Samsom, niet buiten jouw schuld!

Na lang wachten is daar eindelijk de brief van staatssecretaris Fred Teeven over de beloofde verbeteringen in het vreemdelingenbeleid. De PvdA, onder leiding van Diederik Samsom beloofde beterschap op veel punten binnen dit beleid. Samsom zei tijdens een vluchtelingenprotest in Den Haag elke dag opnieuw te strijden voor vluchtelingen die rechteloos op straat staan en het land niet kunnen verlaten, net als hij voor het kinderpardon had gedaan.

Daarnaast heeft Diederik Samsom niet alleen de vluchtelingen verbeteringen beloofd, maar ook zijn eigen achterban. Begin mei rommelde het in zijn partij over het wetsvoorstel om illegaliteit strafbaar te stellen. 99% van zijn leden stemde dan ook op het PvdA ledencongres voor een motie die zich tegen de strafbaarstelling van illegaliteit uitsprak. Om zijn leden toch te overtuigen hield hij half mei een overredingstour door het land. Op deze tour deed hij grote beloftes. Natuurlijk was de strafbaarstelling niet bevorderlijk voor de situatie van vluchtelingen. Maar de verbeteringen in het vreemdelingenbeleid die hij hen in het vooruitzicht stelde zouden alles goed maken. De situatie voor vluchtelingen in Nederland zou er uiteindelijk alleen maar op vooruit gaan. Dat had hij de protesterende vluchtelingen immers beloofd.

Samsom kon, hoe pijnlijk de strafbaarstelling ook is voor de PvdA, zich er niet tegen verzetten want hij had zijn woord gegeven tijdens de kabinetsformatie. “Als ik mijn woord geef dan sta ik daar voor zei hij”. Maar staat Samsom ook voor de belofte die hij deed ten aanzien van het vreemdelingenbeleid? Heeft hij zijn woord gehouden of zijn deze verbeteringen slechts een druppel op een gloeiende plaat?

Het buitenschuldcriterium moest worden opgerekt omdat dit volgens hem in huidige staat een wassen neus is, daar kunnen wij het niet mee oneens zijn. Jammer echter dat hier niets van terecht komt in de veranderingen die Teeven wil doorvoeren. Deze aangekondigde verandering rekt dit criterium namelijk geen millimeter op. Er is slechts sprake van een voorgenomen verbetering van de procedure, wat zoveel wil zeggen als dat het duidelijker geschreven zal gaan staan dat het als vluchteling geen zin heeft om je hierop te beroepen. Dit betekent nog steeds geen oplossing, zelfs niet eens een verbetering voor mensen die niet terug kunnen omdat ze daar hun leven niet zeker zijn. Teeven spreekt alleen over gevallen waarin het land de onderdanen officieel niet terugneemt als je vrijwillig terugkeert.

Maar wat als je technisch gezien wel terug zou kunnen keren, maar dit praktisch gezien zou betekenen dat je je eigen dood tegemoet treedt? Wat dan? In Irak en Afghanistan laait het geweld het afgelopen jaar weer flink op. Zelfs de VVD stelde recent vragen over het geweld in Irak. Er is sprake van een oplaaiende burgeroorlog waar sinds april al meer dan 4.000 mensen zijn omgekomen, bomaanslagen zijn er dagelijkse kost. Ook in Afghanistan is geweld aan de orde van de dag. Er zijn daar de afgelopen tijd veel aanslagen gepleegd, zelfs op gebouwen van de overheid die in een speciale, beveiligde zone liggen. In de ogen van de Nederlandse overheid en naar het beleid van Teeven kunnen deze mensen gewoon terug. Het komt er op neer dat zij zich niet op dit criterium kunnen beroepen, omdat de belemmering op terugkeer niet uit papierwerk bestaat maar uit een praktische levensbedreiging. Maar terug gaan ze ook niet, en geef ze maar eens ongelijk. Wat zou jij doen als je moest terugkeren naar zo’n situatie? De beloofde verbeteringen van Samsom zijn in dit verhaal ver te zoeken, en ook na zijn zogenaamde dagelijkse strijd blijft dit criterium een wassen neus.

Nog een belofte van Samsom die de situatie van vluchtelingen in Nederland zou verbeteren is de vermindering van vreemdelingendetentie. Want, mensen die niets misdaan hebben, horen niet thuis in detentie. Hier wilde hij zich hard voor maken; Het beleid moest humaner, ook op dit vlak. Een favoriet stokpaardje van Samsom tijdens de overredingstour. Het wordt echter een pijnlijk verhaal wanneer duidelijk wordt dat hij het debat rondom de strafbaarstelling van illegaliteit heeft gesust met de belofte van minder vreemdelingendetentie. Deze vermindering geldt namelijk alleen voor vluchtelingen die aan een aantal eisen voldoen, waarvan één inhoudt dat een vluchteling niet crimineel mag zijn. Dan blijft er natuurlijk niets meer over van deze belofte op het moment dat er een wet wordt aangenomen die vluchtelingen juist criminaliseert, zoals de strafbaarstelling doet. Dat deze wet er komt is vrijwel zeker, gezien de PvdA het voorstel zelf steunt.  Tegenover deze zogenaamde verbetering voor sommige vluchtelingen staat dat voor de vluchtelingen die wel crimineel zijn, zich aan toezicht hebben onttrokken, of terugkeer hebben geweigerd een zwaarder regime telt. Wat er dus verbetert is niets. Wat er verandert is misbruik van de term humaniteit als eufemisme voor een verergering van de misstanden. En ondertussen staan er mensen na jaren van onzekerheid nog steeds rechteloos op straat.

Ook het illegalenquotum blijft bestaan. Nog zo’n belofte die hij maakte om de strafbaarstelling goed te praten. Want, het is niet zo dat er een jacht op illegalen plaats moet gaan vinden. Dus als de strafbaarstelling er komt, moet dit quotum eruit. Nu lijkt het er slechts op dat het volgend jaar besproken wordt of er eventueel iets aan verandert zou moeten worden. Oftewel, ook hier is de verbetering, evenals het gehouden woord van Samsom ver te zoeken.

Samsom heeft niet geluisterd naar de noodkreet van de in actie zijnde vluchtelingen. Hij heeft niet geluisterd naar de kritiek van zijn achterban. Hij heeft zich niets aangetrokken van het vertrek van meerdere prominenten binnen zijn partij. Samsom maakt zijn beloftes niet waar. Samsom speelt een politiek spel om zijn hoofd boven water te houden, om aan de macht te blijven, maar niet voor een humaner vreemdelingenbeleid. Niet voor de verworpenen der aarde van dit moment. Het enige wat Samsom kan zeggen als hij terugkijkt op zijn politieke carrière is, “ik was die man die vluchtelingen tot crimineel verklaarde.”

Dit artikel is geschreven door Kwinten Keesmaat en Lotte Houwing. Houwing is filosoof en studente rechtsgeleerdheid aan de Rijksuniversiteit Groningen.