker als het om laagopgeleide en kansarme vrouwen in islamitische landen gaat, moet een vrouwenorganisatie daarover dus geen geruchtmakende en schokkende campagnes gaan voeren. Dat is dwaas en onverantwoord. Campagne voeren is een prima instrument als je een pak frisdrank wilt promoten. Maar campagne voeren is geen prima instrument als je in een islamitisch land abortuszaken wilt bespreken.  Als feministen kansarme Marokkaanse vrouwen echt willen helpen bij hun abortusproblemen en hen daarover wil voorlichten, dan is een stille diplomatie de enige goede aanpak, ook op politiek niveau.

Heeft Women on Waves bijvoorbeeld bedacht dat het medicijn dat al heel lang in Marokkaanse apotheken te koop is om een miskraam op te wekken nu wel eens plotseling verboden kan gaan worden of erg duur kan worden door de grote bekendheid die dit middel nu heeft gekregen? Rijke en hoogopgeleide vrouwen die ongewenst zwanger worden, kunnen zo nodig nog via het internet abortusopwekkende middelen kopen, maar arme vrouwen niet. En heeft Women on Waves ook overwogen dat hun publieke actie in Marokko door vaders en broers gemakkelijk uitgelegd kan worden als propaganda van seks voor het huwelijk? In de trant van: vrouwen gaan jullie maar lekker onbekommerd vrijen, want als jullie ongewenst zwanger worden dan zijn wij feministen er om jullie te helpen?      

Als er gekeken wordt naar de manier waarop feministen in de jaren zestig in Nederland actie voerden, dan valt op dat zij in het Westen heikele kwesties vooral via geruchtmakende publieke optredens aan de orde stelden. Te denken valt aan de Dolle Mina’s die een gynaecologecongres binnenvielen met op de blote buik het opschrift ‘baas in eigen buik’.

In Marokko is het ondenkbaar om met een dergelijke opschrift actie te voeren. Nee, dit is niet jammer. Dit is zoals het gaat. Wie zijn doelen wil realiseren moet niet alleen rekening houden met zijn doelgroep en zijn omgeving maar ook met diens geschreven en ongeschreven codes.

In een islamitisch land als Marokko, dat niet dezelfde periode van verlichting heeft doorgemaakt als het Westen en waar sterk rekening gehouden moet worden met eer, familiegevoelens en alles wat de omgeving belangrijk vindt, kan er niet lukraak via ludieke acties en veel kabaal een zelfbeschikkingsrecht afgedwongen worden.

In zulke landen bereik je veel en veel meer door dit soort uiterst gevoelige onderwerpen in kleine kring en in stilte te bespreken. Met een exhibitionistische aanpak schiet je als feministische zusters je doel voorbij en dat is erg jammer. Het vrijmakingsproces van Marokkaanse vrouwen in Marokko bevindt zich veelal in een ander krachtenveld dan die van de Nederlandse vrouw. Alleen al hierom vereist dit een andere benaderingswijze.

Verder mag ook niet uit het oog verloren worden dat de emancipatie van sommige groepen Marokkaanse vrouwen in Marokko op een aantal punten veel verder gevorderd is dan die van sommige Marokkaanse vrouwen in Nederland. Het is dus niet reëel en weinig tactvol om Marokkaanse moslima’s alleen maar weg te zetten als dom en zielig.

Internationaal wordt Marokko geprezen om zijn gemoderniseerde Marokkaanse familiewet en de rol die de Marokkaanse vrouw hierin krijgt. In een korte periode heeft Marokko op het vrouwenrechtenvraagstuk een aantal sprongen vooruit gemaakt, dankzij de Marokkaanse vrouwen die op hun eigen manier niet geschuwd hebben te strijden voor vrouwenrechten. Laten we trouwens niet vergeten dat abortus in een westers en seculier land als Nederland pas in 1971 gedoogd werd! En pas in 1984 werd de Wet Afbreking Zwangerschap (WAZ) van kracht, nadat die een paar jaar eerder door de Tweede Kamer was aangenomen. Emancipatie is nu eenmaal een proces waar een lange adem voor nodig is. Het is te vergelijken met een handgeweven wandtapijt. Iedere generatie weeft met een andere kleur en een ander inslagdraad zijn aandeel in het tapijt. Laat iedere generatie in een eigen tempo en met eigen kleuren en draden haar aandeel in dat grote handgeweven tapijt aanbrengen en schiet daar vooral op een onbezonnen manier geen gaten in.

Nora Kasrioui is verbonden aan de vrouwrechtenorganisatie Brood en Rozen, die opkomt voor de rechten van kwetsbare en laagopgeleide vrouwen en het zelfbeschikkingsrecht van deze vrouwen centraal stelt.

Dit artikel verscheen ook in Trouw.