Stem in maart op een Gutmensch

Even geen kankerstukjes meer. Ik kan mijn pen beter gebruiken door te schrijven over de ziekte van onze politieke systemen, over hoe je die herkent, dan bestraalt, met hormonen behandelt, als het nog kan radicaal wegsnijdt en zo niet trakteert op een chemokuur. Tegen de plotselinge uitbraak van boze huiduitslag door wat we op Twitter en televisie tegenkomen met razendsnelle uitzaaiingen naar onze hersenen bestaat nog geen remedie en ik denk dat we allemaal terugverlangen naar de redelijkheid van voorheen.

Vermoedelijk zal ik door deze woorden bestempeld worden als een Gutmensch, iemand die zo naïef is dat hij nog de uitgangspunten voor een samenleving zoals vastgelegd de grondwet en talloze verdragen belangrijker vindt dan de realiteit van vluchtelingenstromen en integratie van en met mensen met een andere religie. Als dat zo is dan aanvaard ik dat graag als eretitel omdat ik liever niet behoor tot de cynici die het leuk vinden als de wereld ten onder gaat.

Fascisme Ik heb wat ik over de wereld weet geleerd van de geschiedenis van mijn familie: drie van onze grote familie kwamen na de Tweede Wereldoorlog terug naar huis. De andere 67 zijn te vinden in het Yad Vashem holocaustarchief. Ik werd drie jaar na de bevrijding geboren in een tijd dat overal gezocht werd naar manieren om te zorgen dat zoiets nooit meer zou gebeuren en ik denk dat we in de jaren vijftig en zestig een raamwerk creëerden om als het kwaad uit die tijd weer de kop opstak dat snel te herkennen. We weten daardoor wat fascisme is en dat het gericht is op uitsluiting aan de hand van raciale, etnische, religieuze, seksuele en andere criteria, desnoods met geweld. Als je Gutmensch bent vind je dat slecht.

Over de vraag of de mens van nature slecht is en er regels nodig zijn om het kwade te beteugelen of juist van nature goed heb ik vaak nagedacht, maar ik weet dat elk mens juist allebei die kanten heeft, en afhankelijk van de omstandigheden waarin hij belandt zich zal gedragen. Daarvoor hebben we onderwijs en vrije meningsuiting nodig. Alleen als we bereid zijn onze eigen motieven te onderzoeken kunnen we met onszelf omgaan. Als scholen slechts beroepsopleidingen zijn hebben we gefaald, het zijn de plaatsen waar we echte mensen worden en onderwijs duurt een leven lang, wordt gedragen door nieuwsgierigheid naar hoe het echt in elkaar zit. Ben ik een Gutmensch als ik dat vind? OK. Graag gedaan.

Goodwill Ik heb wat ik van de wereld weet geleerd tijdens mijn werk. Ik stond in Mali, waar de woestijn zich voortdurend uitbreidt omdat de geiten alles opvreten wat groeit en de bevolking toeneemt, maar de boeren hun geiten niet kunnen verkopen omdat het op de markt duurder is dan het goedkope gesubsidieerde rundvlees uit EU-landen, dat de armste dorpelingen zich niet kunnen veroorloven. Daar leerde ik dat de postkoloniale geschiedenis gemarkeerd wordt door consolidatie van de belangen van rijke landen. De machteloosheid en de woede is in de afgelopen jaren alleen maar groter geworden. Niet alleen in Mali. Op allerlei manieren is geprobeerd om iets aan de armoede te doen, maar het gaat om communicerende vaten. Wat er bij de een bijkomt, gaat er bij de ander vanaf en uiteindelijk verdween de goodwill voor ontwikkelingssamenwerking en wilden rijke landen er niet meer aan meewerken. Ben ik een Gutmensch als ik vind dat we door hadden moeten gaan met meer onderwijs, meer gezondheidszorg, meer transparantie van wat de politici met het ontwikkelingsgeld deden? OK. Dat moet dan maar.

Ik heb wat ik van de wereld weet geleerd in Bangladesh, het dichtstbevolkte land van de wereld, waar tweederde van de bevolking op het land werkt, waar de zeespiegel stijgt door de opwarming van de aarde en er steeds meer overstromingen zijn, waar 90 procent van de mensen onder de armoedegrens zit en waar ik baby’s zag sterven aan gewone zomerdiarree en schurft. Tegelijkertijd houden de multinationale zaadproducenten, die ook de bestrijdingsmiddelen aan de boeren leveren, en met satellieten in de gaten hoe de oogst uit zal vallen om de rijst op te kunnen slaan voor wanneer die het meest op zal leveren. Ongelijkheid verdeelt de wereld en maakt haar gevoelig voor religies die zich laten leiden door profeten die het over recht en onrecht hebben en de profeten die ‘sla op mijn andere wang’ prediken die doen het waar de wanhoop steeds groter wordt al lang niet meer zo goed.

Elite De armoede golft over de grenzen van Bangladesh heen en druppelt overal op de aardbol door, net als die uit andere landen. Van Rome tot Parijs staan de mannen die geld naar de familieleden in de hutten in Bangladesh sturen. Ze willen aan onze kinderen parachuutjes verkopen die je de lucht in kunt schieten en houden de toeristen onvoorstelbaar goedkope Pashmina sjaals voor. De problemen in arme landen en de boosheid over hun lot los je samen op en niet door het bouwen van muren. Ben ik een Gutmensch als ik dat denk? Het moet maar en ik ga dat woord steeds fijner vinden.

Nog erger: ik behoor ook nog bij de elite want ik heb geneeskunde en antropologie gestudeerd, ben gepromoveerd, heb in Nederland en in het buitenland gewerkt en ben benoemd tot Officier in de orde van Oranje-Nassau. Ik ben dus een elitaire Gutmensch, maar ik verzeker u dat ik niet het moreel gelijk aan mijn zijde heb en ik kijk op niemand neer, want ik heb op school geleerd om aan alles te twijfelen. Maar het zal wel politieke correctheid genoemd worden als ik denk dat de basisregels voor het oplossen van zulke problemen gebaseerd moeten zijn op menselijkheid, omdat anders de onmenselijkheid die mijn familie in de vorige wereldoorlog fataal werd een steeds grotere kans krijgt zich in al haar lelijkheid opnieuw te manifesteren.

Boze witte mannen Als we de bewoners van onze wereld op willen delen in boze witte mannen en Gutmenschen, dan wil ik natuurlijk wel liever een Gutmensch genoemd worden, maar net als met goed en kwaad is iedereen ook niet alleen ‘gut’ of ‘boos en wit’. We hebben die twee kanten in ons – dat geldt ook voor vrouwen – en zullen ons kompas zuiver moeten houden en niet de politici met de simpele oplossingen volgen.

Tot iedereen met kanker wil ik dit zeggen: zolang we leven hebben we nog de verantwoordelijkheid om ons zorgen te maken over de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. Ga in maart stemmen op een Gutmensch.