Rutte liegt, zegt sorry en belooft: Nog een keer

Vast staat dat VVD-lijsttrekker Rutte het in 2012 beloofde: 1000 euro netto erbij voor iedere hardwerkende Nederlander. Vast staat ook dat dit met hoongelach werd ontvangen. ‘Een cadeautje, een belastingvoordeel om het voordeel, dat geloof je toch zelf niet.’ Dat klopt. Het mag niet van de grondwet (gelijke gevallen gelijk behandelen, staat in de eerste zin). Vast staat ook dat het ging om verhoging van de maximale arbeidskorting (CPB-doorrekening verkiezingsprogramma’s, blz. 276).

Vast staat verder dat met het Belastingplan 2016 (voor 2,5 miljard) de maximale arbeidskorting is verhoogd van 2220 euro in 2015, naar 3102 euro in 2016 en 3312 euro in 2017. Ofwel met ongeveer 1000 euro. In de Tweede Kamer stemden onder meer CDA, PvdA en VVD voor, in de Eerste Kamer idem plus D66. Zie de eerste grafiek:

Vast staat tenslotte dat Rutte afgelopen zaterdag in De Telegraaf zei: “Laat ik daar volstrekt helder over zijn: ik zeg daar sorry voor. Dit is niet goed gegaan. Waar ik ongelooflijk van baal is dat ik de belofte van die duizend euro niet heb kunnen houden.” En dat hij verderop zei: “Niet voor niks hebben we vorig jaar vijf miljard lastenverlichting teruggegeven aan werkenden. Als ik de kans krijg, gaan we dat nog een keer doen.”

In die vijf miljard zat de 2,5 miljard van de arbeidskorting. Rutte liegt dus eerst door te zeggen dat hij zijn belofte niet heeft gehouden, zegt vervolgens dat hij de belofte wel heeft gehouden (vijf miljard) en bevestigt dat met de belofte van ‘nog een keer’.

Mist van politiek en media Niettegenstaande deze feiten bauwden de media, van NOS-journaal (ook radio) tot alle bladen (behalve NRC Handelsblad, zie verderop) het “sorry” van Rutte na zonder het tegen het licht te houden. Andere politici zwegen als het graf. Ook de beoogd lijsttrekkers Pechtold (D66) en Segers (CU) zagen zaterdag (27 augustus) in het radioprogramma Kamerbreed geen reden om de onwaarheid van Rutte te corrigeren; zij bevestigden al dan niet impliciet dat de belofte van de ‘1000 euro’ niet was nagekomen. Dit terwijl zij beter wisten, althans moesten weten. Nog sterker, toen lijsttrekker Rutte maandag in DWDD verscheen om zijn ‘sorry’ te herhalen, verzuimde de interviewer hem te vragen waarom hij toch excuses aanbood voor iets wat hij niet had gedaan — dat stond die middag ook op de voorpagina van de NRC (aan welke krant in de voorgaande nacht een eerdere versie van dit artikel was aangeboden).

Waarom? Waarom dan toch de zwijgzaamheid en mist van politiek en media? De enige verklaring lijkt dat niemand er belang bij heeft dat de fiscale lastenverlichting wordt geassocieerd met het onserieuze cadeau-karakter van de ‘1000 euro’. Als dit, en dus de kennelijke ongrondwettelijkheid ervan, in het licht wordt gezet, zou de (b)lijkende blunder pijnlijk zijn voor alle betrokkenen. De PvdA zou bijvoorbeeld moeten verantwoorden dat ze de ‘1000 euro van Rutte’ hebben uitgevoerd, dat is: de niet-werkenden voor de werkenden laten betalen. De VVD bijvoorbeeld zou niet opnieuw hetzelfde cadeau kunnen uitdelen — daarom probeert Rutte nu de associatie met de ‘1000 euro’ met spin weg te branden. En D66 en CU hadden als ‘constructieve oppositie’ ook meegewerkt.

Kortom, voor alle politici zouden populistische korte-termijn presentjes om kiezers te paaien (alsnog) verdacht zijn. En de media zouden hun onkritische verslaglegging in deze, soms zelfs met cabareteske inslag, moeten redresseren. Daarmee de alom geliefde lastenverlichting voor werkenden op het spel zettend. Gelijke behandeling of extra vakantie?

Enorme verschillen in belasting Intussen gaat het om enorme verschillen tussen werkenden en niet-werkenden (zie de tweede grafiek): een arbeidskorting (belastingvermindering) van 3312 euro komt overeen met een fiscale inkomensaftrek van meer dan achtduizend euro per persoon (bij een paar zijn de verschillen veel groter). Dit jaar betaalt een niet-werkende bij 30.000 euro inkomen 50% meer belasting dan een werkende (bij 20.000 inkomen is het 150%, bij 40.000: 25%). Daarbij is het misleidend dat de hoofdgroep, de werkenden, een belastingvermindering krijgt als waren zij de uitzondering.

Al meer overeenkomstig de werkelijkheid zouden dan twee belastingregimes zijn: een laag voor werkenden en een hoog voor niet-werkenden. Of, nog realistischer: één laag regime met (alleen) voor de niet-werkenden een belastingopslag. U voelt hem al: dit is discriminatie. Het achterliggende werkgelegenheidsargument (met onder meer anderhalve ton per arbeidsplaats) is zo absurd dat het ook misleidend is. Er zijn meer argumenten die geen hout snijden, maar daarvoor ontbreekt hier de ruimte.

Rechtsstaat gebaseerd op (inderdaad) rechtvaardigheid De kern is deze. Rechtvaardigheid is het fundament van de rechtstaat, het gelijkheidsbeginsel is er de uitwerking van. Er is geen hardere en meer functionele basis dan wederzijds vertrouwen (samen uit, samen thuis), gebaseerd op welbegrepen eigenbelang (bottom up). Veel harder in ieder geval dan de technocratische, fiscale Pavlov-prikkels van electoraal strooigoed (top down). Zij verdelen in plaats van te verbinden. Dit door mensen letterlijk te verongelijken, dat is: anders te behandelen dan naar hun draagkracht. Het is zorgwekkend dat in politiek en media zo weinig wordt ingezien dat mensen zich dan verongelijkt en niet meer thuis voelen. Inkomstenbelasting is contributie, geen loyalty program.

Leg daarnaast het kersverse concept-verkiezingsprogramma van D66, dat strijdt tegen tweedeling. Om op blz. 41 te pleiten voor een werknemersaftrek naar analogie van de zelfstandigenaftrek. Te betalen door de niet-werkenden en in strijd met de grondwet. Maar dat staat er niet bij. Zo worden de funderingspalen onder onze samenleving opgestookt. Politiek en media, wordt wakker.