Spiegeltjes en kraaltjes

Banken hebben jarenlang opgebakken lucht verkocht, met medeweten en de zegening van de politiek, is de stelling van Willem Middelkoop in zijn nieuwe boek. ‘Overleef de kredietcrisis’ is de titel. Troostend bedoeld, want het boek staat zo vol met de perversie van de financiële wereld dat je direct op zoek wil naar een ouwe sok om je goeie geld in arren moede daar maar in te stoppen. De keuze uit vier scenario’s die Middelkoop voorstelt om uit de crisis te komen zijn alle vier zo onaantrekkelijk dat de aandachtige lezer mag vrezen voor zijn leven met huis, iPod, iPhone en auto.

Middelkoop schetst vooral een inktzwart beeld van de Amerikaanse financiële sector, waar zakenbank Goldman Sachs decennia lang met de meest listige financiële truukjes gewone Amerikanen heeft uitgeknepen om de miljardenbonussen van de topmannen te financieren. Geld dat ook nodig was om de ettelijke lobbyisten te betalen die een gewillig oor bij de wetgever vonden. Het is type hebzucht waar de Fransen in 1789 tegen in opstand kwamen. Die opstand die korten metten en afgehakte hoofden maakten van de adel en de geestelijkheid, omdat ze tot dan toe hun goddelijke gang konden gaan om de horigen tot de hongerdood uit te knijpen. Maar omdat Amerikanen tot nog toe vrolijk op de pof konden doorleven en de ene schuld met de andere creditcard konden dekken is zo’n opstand vooralsnog niet te verwachten.

Ik mag graag geloven dat Nederlandse bankiers niet zo onverdroten de simpele consument uitgeknepen hebben. De bonussen waren dan wel absurd en de toezichthouders lopen zich de benen uit het lijf om het continue gesjacher van diverse banken beboeten, maar het lijkt klein bier vergeleken met het perverse systeem in de VS. De verklaring voor de niet aflatende stroom van foutjes, bedrogjes en scherinkjes langs de randen van de wet moet eerder gezocht worden in de oerhollandse handelsmentaliteit. Ons vermogen om dingen te herverpakken, vervoeren, door te verkopen en van net een snufje meer creativiteit te voorzien. Inderdaad, die VOC mentaliteit van het spiegeltjes en kraaltjes inwisselen voor spullen met echte waarde: kruiden, specerijen, olie en goud. Tel daarbij op een stukje oerhollandse directheid, elders ook wel onbeschoftheid genoemd, en dan heb je zo’n beetje de kern van het Nederlandse bank en verzekeringswezen gekarakteriseerd. De spiegeltjes en kraaltjes zijn nu vervangen door koopsompolissen, woekerpolissen, veel te hoge hypotheken en knabbelrentespaarrrekeningen waar vooral de bank rentevoordeel van heeft.

Maar ook in het Nederlandse systeem zit veel lucht ingebakken. Lucht van veel te veel leningen tegenover veel te weinig onderpand. Na IJsland hebben we de hoogste hypotheekschuld van de wereld. Mede mogelijk gemaakt overigens door de hypotheekrenteaftrek. Nu zijn huizen schaars in Nederland, schaarser dan in de VS, dus er staat nog wel wat onderpand tegenover. Maar dat er nog veel lucht in onze economie, ten opzichte van de reeele economie zit moge duidelijk zijn.

Als je ziet hoezeer we op gebakken lucht en geleend geld hebben geleefd zou je bijna fysiocraat worden. Dat was een stroming economen die alleen geloofde in de echte economie van het aardappels uit de grond trekken voor eigen consumptie. De fysiocraten zetten zich af tegen de mercantilisten, die geloofden dat je met handel welvaart kon bereiken. Kort gezegd komt de ideale economie van de fysiocraten er op neer dat we weer gewoon zelf onze groente telen, een varken en koe houden voor de slacht en door echte dingen, dus geen derivaten te ruilen de economie draaiende houden. Nu scheelt het dat zoveel Nederlanders verlangend kijken naar Boer zoekt Vrouw. Dus voor de BZV kijker zal de overgang niet al te abrupt zijn. Lekker weer met weckpotten in de weer voor de inmaak voor de winter. En geen Sonja Bakker meer nodig om ons van onze vetzucht af te helpen. Zelf koekjes bakken en boter karnen kost zoveel calorietjes dat je die genoegzaam ook weer in je mond kan stoppen.

Nu ben ik best handig met wecken, bakken en rommelen in de moestuin, en met mij vele Nederlanders die aandachtig de NRC rubriek van Maarten ‘t Hart lezen en noest in hun volkstuinen schoffelen. Als echter alle Nederlanders weer zelfvoorzienend willen worden hebben we toch een klein ruimteprobleem.

Liever leg ik de financiële sector aan een strakke leiband. Geen financiële fantasieproducten creëren met het spaargeld van de gewone Nederlander en nette producten verkopen waar de burger wat aan heeft op zn oude dag. Dan moeten we nog steeds op dieet, maar dat lijkt me toch te prefereren boven een land vol volkstuintjes. Spiegeltjes en kraaltjes kopen we weer gewoon in de diverse accessoirewinkels.