Schaf alle onzekere arbeidscontracten af

Door: Zakaria Boufangacha (vicevoorzitter FNV) en Cihan Ugural (campagneleider Zeker Werk)

Veel mensen in Nederland zijn onzeker over hun inkomen, woonsituatie en gezondheid. We zijn kampioen onzekere contracten in Europa, en dat is een hele dubieuze ‘eer’. Dat vindt ook de OESO, die Nederland aanspoort mensen meer werkzekerheid te geven. Ondertussen staan steeds meer werknemers op, zoals op Schiphol, om zekerheid te eisen, want zij worden met de huidige inkomenscrisis dubbel hard geraakt. Het moet anders, daar is zo goed als iedereen het wel over eens. Maar hoe pak je dat aan?

Het is werkgeversretoriek dat er flexibiliteit nodig is op de arbeidsmarkt, terwijl vrijwel overal sprake is van structureel werk. Op Schiphol – waar het werk normaal gesproken vrij structureel is – werkten veel uitzendkrachten die allemaal hun baan hebben verloren tijdens de coronapandemie. En nu zijn er torenhoge personeelstekorten op de luchthaven. Gevolg? Chaos in de zomer, en die is nog niet voorbij. De flexibiliteit die zogenaamd nodig zou zijn, heeft dus helemaal niet gewerkt.

En niet alleen op Schiphol is het werk structureel. In alle supermarkten en distributiecentra van Albert Heijn is het werk structureel, maar zijn de banen dat niet. Hetzelfde geldt voor alle pakketsorteercentra van PostNL. Vrijwel overal kun je het werk structureel maken door het werk goed te organiseren en de functies van de werknemers allround te maken. Dat betekent dat werknemers voor meer taken inzetbaar zijn.

Toch blijven werkgevers onzekere contracten uitdelen. Ze willen hun winsten maximaliseren. Ook de Nederlandsche Bank zegt dat de flexibilisering van de arbeidsmarkt samenhangt met lagere lonen en hogere winsten. Een onderzoek van FNV laat zien dat werkgevers in Nederland tussen 2010 en 2019 42,5 miljard euro in hun eigen zakken hebben gestopt doordat ze weigeren een contract voor onbepaalde tijd te geven. Hadden ze dit wel gedaan, was die 42,5 miljard euro naar de samenleving gegaan. Met waarde voor ons allemaal, door investeringen in sociale zekerheid en pensioenen, zorg, onderwijs en een hoger minimumloon.

Werkgevers verbergen al te graag dat het geven van onzekere contracten te maken heeft met zoveel mogelijk winst maken. Hiervoor verzinnen ze allerlei bullshit-argumenten, zoals technologie, digitalisering en automatisering. Of verplichte loondoorbetaling bij ziekte, tijdelijke pieken; en omdat werknemers zelf graag hun werktijden bepalen, zie de toename van het aantal zzp’ers. Want met een contract voor onbepaalde tijd zouden mensen zogenaamd niet hun eigen werktijden kunnen bepalen, niet in beweging komen en je zou ze niet kunnen ontslaan. Niets is minder waar. Zowel de werkgever als de werknemer hebben de mogelijkheid om een contract voor onbepaalde tijd te beëindigen. Wel geeft dit contract meer rechtsbescherming en rechtszekerheid aan de werknemer. Dit is noodzakelijk in een rechtsstaat waar de werkgever per definitie een machtspositie heeft ten opzichte van de werknemer.

Alle argumenten die worden genoemd waarom werkgevers werknemers in onzekerheid duwen gelden niet voor de Aholds en PostNLs van deze wereld. Ahold dat miljarden winst maakt, ligt niet wakker van loondoorbetaling bij ziekte, maar misbruikt dit argument wel. Dat geldt ook voor de onverwachte pieken. Die zijn er niet. Hetzelfde geldt voor technologie. Zolang Ahold alle risico’s kan afwentelen op de werknemers en ze onderbetaalt, zal er nauwelijks sprake zijn van vernieuwende technologie bij dat bedrijf. Werknemers zijn immers goedkoper dan robots.

Het is vreemd dat juist in deze inkomenscrisis werkgevers nog steeds de waarde van een contract voor onbepaalde tijd in twijfel durven te trekken door ‘vast is te vast’ te roepen. Werknemers willen meer inkomenszekerheid, blijkt keer op keer. En nu al helemaal, in deze ongekende tijden van gigantische inflatie. Daarom moeten werkgevers ophouden met hun smoezen om mensen de broodnodige zekerheid te onthouden. Wat deze inkomenscrisis ons leert, is dat we ervoor moeten zorgen dat iedereen in Nederland direct een contract voor onbepaalde tijd moet krijgen. Dat betekent dus dat we onzekere arbeidscontracten afschaffen en dat we stoppen met tijdelijke contracten, nul-urencontracten, uitzendbanen, schijn-zzp’ers, en met alle andere constructies die werkgevers bedenken om hun bedrijfsrisico af te wentelen op de mensen die voor ze werken.