Joop

Stel het recht op huisvesting centraal bij aanpakken dakloosheid

•

Opinie

•

11-05-2020

•

leestijd 3 minuten

•

67 keer bekeken

•

De scherpe toename in dakloosheid en de coronacrisis leggen genadeloos bloot dat de aanpak momenteel hopeloos faalt. Een andere aanpak is nodig.

Door: Cody Hochstenbach en Jan de Vries

Al geruime tijd voltrekt zich een dramatische ontwikkeling in Nederland: het aantal dakloze mensen neemt schrikbarend toe. Deze maatschappelijke ramp is verantwoordelijk voor ontelbaar individueel leed. Het schendt het recht op huisvesting, en sluit mensen uit van deze universele basisbehoefte. Eenmaal dakloos heb je nauwelijks toegang tot rechten, word je behandelt als tweederangs burger, waardoor het weer lastiger wordt eruit te raken.

Lange tijd voltrok deze ramp zich tamelijk geruisloos. Het kreeg nauwelijks aandacht. Eindelijk begint dit te veranderen, en daarmee komen nieuwe inzichten over hoe we dakloosheid wel en vooral ook niet zouden moeten aanpakken.

Eerst waren daar eind vorig jaar nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek. Volgens die cijfers waren er in 2018 zo’n 40.000 geregistreerde dakloze volwassenen, een verdubbeling ten opzichte van 2009. Die aantallen zijn bovendien een fikse onderschatting van het probleem. Dak- en thuisloosheid kennen veel verschillende vormen, die lang niet allemaal worden geregistreerd.

En toen was daar de coronacrisis. Huisvesting werd de frontlinie in het gevecht tegen het virus, zo stelt Leilani Farha, speciaal rapporteur van de Verenigde Naties voor het recht op huisvesting. Iedereen moet zo veel mogelijk thuis blijven. Dak- en thuisloze mensen kregen plots een gezicht. Hun problemen werden pijnlijk duidelijk, want hoe blijf je thuis als je geen thuis hebt? Veel dakloze mensen blijven afhankelijk van slaapzalen en haastig opgetuigde noodvoorzieningen. Waar ze na de crisis heen gaan is onduidelijk.

De scherpe toename in dakloosheid en de coronacrisis leggen genadeloos bloot dat de aanpak momenteel hopeloos faalt. Een andere aanpak is nodig.

Dakloosheid is meestal een complex probleem met verschillende individuele en maatschappelijke oorzaken. Echter, dakloosheid heeft áltijd te maken met (een gebrek aan) huisvesting.

Een effectieve aanpak dient daarom het recht op huisvesting centraal te stellen. Dat is precies wat de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RvS) voorstelt in haar onlangs gepubliceerde advies ‘Herstel begint met een huis’.

De overheid heeft de plicht huisvesting voor iedereen te verwezenlijken. Het recht op huisvesting is opgenomen in de Nederlandse grondwet, en gaat over meer dan het recht op vier muren en een dak boven het hoofd. Het gaat over het recht op degelijke, passende, betaalbare en gezonde huisvesting.

De Nederlandse overheid moet hiervoor zorg dragen, om zo dakloosheid uit te bannen. De afgelopen jaren heeft Rijksbeleid juist het tegenovergestelde bewerkstelligd. De wooncrisis is in grote mate door overheidsbeleid gecreëerd. Het aantal sociale huurwoningen is teruggedrongen, en in de particuliere sector zijn forse huurstijgingen mogelijk gemaakt.

Een effectieve huisvestingsaanpak van dakloosheid moet wat ons betreft tenminste aan de volgende drie basisvoorwaarden voldoen. Deze zijn in lijn met het RvS-advies, maar gaan een stap verder.

Ten eerste moet de verantwoordelijkheid voor dakloosheid komen te liggen bij het Ministerie dat gaat over huisvesting. Momenteel is dat het Ministerie van Binnenlandse Zaken, maar dat besteedt nauwelijks aandacht aan de problematiek. Van daaruit kan samengewerkt worden met andere domeinen zoals zorg, onderwijs en werk en inkomen. De concrete stap om de primaire verantwoordelijkheid voor dakloosheid daadwerkelijk bij het ministerie dat gaat over wonen te leggen, stelt de RvS niet expliciet voor.

Ten tweede moet die aanpak onderdeel zijn van een bredere huisvestingsstrategie. Die strategie moet zich niet alleen richten op geregistreerde dakloosheid, maar op de dreiging van dakloosheid en vooralsnog onzichtbare vormen van dak- en thuisloosheid. Aandacht voor de meest kwetsbare groepen en hun rechtspositie dienen centraal te staan.

Ten derde is het hiervoor noodzakelijk dat we dak- en thuisloosheid anders gaan definiëren en meten. Zo’n nieuwe definitie gaat uit van dakloosheid als het ontbreken van een veilig en behoorlijk thuis. Om een voorbeeld te geven: nog geen twintig procent van de geregistreerde dakloze mensen is vrouw. Dit betekent niet dat dakloosheid hen veel minder raakt, maar dat zij momenteel buiten beeld blijven. Zo worden vrouwen in de vrouwenopvang niet meegerekend in de statistiek. Deze onzichtbaarheid verhindert een effectieve aanpak én ondermijnt hun rechtspositie. Met een ruimere definitie van dak- en thuisloosheid komt een veel grotere kwetsbare groep in beeld en kunnen de verschillende vormen van dakloosheid effectiever voorkomen worden.

Een nieuwe aanpak van dakloosheid is urgent en noodzakelijk. Het vraagt om een om een overheid die haar mensenrechtelijke verplichtingen nakomt. Een ambitieuze huisvestingsstrategie is hoogst noodzakelijk.

Cody Hochstenbach is postdoctoraal onderzoeker stadsgeografie aan de Universiteit van Amsterdam. Jan de Vries is onafhankelijk adviseur en bestuurslid bij Bureau Straatjurist in Amsterdam.

Meer over:

daklozen, opinie, volkshuisvesting

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

Reacties (13)

Sorteren op:

adriek12 mei 2020 - 15:57

Beslag leggen op kamers die via airbnb aangeboden worden. Die staan nu toch leeg en zijn geschikt voor verhuur.

Minoes&tuin12 mei 2020 - 7:32

Wat ook meespeelt is dat de woningbouw-corporaties commercieel zijn geworden en huizen mochten gaan bouwen voor de verkoop en het overdoen van voorheen sociale huurwoningen naar de vrije sector. Ik heb het zien gebeuren. Daarnaast zoals in onderstaande link de verhuurdersheffing die door de staat is ingesteld.

Pater12 mei 2020 - 1:16

Hoe dan ? Jammer dar de onderzoeker daar niet op in gaat. Betaalbaarheid staat voorop, dus corporaties gaan bouwen. De verhuurdersheffing wordt afgeschaft zodra de minister en de corporaties tot afspraken zijn gekomen.

1 Reactie

Pater12 mei 2020 - 1:19

En natuurlijk massaal lege kantoren ombouwen, kan sneller en goedkoper dan nieuwbouw.

0 Rapporteren

Polletje211 mei 2020 - 18:33

Ik ben bang dat we nog en lange weg te gaan zullen hebben om de gevolgen van meer dan 20 jaar neo-liberaal beleid weer ongedaan te maken.

1 Reactie

Minoes&tuin12 mei 2020 - 7:28

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/30/woningcorporaties-heffing-belemmert-bouw-sociale-huur-a3998411

0 Rapporteren

Bert VanDuren11 mei 2020 - 17:50

Wie gaat dit betalen? En waar ga je die mensen huisvesten?

2 Reacties

Polletje211 mei 2020 - 23:00

Jij en zo niet, dan gaan we ze bij jou huisvesten.

0 Rapporteren

Bert VanDuren12 mei 2020 - 9:02

@Polletje Doe maar niet.

0 Rapporteren

Bouwman211 mei 2020 - 17:44

Dat het niet onder dak zijn is een problematiek die ik snap. Dat je die problematiek moet verminderen is me ook bekend, die steun ik. De vraag is hoe dat moet gebeuren. En daar komt dus geen atwoord op. Ja, een andere minister die er over gaat, het herdefiniëren van het begrip. Ambitie een nieuwe aanpak..... Maar het is nog steeds zo wat Jan Schaeffer zei en aan wie ik altijd denk als ik over "zijn" brug rijdt. Dat weet u uiterrd best, maar het zou nog prettiger zijn als iedereen zich dat zou realiseren.

Max611 mei 2020 - 17:07

Ik denk dat we eens kritisch moeten gaan kijken naar "Het gaat over het recht op degelijke, passende, betaalbare en gezonde huisvesting." Het is niet realistisch dat we in Nederland binnen een paar jaar onze hele woningsnood kunnen oplossen (te weinig bouwers, stikstof, locaties, geld, etc). Misschien dat we voor bepaalde doelgroepen moeten gaan kijken naar echt kleine woningen (formaat tiny houses, sta-caravans in flat-formaat)... en deze en-masse gaan neerzetten. Ik weet niet of we naar een situatie als Hongkong willen, maar misschien is zoiets in ons drukbevolkte landje wel een oplossing (het hoeft niet altijd maar groter en groter).

1 Reactie

Pater12 mei 2020 - 1:18

Iets kleiner mag best, maar tiny houses zijn het andere uiterste. Alleen geschikt voor mensen die daar extra voor gemotiveerd zijn.

0 Rapporteren

Greendutch11 mei 2020 - 14:52

omdat wonen, onderwijs, veiligheid en zorg zaken zijn die voor iedereen belangrijk zijn in het leven, waarom is er dan niet een wet die regelt dat voor die velden er altijd een ministerie is? of waarom staat dát niet ook in de grondwet als het recht wel grondwettelijk is vastgelegd? hoe kan een kabinet , van welke origine dan ook, een dergelijk belangrijke taak wegpoetsen uit de dagelijkse politiek? aangezien er nu een moment is om dingen echt anders aan te pakken , een situatie als de huidige die nog nooit eerder is voorgekomen en die dus kansen biedt, wordt het niet tijd om ook dit vast te leggen. wonen en de leefomgeving hebben toch altijd aandacht nodig. er is de laatste decennia, heel veel aandacht geweest voor bedrijven, ondernemers, winsten, dividendbelasting, vrije markt enz de laatste 2 maanden gaat het vnl over bedrijven overeind houden ipv mensen veiligheid, voedsel en vrijheid geven. ik vind de aanpak van dit kabinet verkeerd als zij bedrijven geld geven. m.i. had men werknemers via UWV de 70% salaris moeten geven en de bedrijven de 30% aan laten vullen. nu al is duidelijk dat de rijksten het eerst gebruik maken van de regelingen die met belastinggeld betaald worden https://www.vn.nl/quote-500-staatssteun-corona/ volgend het begin van het stuk in vrij Nederland: (Sommige Quote 500-ondernemers vroegen al na een paar weken coronacrisis overheidssteun aan. Ze gooien hun verliezen op het bordje van de belastingbetaler, klonk het al snel. Is die kritiek terecht? De onderzoeksjournalisten van collectief Spit gingen ze alle 500 langs. ‘De morele vraag blijft onbeantwoord.’) in een tijd van pandemie, ziekten, klimaatverandering, armoede, ongelijke verdeling van kapitaal, steeds grotere verschillen en onrechtvaardigheid, drugscriminaliteit, computer of internet criminaliteit, mondialisering, verlies van biodiversiteit, en noem alle andere grote problemen met hun oorzaken van 2020 maar erbij op, wordt het tijd om de basisvoorwaarden te herdefiniëren en gelijkwaardigheid, veiligheid, en vrijheid grondwettelijk vast te leggen ongeacht welke kleuren kabinetten hebben. ik heb wel mijn gedachten maar kan niet een petitie opzetten. degene die de regering zo vraagt om aandacht te hebben voor zaken die echt iedereen aangaan : wonen, onderwijs, goed voedsel, veiligheid en zorg op de eerste plaats te zetten , die heeft mijn stem. de armsten en degenen met veel pech worden door deze regering zelf verantwoordelijk gesteld. deze regering dient zelf verantwoording te nemen voor déze problemen die zij zélf hebben ontwikkeld of laten ontstaan.