Schaamteloze vergelijking van dwangarbeid met de Holocaust

Slachtoffers van de Arbeidsinzet tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben met hun nazaten bij de NS aangeklopt om schadevergoeding. Als er een financieel gebaar voor de joden wordt gemaakt, die met de trein naar de vernietigingskampen werden vervoerd, waarom dan niet voor deze dwangarbeiders? Tenslotte heeft de NS aan hen óók verdiend. Dat vertelde Job Cohen zondagmiddag in de eerste en voortreffelijke uitzending van Buitenhof in het nieuwe seizoen.

Het vervoer van joden naar het doorgangskamp Westerbork in Drenthe gebeurde bijna altijd met de trein. Net als de deportatie naar de vernietigingskampen. De wagons vol joodse mannen vrouwen en kinderen werden door een locomotief van de NS naar het grensstation Nieuweschans getrokken. Daarna nam de Duitse Reichsbahn het vervoer over. De Duitsers betaalden de kaartjes van de gedeporteerden met grote precisie, zeer waarschijnlijk uit de joodse tegoeden op de roofbank Lippmann Rosenthal. Maar dat weet ik niet zeker. Aanvankelijk werden er nog wel derde klas wagons gebezigd maar die zijn al spoedig vervangen door goederentreinen. Nooit heeft iemand van de NS ooit geprobeerd zo’n rit op welke manier dan ook te saboteren.

Wie er op deze wijze naar de ondergang zijn getransporteerd, is vrij precies bekend. Er werd een zorgvuldige administratie bijgehouden van de slachtoffers. Dat is ook een steeds terugkerend thema in de film Schindler’s List maar dit terzijde. Het financiële gebaar dat de NS eindelijk maakt is bestemd voor de overlevenden zelf, hun toenmalige huisgenoten en hun kinderen, ook als ze na de oorlog zijn geboren. In dat laatste geval komen ze in aanmerking voor 5000 euro.

Als de regeling zou worden uitgebreid tot de slachtoffers van de Arbeidsinzet, dan zou ik vanwege het lot van mijn vader dus 5000 euro kunnen aanvragen. Mijn vader heeft het in Duitsland niet gemakkelijk gehad. Hij moest er zware ongeschoolde arbeid verrichten. Hij maakte zware bombardementen mee zoals dat op Düsseldorf en op het vliegveld Bad Vöslau in Oostenrijk. Hij werd tenslotte in Wenen door het Rode Leger bevrijd.

Een avontuurlijke terugreis bracht mijn vader met een aantal Nederlandse en Franse lotgenoten naar Parijs, waar hij een week lang zonder bon mocht eten. Daarna zorgden de Fransen voor vervoer naar Nederland. Ik heb ergens nog een paar foto’s waar hij sterk vermagerd op staat.

De Duitse mannen offerden hun bloed en hun leven voor de verdediging van de Europese beschaving, aldus Goebbels. Het was volgens zijn redenering dan niet meer dan logisch dat de andere volkeren hun arbeid ter beschikking stelden. Zo kreeg ook mijn vader een oproep voor Duitsland om daar een plek te vullen die door een vertrokken soldaat was open gevallen. Om voldoende kandidaten te vinden kamden Duitse commissies Nederlandse bedrijven uit op zogenaamd overbodig personeel. Daarvan werd mijn vader met een paar honderdduizend andere Nederlanders het slachtoffer. Hij was toen een jaar of drieëntwintig.

Wat gebeurde er dan? Na medisch te zijn goedgekeurd ontving mijn vader een voorschot op zijn loon. Hij moest een aantal papieren tekenen. Hij kreeg een gratis paspoort. Hij ontving een treinkaartje voor de reis naar zijn eerste bestemming in Duitsland in een keurige personentrein. Ongetwijfeld vertrok hij van het voormalige station Rotterdam Maas. Daar stonden ambtenaren klaar om zijn bonkaarten van de voedseldistributie in te nemen. Hij kreeg er een set Duitse voor in de plaats.

De reis verliep verder zonder moeilijkheden. Wie via de arbeidsinzet werkzaam was, moest erin bewilligen dat een fors gedeelte van het loon naar de familie in Nederland werd overgemaakt. Hoe de kwaliteit van de voeding, de bejegening en de huisvesting was, hing in Duitsland heel erg af van het bedrijf waaraan je werd toegewezen. In het algemeen: hoe kleiner hoe beter.

Ik heb nog een paar brieven van mijn vader uit die tijd waarin hij uitlegt hoe hij als goed katholiek ziel en lichaam rein houdt door weerstand te bieden aan de verleiding van de Oostenrijkse meisjes. Dat soort verhalen hoor je wel meer: tenslotte waren de meeste huwbare Duitse jongens bezig aan het oostfront te creperen.

De historicus Ben Seijes heeft over de arbeidsinzet een mooie studie geschreven die iedereen bij het NIOD kan downloaden. Ik zou mij doodschamen bij de NS naar een financieel gebaar te vragen voor het lot van mijn vader. Het is buiten alle proporties de Arbeidsinzet op één lijn te stellen met de Holocaust.

Naschrift: bij uitgeverij Cossee verschenen dezer dagen Memoires van een Nederlander in de Arbeidsinzet. Ik was erbij. Als Dwangarbeider in Duitsland 1942-1945.