Stem op 15 maart tegen het neoliberale beleid

Als ik de spotjes van Sire hoor over de polarisatie in onze samenleving, dan bekruipt me het gevoel dat de plank hier volledig mis wordt geslagen. Alsof mensen zelf de polarisatie, die met name rond het coronabeleid zichtbaar werd, hebben veroorzaakt. En zij dit dus ook maar moeten oplossen. Het is een misleidende boodschap, die het zoeklicht verplaatst naar het onvermijdelijke gevolg van een decennialang politiek beleid en niet de oorzaak, de kern, benoemt.

We ontkomen niet aan het moment in de jaren 80 van de vorige eeuw dat de Westerse politiek besloot om het kapitalisme niet langer te begrenzen, maar het mechanisme van de vrije markt alle ruimte te geven en te faciliteren. Door dit besluit, waar wij als burgers trouwens geen enkele stem in hebben gehad, werd de democratie en de democratische besluitvorming buitenspel gezet en in feite door dit neoliberale systeem gegijzeld.

Beslissingen die worden genomen en een grote invloed op ons leven hebben, worden immers genomen door de machthebbers binnen deze vorm van kapitalisme, op een ondemocratische wijze, waar wij als burgers geen enkele invloed op hebben. Wie die machthebbers zijn en hoe het neoliberale systeem werkt, wordt op een indrukwekkende manier verbeeld door Follow the Money (De ontrafeling van ons geldstelsel). Daarnaast is het zinvol om de recente boeken te lezen van Arjen van Veelen (Rotterdam, een ode aan inefficiëntie) en Sjors Roeters (Miljardairs onder de guillotine). Met de keuze om in de jaren 80 de vrije markt onbegrensd ruimte te geven en de democratie daaraan ondergeschikt te maken, is door de politiek gekozen voor radicalisering van het kapitalisme. En wij krijgen nu de negatieve gevolgen van deze keuze op ons bord.

In de lijn van een ander boek, De meeste mensen deugen van Rutger Bregman, geloof ik dat de meeste mensen helemaal geen polarisatie willen, maar dat de neoliberale politiek, die immers burgers op de tweede plaats zet en geld op de allereerste plaats, een sociaal klimaat heeft veroorzaakt, dat er onvermijdelijk toe leidt.

We kunnen zonder meer stellen dat het neoliberale experiment van de afgelopen 50 jaar is mislukt, nu duidelijk wordt wat de schade is wat dit systeem heeft aangericht. De wereldwijde klimaatcrisis is een direct gevolg van het neoliberalisme en het onbegrensde gebruik van fossiele voorraden. Zoals ook de enorme kloof tussen arm en rijk, de polarisatie tussen burgers, de ontwrichting van sociale verbanden, maar ook de woningcrisis, zorgcrisis, boerencrisis en de crisis in Groningen rond de gaswinning, een direct gevolg zijn van de extreme vorm van kapitalisme. In al deze crisissen is structureel vanuit het neoliberale narratief geld centraal gezet en niet het belang van de burgers of de gemeenschap. En dat is het gevolg van politieke keuzes die zijn gemaakt en die, kunnen we nu met terugwerkende kracht en voortschrijdend inzicht stellen, niet deugden. 

Het deugt niet om in een samenleving geld centraal te zetten en daarmee de mens en diens belang structureel te verwaarlozen. Het deugt niet dat het normaal is om binnen het neoliberale systeem bedrijven zoals Shell of Albert Heijn miljarden winst te laten maken, terwijl tegelijkertijd mensen zoals u en ik moeite hebben om door de inflatie en hogere kosten voor energie en voedsel, de eindjes aan elkaar te knopen. Het deugt niet om een neoliberale ideologie aan te hangen, die als moraal heeft dat zowel mensen als de natuur pas waardevol zijn, als het geld oplevert. Het deugt niet om de mens, dier en de natuur te zien als een gebruiksvoorwerp. En ik zeg ‘niet deugen’ vanuit de humane basis die ik in mezelf ervaar, als ik me losmaak van het neoliberale narratief en zijn waarden waarin we als collectief gevangen zitten. Het kan niet anders dat dit narratief zijn effect heeft voor hoe wij naar elkaar kijken, hoe we omgaan met de aarde. Dat gevolg is voor mij zichtbaar in de chaos en verwarring in de wereld om ons heen.

De komende Provinciale Verkiezingen en daarmee samenhangend het vormen van de Eerste Kamer is het moment om de politiek af te rekenen op de keuzes die afgelopen decennia zijn gemaakt met als doel om het neoliberale systeem ruim baan te geven en te faciliteren. Als politiek is het je verantwoordelijkheid om burgers dat sociale en economisch kader te geven waar alle mensen baat bij hebben en niet slechts een deel. Waarmee mensen worden gediend, maar ook de natuur. Een kader, dat de intrinsieke waarde erkent van mensen en natuur en hen niet ziet als louter gebruiksvoorwerp voor het kapitalistisch systeem. Een politiek die geld ziet als middel en niet als doel. Die welvaart niet boven welzijn stelt, maar daar een goede balans in zoekt.

Wij kunnen als burgers, als stemgerechtigden ervoor zorgen om de balans te herstellen, die vanaf de jaren 80 ernstig is verstoord. Volgens mij kan dat alleen door te kiezen voor de politieke partijen, die zich op dit moment nadrukkelijk opstellen tegenover het neoliberale systeem. En dat is de Socialistische Partij en de Partij voor de Dieren, die dat trouwens al vanaf het begin van hun bestaan deed.

De partijen die nu het kabinet vormen, maar ook de PvdA en Groen Links nemen allen het neoliberale systeem als uitgangspunt. De een kleurt dit systeem meer rechts in, de ander links, maar het is een neoliberaal palet waarin zij kleuren. Deze partijen erkennen onvoldoende dat het systeem van radicaal kapitalisme failliet is en dat onze economie opnieuw opgebouwd dient te worden.

Partijen aan de rechtse kant van het huidige kabinet bundelen de grote groep kiezers die de ontevredenheid laten zien van burgers die zich in de steek gelaten voelen door een politiek die het systeem verkiest boven zijn burgers. Deze partijen geven in mijn ogen geen antwoord op de kern van het probleem, sterker nog, zij willen vaak juist het neoliberale systeem verder versterken, zoals we in de UK na de Brexit zagen.

Het is niet realistisch, maar als ik denk aan een kabinet met de SP en de PvdD als basis, dan zou dat zeker niet goed zijn voor onze neoliberale economie, dus op grote weerstand stuiten van de belanghebbenden van dit systeem. Maar wat een verademing zou het zijn voor mens en natuur.

Het zou voor mij wel een manier zijn om op een democratische manier los te komen van een destructief economisch systeem dat onze samenleving gedurende 50 jaar langzaam, maar zeker heeft bezet. Want als de noodzakelijke verandering niet op democratische wijze gebeurt, houd ik mijn hart vast voor de gevolgen van de polarisatie, die niet door burgers is veroorzaakt, maar door een politiek beleid, dat gelooft in een neoliberaal narratief waarvan we nu zonder meer kunnen vaststellen dat het meer schade veroorzaakt dan dat het ons als gemeenschap oplevert.

cc-foto: Aido Schelvis