Scheep boa's niet af met pepperspray en een knuppel

De afgelopen drie dagen voerden de Rotterdamse boa’s actie omdat hun oude eis – een wapenstok en pepperspray op zijn minst – maar niet vervuld wordt. Drie dagen lang schreven ze geen boete uit. Op 1 juni – als de terrassen en de kroegen beperkt open gaan – gebeurt dat landelijk. Het zal interessant zijn de gevolgen hiervan in ogenschouw te nemen. Verdwijnt de anderhalvemetersamenleving als sneeuw voor de zon of blijven de burgers gewoon zoveel mogelijk hun best doen?

Dit staat echter los van de vraag of je boa’s  in staat moet stellen hun handhaving desnoods met stok, pepperspray en op den duur zelfs met vuurwapens kracht bij te zetten. Wie de zaak oppervlakkig bekijkt, is geneigd hierop ja te zeggen. Handhaven wordt moeilijk als je geen verweer hebt op aanvallen vanuit het publiek. De kernvraag luidt echter: waarom raken boa’s in zulke geweldsituaties verzeild? Hun functie is destijds gecreëerd als een soort werklozenproject voor mensen met weinig vakopleiding. Ze moesten burgers wijzen op pekelzondes zoals de hond uitlaten zonder riem, oversteken bij rood licht of vuilnis naast de container zetten. Ze mochten eventueel ook sancties opleggen. De verantwoordelijkheid kwam bij de gemeentes te liggen.

Inmiddels zijn de boa’s (bijzondere opsporingsambtenaren) enigszins geprofessionaliseerd. Ze moeten elke vijf jaar opnieuw examen doen. Om dat in ieder geval voor de eerste keer te kunnen halen is een korte cursus nodig die door marktpartijen wordt aangeboden. Inmiddels kent Nederland een kleine 30.000 boa’s. De meesten gebruiken de daarbij behorende bevoegdheden in het kader van een andere hoofdfunctie, bijvoorbeeld boswachter of milieuambtenaar. De boa’s die regelmatig in de publiciteit komen, zijn de 2900 gemeentelijke handhavers. Uit hun hoek komt de roep om pepperspray en knots.

Boa’s beginnen met een salaris van 1500 tot 1800 euro bruto per maand bij een voltijdse werkweek. Volgens de site indeed.nl is het gemiddeld salaris 2969 euro bruto per maand. Een politie-agent begint met een kleine 2030 bruto per maand. Het bruto minimumloon in Nederland bedraagt 1680 euro per maand. Er gaapt een diep opleidingsgat tussen handhavers en politie-agenten.

Inmiddels zijn veel colleges van B&W in hun nopjes met de boa’s. Ze gebruiken die als een soort gemeentelijke hulppolitie. Daarbij zitten zij gezien de matige beloning voor een dubbeltje op de eerste rang. Zo hoopt men een deel van het gat te vullen dat viel toen per 1 januari 1994 de gemeentelijke politiekorpsen werden opgeheven. Dat was het begin van een reeks reorganisaties die tenslotte hebben geleid tot de gedrochtelijke nationale politie, waar je vier dagen moet wachten voor je aangifte kunt doen van een misdrijf.

Sinds 1945 kende elke Nederlandse gemeente met meer dan 25.000 inwoners een eigen politiekorps dat nauw verweven was met de lokale gemeenschap en het bestuur. Er ontging dan ook weinig aan deze oplettende dienders die vanaf een afstand en via de commissaris werden aangestuurd door de burgemeester. Deze commissaris behoorde met zijn hoofdinspecteur(s) tot de notabelen. Voor gemeentes met minder dan 25.000 inwoners was er de landelijke rijkspolitie. Legendarisch zijn nog steeds de Porsches waarmee coureurs van dit korps probeerde op de snelwegen hardrijders en andere verkeerszondaars de pas af te snijden.

In 1994 begon dus het grote reorganiseren dat tot op de huidige dag voortduurt. Dat heeft heel veel met hun eigen gemeenschap vergroeide politiefunctionarissen de das omgedaan. Ook menig specialist is de burn-out ingejaagd, want in de moderne tijd had je generalisten nodig. Van dat principe is men overigens na een aantal jaren wel min of meer teruggekomen. De verantwoordingsplicht, de aansturing en de bureaucratisering namen steeds grotere vormen aan. Het baasjeswezen woekerde voort in alle geledingen van de politie. Erg tekenend voor de situatie heden ten dage is een bericht van 27 november verleden jaar : “Amsterdam heft tijdelijk specialistische teams op voor meer ‘blauw op straat'”.

Slaagt men er ook in door de inzet van boa’s de leemte te vullen die het opheffen van de gemeentelijke politiekorpsen heeft nagelaten? Dat lukt maar zeer gedeeltelijk. Door hun beperkte bevoegdheden kregen de boa’s maar al te vaak de reputatie van dienstkloppers die brave burgers bekeuren terwijl overal in de wijk coke wordt verkocht. Een deel van het publiek noemt de boa’s overheidsterroristjes, machtsdronken van die pet op hun kop. Dat is voorstelbaar maar tegelijk hoogst onrechtvaardig. Boa’s hebben niet de bevoegdheid om misdrijven op te sporen of tegen te gaan. Tegelijkertijd krijgen zij vaak genoeg de opdracht om zonder aanzien des persoons te verbaliseren omdat een of andere wethouder dan wel burgemeester het in zijn hoofd heeft gehaald eens stevig te gaan handhaven. En dan krijgen ze in deze coronatijd ook nog haastig in elkaar gepleurde en onduidelijk geformuleerde noodverordeningen mee. Dat maakt het nog erger. Zeker als boa’s de keuze hebben tussen wegkijken en het opleggen van een disproportionele boete zoals de 390 euro plus administratiekosten en strafblad voor wie is aangemerkt als deelnemer aan een samenkomst. Zo worden boa’s door gemeentebesturen en hun leidinggevenden in de ene dwangpositie na de andere gebracht. Vervolgens krijgen ze nog de schuld ook.

Dat is de kern van de zaak. Dat is de crisis. Maar die crisis is, zoals de Chinezen zeggen tegelijkertijd een bedreiging en een kans.  Geef gemeentes de kans om te doen wat ze eigenlijk willen. Laat ze het team handhavers uitbouwen tot een echt gemeentelijk politiekorps. Dit betekent voor de boa’s extra bevoegdheden. Daarvoor zijn zij onvoldoende opgeleid en getraind. De beloning is niet afgestemd op nieuwe en potentieel gevaarlijke taken. Die moet voor deze beoefenaren van een cruciaal beroep omhoog. Het betekent massaal naar cursus, het betekent studeren maar het betekent ook een beter inkomen en een adequate bewapening a la die van de politie.

De huidige boa’s vormen de kern van een antwoord op de basisfout die in 1994 gemaakt is door het op de schop nemen van de gemeente politie maar dan moet er wel in hen worden geïnvesteerd, echt geïnvesteerd. Scheep ze niet af met pepperspray en een knuppel.