EU bezwijkt onder populisme

Het is verkiezingsjaar in Europa en dat doet vreemde dingen met de politiek. Behalve in Nederland gaat men ook in Frankrijk en in Duitsland naar de stembus en die stembusgang leidt nu tot een hoop onrust. De peilingen, door diverse media welhaast heiligverklaard, wijzen immers op winst voor populisten als Geert Wilders en Marine le Pen. Na de Brexit en de winst van Donald Trump lijkt alles mogelijk. Hoe daarmee om te gaan? Wel, VVD-leider Mark Rutte schuurt niet alleen tegen Wilders aan in de hoop wat van zijn stemmers weg te snoepen, hij neemt voor het gemak Wilders’ retoriek ook over. Al vermoed ik dat het er bij Rutte altijd al inzat, hij is immers de man van ‘discriminatie bestaat niet en als het al bestaat is het jammer voor je, je moet je maar gewoon invechten’, maar dat terzijde.

Ook in de Europese Commissie (EC) roert men zich nu en, net als in de brief van Rutte, delven vluchtelingen het onderspit. De EC wil namelijk dat de “stroom vluchtelingen” nog voor de zomer wordt “drooggelegd”, aldus de Volkskrant. De papieren krant kopt woensdag dat de EU de ‘migratieveerdienst’ uit Libië wil beëindigen. Ja. Er staat echt ‘migratieveerdienst’, alsof het om gezellige boottochtjes gaat in plaats van mensen die op de vlucht zijn voor terreur en dus liever in een gammel bootje stappen. Ondanks het risico op open zee te zinken en te sterven. Liever dat risico, dan in het thuisland om zeep geholpen te worden. ‘Weg met de reddingsboten’, zegt EU-president Tusk nu, in de hoop te voorkomen dat populisten straks op populisten stemmen en hij zijn baan verliest.

De Europese Commissie is namelijk bang dat het hele Europese project door Le Pen en Wilders wordt opgeblazen, als zij straks aan de macht komen. Tusk en consorten vertalen dat door met een gefingeerd probleem op de proppen te komen, met fake news. Wat Trump kan, kan de EC ook moeten ze hebben gedacht. De Europese Commissie meent namelijk dat de kernwaarden van de EU worden bedreigd als vluchtelingen naar Europa blijven komen. Welke kernwaarden dat zijn? In ieder geval niet de kernwaarden die Tusk onlangs nog in een speech aanhaalde én zeer benadrukte, namelijk dat “de Unie gegrondvest is op de universele waarden van menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkheid en solidariteit; het is gebaseerd op de principes van de democratie en de rechtsstaat”.

Maatregelen die voorheen onbespreekbaar waren, zijn dat nu plots wel. Tijdelijk EU-voorzitter Muscat wil een – al dan niet spreekwoordelijke – muur tussen Libië en Europa. Aangezien Libië sinds de val van Khadaffi op z’n zachtst gezegd nog één grote puinhoop is, kan de muur niet daar opgetrokken worden en moet er dichter bij huis iets gebeuren.

Tot zover dus die solidariteit met hen die in onmenselijke situaties leven. Tot zover die menselijke waardigheid die zo als kernwaarde voor Europa geldt.

Het zijn niet de vluchtelingen die de kernwaarden van de EU bedreigen, het zijn de populisten. De Europese waarden komen pas is het geding wanneer onze leiders niet durven een impopulair standpunt in te nemen om die waarden te verdedigen, zoals bondkanselier Angela Merkel met haar ‘Wir schaffen das’ wel deed. Wie het spel volgens de regels van de populisten wil spelen, kan de handdoek net zo goed meteen in de ring gooien. Niet alleen kun je dat spel niet winnen, en passant verlies je er ook je waardigheid mee.