Staatssecretaris met een realistische kijk op asiel en migratie gewenst

Een staatssecretaris met een realistische kijk op asiel en migratie is broodnodig. Als oud-wethouder in Amsterdam weet Van der Burg, de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie, als geen ander wat de gevolgen van een niet-sluitend asielbeleid zijn voor de grote steden. Het restrictieve beleid van de staatssecretarissen die Van der Burg voorgingen, hebben niet voor minder mensen zonder geldige verblijfspapieren gezorgd. Integendeel zelfs, de gevolgen daarvan merken maatschappelijke organisaties in de grote steden dagelijks.

Door het restrictieve beleid dat de afgelopen jaren is gevoerd, zijn er steeds meer mensen die geen kant op kunnen. Vaak kunnen ze niet terugkeren naar hun land van herkomst, ook al zouden ze dat wel willen. Maar op een verblijfsvergunning in Nederland maken ze ook geen kans. Uitgeprocedeerde asielzoekers leven noodgedwongen in de marge van ons ‘gave land’. Dikwijls verstoken van elementaire voorzieningen zoals onderdak, eten en medische zorg. Afgelopen kabinetten hebben het niet makkelijker gemaakt voor deze groep. Door het overhevelen van de discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris naar de IND in 2019, is het bijna onmogelijk geworden om voor mensen die echt aantoonbaar vastzitten in het systeem, een oplossing te vinden. Waar de staatssecretaris gemiddeld honderd keer per jaar een uitzondering op basis van schrijnendheid maakte, doet de IND dat nog nauwelijks en in 2021 zelfs helemaal niet.

Maar hoewel de uitspraken van de nieuwe staatssecretaris uit het verleden ons een sprankje hoop bieden, lijkt dit kabinet opnieuw voor een spijkerhard asielbeleid te kiezen. Zo kiest dit kabinet ervoor het niet hebben van geldige verblijfspapieren strafbaar te stellen. Waar ‘strafbaarstelling van illegaliteit’ in 2011 nog tot veel ophef leidde, dreigt dit nu zonder noemenswaardig verzet realiteit te worden. Buitengewoon zorgwekkend, het is een middel dat mensenrechten schendt. Eerdere vergelijkbare maatregelen leidden niet tot meer terugkeer. Wel tot meer angst bij mensen zonder papieren, waardoor ze bijvoorbeeld later naar de dokter gaan en kinderen niet meer naar school durven sturen.

In 2019 is de pilot Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) gestart in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Groningen en Eindhoven. Het doel van deze pilot is samen met het Rijk, gemeenten en lokale ngo’s opvang en oplossingen te vinden voor mensen zonder papieren. Deze goedlopende pilot dreigt door dit kabinet omgevormd te worden tot iets onwerkbaars. Tot op heden werden terugkeer naar het land van herkomst, migratie naar een ander land en legalisering van verblijf als gelijkwaardige duurzame oplossingen gezien.

Als we het regeerakkoord mogen geloven, is terugkeer straks de enige smaak die overblijft. Dit doet geen recht aan de werkelijkheid, aangezien de afgelopen jaren is gebleken dat een aanzienlijk deel van de deelnemers aan de pilot alsnog een verblijfsvergunning heeft gekregen. Als de LVV alleen gericht zal zijn op terugkeer, zullen weer meer mensen zonder papieren op straat belanden en buiten beeld raken.

In plaats van een realistisch asielbeleid dat voorkomt dat mensen onder de radar in de marge van onze maatschappij leven, kiest dit kabinet voor een hard beleid dat mensen criminaliseert en stigmatiseert. Dit zal de afstand tussen deze groep en hulpverleners en autoriteiten alleen maar vergroten, en daar is niemand bij gebaat.

Wij wensen de nieuwe staatssecretaris veel wijsheid toe. De problemen op dit dossier zijn groot en complex, en maar weinig staatssecretarissen Asiel en Migratie halen de eindstreep. De vijf voorgangers van Van den Burg zijn allemaal voortijdig gestruikeld over verschillende kwesties. Wij hopen dat deze staatssecretaris de rit uitzit en in zijn eerste beleidsbrief een goed asielbeleid uiteenzet.