Slangenkuil Uruzgan

Ons land kon zich geen betere vriend voorstellen in Uruzgan dan stamoudste Malik Sadiq. De leider van de Achakzai, een van de tien stammen in Uruzgan, betreurde het meest van alle inwoners het vertrek van de 1.500 Nederlandse militairen na vier jaar aanwezigheid in de zuidelijke Afghaanse provincie. “De klus is niet klaar”, zei hij deze zomer in De Pers. “Het gevaar dreigt uit alle zijden.”

Tevergeefs klonk de hartekreet van de man met zijn onafscheidelijke tulband. Eergisteren werd hij thuis verrast door een zelfmoordenaar die zichzelf opblies. De aanslag verraadt de sporen van taliban-opstandelingen. Die rammelen aan de poorten van Chora en zelfmoordaanslagen zijn hun handelsmerk. Maar wie de onnavolgbare stammencultuur van Uruzgan ontrafelt houdt rekening met verschillende scenario’s, meent de Nederlandse onderzoekster Martine van Bijlert van het Afghanistan Analysts Network in Kaboel. “In Uruzgan kun je taliban-zelfmoordenaars ook inhuren.”

Want niet alleen met de taliban wordt om leven en dood gestreden. Malik Sadiq leefde in onmin met de heersende Popalzai-stam van oud-gouverneur Jan Mohammed Khan. Deze adviseur van president Hamid Karzai verwijt de stam van Malik Sadiq dat ze met anderen samenspannen met de opstandelingen. Jan Mohammed Khan bedreigde al eerder de districtschef van Chora Mohammed Daoud van de Barakzai-stam met de dood. Die zei me deze zomer: “We zitten tussen twee vuren, de taliban en de Popalzai”.  De vader van Daoud, Rozi Khan, werd in 2008 door Australische troepen doodgeschoten nadat ze valselijk was verteld dat talibanstrijders in diens huis waren. “We weten niet wie dat gerucht heeft vertelt”, zei Daoud me, maar hij hield er rekening mee dat het uit de hoek van de Popalzai kwam.

In de slangenkuil Uruzgan behoort een criminele afrekening ook tot de mogelijkheden. De bewaking, en daarmee de mogelijkheid tot tolheffing, van de half aangelegde asfaltweg tussen de provinciehoofdstad Tarin Kowt en de districtshoofdstad Chora was deels in handen van de stam van de overleden Malik Sadiq.

Nu de laatste containers Kamp Holland verlaten, neemt de politieke onrust toe in Uruzgan, zegt  Martine van Bijlert. “De dood van een stamleider verzwakt een gemeenschap. In dit geval wordt het moeilijker voor de Achakzai-stam zich te verdedigen, tegen de taliban, maar ook tegen vijandige stammen en de regering.”

Het ministerie van Defensie in Den Haag prijst de ‘goede samenwerking’ met Malik Sadiq. De beschuldigende vinger wordt niet gewezen naar de taliban, maar naar de sterke tribale tegenstellingen en waterconflicten. “Nederland heeft zich ingespannen om zo neutraal mogelijk steun te verlenen aan het districtsbestuur, teneinde een zo stabiel mogelijke situatie voor de bevolking van Chora te creëren. Deze gebeurtenis is een verstoring van de tribale balans waarvan uiteindelijk alleen de lokale bevolking de dupe is.”

De foto maakte ik in juli 2010 in Chora. De mensen die u ziet zitten waren arbeiders aan ontwikkelingsprojecten, zoals het aanleggen van riolering, die volgens districtschef Daoud door mensen rond Jan Mohammed Khan waren opgeroepen te staken. Zo werken ze elkaar daar tegen, al stuur je honderd trainers er naar toe, je verandert niets aan de volksaard.   

Dat het al langer niet pluis is in Chora De talibanrebellen rammelen weer aan de stadspoort schreef ik in augustus.

Dit artikel verscheen op de weblog van Arnold Karkens en in De Pers.