Sterven voor de economie

Om vooruit te gaan moet je goed terugkijken. Problemen worden voorkomen door oorzaken te analyseren, om het de volgende keer beter te kunnen doen. Zo lijken de oorzaken van de corona-pandemie tegelijkertijd de bestaansvoorwaarden van het neoliberalisme te zijn; namelijk een grenzeloze wereldhandel en het daarmee samenhangende wereldwijde vernietigen van ecosystemen.

Belangrijk kenmerk van het neoliberalisme is het kenmerk van alle totalitaire ideologieën; dat het geen vrije individuen maar groepen ziet. In het geval van het neoliberalisme groepen van consumenten. Consumenten die onafhankelijk van hun geografische locatie, persoonlijke voorkeuren en andere individuen in hun sociale omgeving, gestuurd worden door de markt. Dat Europa een neoliberale staat is blijkt uit het feit dat ze ecologische rampen als diesel-, fosfaat-, stikstof- en PFAS-gate niet belangrijk genoeg vond om te voorkomen, maar door de corona-crisis wel van de ene op de andere dag 1000 miljard euro beschikbaar stelt om staatsleningen op te kopen. Het doel: de rentes op die staatsleningen zo laag mogelijk houden, zodat EU-lidstaten kunnen blijven voldoen aan de in Maastricht gemaakte afspraken over begrotingstekort en staatsschuld.

Dat doel heiligt alle middelen, ook als het middel alles behalve democratisch tot stand is gekomen. De Europese grondwet en daarmee Maastricht werd immers door een meerderheid van zowel Fransen als Nederlanders afgewezen, waarna in 2007 het verdrag van Maastricht alsnog onlosmakelijk onderdeel werd van de Europese Unie dankzij het verdrag van Lissabon.

Het belangrijkste doel van een neoliberale staat is het in stand houden van de aandeelhouderseconomie van de superrijken. Net als tijdens de kredietcrisis (2007 – 2011) zullen de mega-bedrijven met bestuurders die miljoenen per jaar verdienen ook tijdens de corona-crisis weer met miljoenen-injecties op de been worden gehouden. Om te zorgen dat de aandelenbeurzen niet crashen, de rentes op de staatsleningen niet exploderen – en staten niet failliet gaan. Dat die bedrijven hun personeel vervolgens bij bosjes zullen ontslaan vanwege “noodzakelijke” bezuinigingen om hun schuld aan de overheid terug te kunnen betalen, is natuurlijk bijzaak. Net als het feit dat de enorme inflatie die het gevolg zal zijn van het bijdrukken van 1000 miljard euro door de Europese Centrale Bank straks ook niet de superrijken, maar de gewone burger het hardst zal treffen. De corona-crisis toont aan dat het waanzinnige constructivisme van neoliberale politici de echte oorzaak is van deze zoveelste crisis in een eindeloze rij.

Volgens deze filosofie van het neoliberalisme kan iets goed en fout tegelijk zijn, waar en onwaar, belangrijk en onbelangrijk – met als gevolg dat goede en slechte besluiten niet meer bestaan en de markt kan bepalen wat goed en fout is. De boodschap die nu bij ons moet indalen is dat we het coronavirus niet hadden kunnen voorkomen noch kunnen stoppen. Grenzen sluiten had geen zin, kon niet of werd niet geadviseerd door het RIVM. Maar inmiddels zijn de Nederlandse grenzen dus wèl gesloten. Ook moeten we nu opeens toch allemaal binnen blijven: de voordeur schijnt opeens ook een grens geworden te zijn. Schijnt, want als we even buiten willen zijn dan kan dat natuurlijk ook gewoon. Houdt wel 1,5 meter afstand van iedereen, behalve van de kassamedewerker anders kan je niet betalen. We mogen niet meer op bezoek bij oma in het verpleegtehuis, die door alle opeenvolgende bezuinigingen van de kabinetten Rutte helemaal niet meer wil leven, maar voor haar eigen gezondheid nu in eenzaamheid moet sterven.

Het is vergelijkbare retoriek als ten tijde van de ramp met MH17. Ook toen werd alles in het werk gesteld om de feiten maar niet onder ogen te hoeven komen. Vrijwel niemand lijkt te beseffen dat het kabinet Rutte staatsluchtvaartmaatschappij KLM vanwege economische redenen niet tijdig verbood over oorlogsgebied Oost-Oekraïne te vliegen, in een goedkope combinatievlucht met Malaysia Airlines. We waren veel te druk bezig om Rusland (ipv bepaalde rebellen) aan te wijzen als oorzaak van de ramp. Het constructivisme haalt oorzaak en gevolg ook altijd heel effectief door elkaar. Met het constructivisme als filosofie van het neoliberalisme wordt verdoezeld dat er goede en slechte besluiten bestaan en dat niet genomen besluiten of te laat genomen besluiten ook slechte besluiten zijn – zeker als ze mensenlevens kosten.

De geschiedenis herhaalt zich met het coronavirus, dat we op zijn minst wat minder opzichtig vrij spel hadden kunnen geven aan het begin van de pandemie. Door ons niet blind te staren op de korte termijn-economische voordelen van open grenzen. Want dan waren er diverse momenten geweest waarop andere en betere besluiten genomen hadden kunnen worden, om te zorgen dat er nu geen honderden of misschien wel duizenden mensenlevens op het spel zouden staan. Want terwijl Rutte schaamteloos leraren, verpleegkundigen en schoonmakers staat te bejubelen, dezelfde mensen dus die hij jarenlang tot op het bot heeft laten uitkleden, liegen de feiten er niet om.

Neem nu het feit dat Italië op 22 februari het land werd met het grootste aantal geconstateerde besmettingen buiten Azië, wat studentencorps Vindicat niet belette om op 29 februari met 900 corpsleden te vertrekken naar besmettingshaard Noord-Italië. Het RIVM had toen nog geen reden gevonden haar reisadvies voor Noord-Italië aan te scherpen. Een niet-bindend reisadvies overigens, in de vorm van een kleurencode die niet meer dan een vage beschrijving van de situatie ter plaatse blijkt te zijn. Voor Rutte cs was het vervolgens ook niet nodig om de 900 Groningse studenten bij terugkomst uit Noord-Italië, een gebied waar het dodental als gevolg van het coronavirus inmiddels hoger is dan in heel China, in quarantaine te laten gaan.

Iets in mij zegt dat het RIVM, het instituut waar Rutte blind op blijkt te varen, niet helemaal voorbereid was op een pandemie. Nederland polderland dreigt nu dan toch te verdrinken in staatsleningen terwijl ze probeert het neoliberalisme drijvende te houden. Het al decennia werkende vaccin tegen de feiten; dijken van verontwaardiging en constructivisme tegen nuchtere analyse en opbouwende kritiek, lijkt echter niet opgewassen tegen het coronavirus. De ongecensureerde waarheid zegt dat het gedrag van crisismanager Rutte, die voor zijn besluitvorming uitsluitend leunt op de markt en lege adviezen van anderen (voor visie ging hij immers naar de opticien), weinig aanleiding geeft om te denken dat de eeuwige premier van Nederland in de toekomst enige aandrang zal voelen om een succesvolle reddingsactie te initiëren.