Rutte II als gedepolitiseerd gemiddelde: Pechtold by proxy

Om twaalf uur maandagmiddag 5 november loeiden in heel Nederland de sirenes. Het kabinet Rutte-Asscher was zojuist beëdigd en het is inderdaad niet erg populair. Eén medium daargelaten, het tweemaandelijks tijdschrift Miljonair. Zijn lezers kunnen wat kratten Dom Pérignon openmaken.

Ook de heer Wientjes, werkgeversvoorzitter was gematigd positief. Het flitsontslag is immers gehandhaafd en de economische elite gaat in koopkracht vooruit, zoals het een neoliberaal land betaamt. Maar waarom geldt buiten de elite Rutte II nu al als een van de meest impopulaire kabinetten ooit?

Een nieuwe regering bestaat uit twee belangrijke elementen. Het regeerakkoord en het team bewindslieden dat het gaat uitvoeren. In onze verre van dualistische tijden zou je bovendien de fractieleden van de coalitiepartijen in de beide Kamers als een niet 100 % betrouwbaar verlengstuk van de ministers en staatssecretarissen kunnen beschouwen.

Veel commentatoren spreken van ‘uitruilen’ en ‘gunnen’, alsof het akkoord een hybride is: er alterneren stokpaardjes van VVD en PvdA. Maar het lijkt alleen maar zo: het akkoord is wel degelijk het gemiddelde van wat beide partijen willen. Althans wanneer je dat abstraheert van de letterlijke (wervende) tekst van de verkiezingsprogramma’s en de laaiende campagneretoriek.

Dat beseffen beroepspolitici heel goed en daarom voelen zij begrijpelijkerwijze enige minachting voor opiniemakers die verbaasd uitroepen: hoe kunnen mensen die elkaar voor rotte vis hebben uitgemaakt binnen een paar weken in één kabinet plaatsnemen? Dat kunnen die mensen al meer dan honderd jaar. Het abstracte gemiddelde tussen VVD en PvdA is D66. D66/ GroenLinks zouden we vroeger hebben gezegd. Eigenlijk had Alexander Pechtold maandag naast het staatshoofd moeten staan. Rutte II als Pechtold by proxy. Dat is de reden voor het ongenoegen dat nu VVD-kringen teistert en binnenkort de wereld van de sociaal-democratie. Hevig bevochten politieke compromissen kan de kiezer aan, abstracte gedepolitiseerde gemiddelden niet.

Het regeerakkoord zegt niets over veel zaken waarover veel Nederlanders zich opwinden. Neem de beruchte woningcorporaties. Die speculeren en delen gouden handdrukken uit aan incompetente bestuurders. Een corporatie moet 225 miljoen afschrijven op de verbouwing van de SS Rotterdam. Minister Vogelaar gispte ooit het ervaren Kamerlid Staf Depla af in een debat over de exorbitante kostenoverschrijdingen voor deze boot. Nog helemaal in de sfeer van haar vorige baan – voorzitter van de Raad van Commissarissen van Unilever – beet ze hem toe dat hij geen verstand van ondernemen had.

Dit type PvdA zit nu weer in de regering. Want de bewindslieden weerspiegelen eveneens dat gedepolitiseerde gemiddelde. De VVD continueert haar oude clubje en zet één smaakmaker in – Hennis-Plasschaert. Smaakmaker van de PvdA is Lodewijk Asscher. Voor de rest heeft de PvdA vertegenwoordigers van de rechtervleugel in het kabinet, annex technocraten als Bussemaker, Plasterk en Ploumen, die het de VVD evenmin lastig zullen maken. Het ministerschap van Timmermans is in dit kader uiterst symbolisch geladen. Neoliberaal en blindelings europositivo, was hij degene die zich in een interne e-mail faliekant keerde tegen een wat linksere koers van de sociaal-democraten zoals Cohen en Spekman die in een interview hadden gesuggereerd. Een e-mail die hij volgens kwade tongen had laten uitlekken om de val van Cohen te bewerkstelligen.

Samsom liep zich al sinds 2008 warm en werkte sedert 2003 als Kamerlid vooral samen met PvdA-generatiegenoten uit de rechtervleugel. ‘Rode ingenieurs’ werden ze genoemd. Maar sedert de heer Van Agt al veertig jaar geleden ‘Rooie Dries’ heette, is de betiteling ‘rood’ even zinledig als ‘Marx’ (Rutte).

Lang geleden, in zijn behaarde periode, had Samsom iets met zeehondjes. Dat is slechts in de ogen van de Krant van Wakker Nederland een vorm van gevaarlijk linksradicalisme. De koers die Samsom van Cohen overnam – een beetje in de richting van de SP – bleek uiteindelijk louter instrumenteel voor de verkiezingscampagne. Daarna ging het gewoon om regeren zonder meer.

Je kunt tegenwerpen dat ik Pechtold tekort doe. Immers, de kracht van Paars 1 en 2 school in het doorbreken van een aantal negentiende-eeuwse taboes die jarenlang door de christelijke partijen in stand werden gehouden. We zien in het akkoord inderdaad niets over typische D66-items als donorregistratie, verwijsrecht bij euthanasie, ruimere mogelijkheden voor levensbeëindiging, verandering van het alimentatiestelsel, modernisering van het huwelijksvermogensrecht en afschaffing van trouwen in gemeenschap van goederen. Bovendien legt het verkiezingsprogramma van D66 veel nadruk op duurzaamheid en doet Rutte II dat niet. Geeft ruim baan aan het autovolkje, bijvoorbeeld. Rutte-Asscher is dus eigenlijk een andere D66-Alexander by proxy. Rinnooy Kan, voorganger van Wientjes, die had naast het staatshoofd moeten staan.