Roemenen eindelijk ontwaakt na schandalige presidentsverkiezingen

Het Roemeense volkslied roept de Roemenen op om te ontwaken. Na de ordeloos verlopen presidentsverkiezingen op zondag klonk het lied opnieuw. In het verleden zong men de tekst meermaals tijdens revolutionaire aangelegenheden, zo ook bijna vijfentwintig jaar geleden, toen Roemenië zich ontdeed van de tiran Nicolae Ceaușescu en diens communistisch regime. Nu zwol in Boekarest het volkslied aan op het Universiteitsplein en, hoe toepasselijk, op het plein van de Victorie. Ook in andere steden galmde het lied, waaronder in Sibiu, de thuisstad van de nieuwgekozen president Klaus Iohannis. De nacht na de uitslag was van het volk. Tienduizenden zongen hun vreugde, maar ook woede van zich af. Want zo’n schandalig verlopen verkiezing: dat nooit meer. De Roemenen zijn eindelijk wakker. Maar had Europa hen daar niet bij moeten helpen?

Tijdens diezelfde ronde waren er grote problemen in het buitenland. Door onwil of onkunde – dat moet onderzoek nog uitwijzen – werd het de Roemeense diaspora (zo’n vier miljoen mensen) onmogelijk gemaakt om te stemmen. In vrijwel alle grote steden in Europa ontstonden onmenselijk lange wachtrijen. Toen dit nieuws Roemenië bereikte, gingen duizenden – solidair met de Roemenen in het buitenland wiens democratisch recht werd ontnomen – de straat op. De Roemenen in het buitenland beloofden massaal te gaan stemmen tijdens de finale. Iedereen was solidair met iedereen. Ponta de premier werd erop aangekeken. De rijen: zijn schuld. En dan zijn er ook nog de trucjes die in de armere gebieden van het land worden uitgehaald, zogeheten verkiezingsvakanties – mensen die in verschillende gehuchten stemmen. Ponta’s populariteit in het buitenland was al laag en het volk verdenkt hem van vuil spel. Hij beloofde beterschap tijdens de allesbeslissende finale. Iedereen zou kunnen stemmen.

Roemenië, dat land onder Oekraïne Zo aanwezig en zichtbaar de Europese Unie vorig jaar was op het Maidanplein in Oekraïene, zo afwezig was de EU de afgelopen weken in het onrustige Roemenië. Met Nederland voorop ontzeggen Europese landen het medelid uit het zuidoosten de toegang tot Schengen, onder andere vanwege het stokkende gevecht tegen corruptie. Een uitstekende behandeling. Roemenië is te snel als lid toegelaten; gebruik Schengen als beloning voor de noodzakelijke stappen die het land nog moet maken. Maar dat de rest van Europa niet ingreep tijdens de Roemeense presidentsverkiezingen: absurd. Wat is zo’n Europees verband dan waard? Bied hulp waar hulp nodig is. De ordeloosheid was fysiek zichtbaar, gewoon, bij de ambassades in allerlei Europese steden. Het leek alsof Europa niets wilde zien. Roemenië, dat is dat land onder Oekraïne, hè?

Al had de EU alleen locaties en mensen beschikbaar gesteld en de organisatie niet louter overgelaten aan de Roemenen. Iets was beter dan niets, want zondag gingen opnieuw duizenden stemmen verloren. In Den Haag verliep het betrekkelijk rustig (lees: zo’n anderhalf uur wachttijd!): er waren enkele vrijwilligers meer aanwezig en de stemhokjes waren uitgebreid van zes naar tien. In Nederland wonen echter niet buitensporig veel Roemenen, zo heeft minister Asscher laatst nog erkend. In Londen, Parijs, Wenen, München, Barcelona, in EU-hoofdstad Brussel en vrijwel alle Italiaanse steden waren de rijen immens. Nee, er werd geen nieuwe iPhone verkocht. Hier vocht democratie tegen Sovjettrucage. Mensen wachtten wel twee, drie, vier tot zelfs zeven uur voordat ze konden stemmen. Sommigen zwaaiden met tandenborstels om het lange wachten te benadrukken. Men was vastbesloten de toekomst te veranderen. De beelden gingen de hele wereld over.

De verkiezingen behoorden de sociale media toe. Roemenen plaatsten foto’s van vleesgeworden rijen op Facebook. Parijzenaars die vanuit hun appartement op de massa neerkeken twitterden de Roemenen moed in. Het maakte niet eens uit of Victor Ponta daadwerkelijk achter de ellende zat. Voor de stemgerechtigden was het duidelijk. Hier was sprake van klassieke verkiezingsfraude. Klaus Iohannis beloofde juist te strijden tegen corruptie. De keuze werd weer iets gemakkelijker. De verkiezingen hebben de politieke bewustwording van Roemenië gereanimeerd. Ponta had zich verkeken op de onbegrensde kracht van het internet. De race was gelopen toen Iohannis in zijn Facebook-likes zondagmiddag die van Ponta voorbijstreefde. Hoewel niemand durfde te geloven dat de verkiezingsuitslag eenzelfde overwinning zou laten zien.

Obama van Roemenië Het enige wat Europa de Roemenen te bieden had was traangas. De ontevreden menigte in Parijs en Turijn wilde niet vertrekken nadat de stembureaus gesloten waren zonder dat iedereen gestemd had. Alsof ze niet genoeg redenen hadden om te huilen. Maar na het verdriet volgde de vreugde. Uiteindelijk heeft Klaus Iohannis zijn tegenstander verslagen met een onverwacht verschil van bijna tien procent. Er heerst een hallelujastemming in het land en in de Roemeense enclaves buiten de landsgrenzen. Op Twitter geeft Telegraaf-columniste Nausicaa Marbe en schrijfster van Smeergeld de nieuwe president van Roemenië iets ‘Kennedy-achtigs’ mee. Fysiek is de gelijkenis treffend. Elders op de sociale media valt al snel de naam van Obama. Wat de laatste vergelijking betreft is vooral de feestvreugde van het volk na de verkiezingsuitslag overeenstemmend. De bevlogen manier van speechen van de Amerikaanse president is geen partij voor de monotone toespraken van zijn Roemeense tegenhanger. Het gaat meer om het gevoel. Er huist nog steeds ongeloof in het volk. Er is hoop, een positieve en collectieve kriebel in de onderbuik. Klaus Iohannis en zijn beloften van een nieuw, modern Roemenië. De Kennedy van de Karpaten, de Obama van boven de Donau. De afvarende president Băsescu – ‘de boef die onze hele vloot verkocht’ – zal jaloers zijn op Iohannis’ koosnamen.

Na zo’n overwinning volgen de torenhoge verwachtingen. Daar kan de Obama van Amerika de Obama van Roemenië wel over inlichten tijdens het verplichte felicitatietelefoontje. Het is nog maar de vraag hoeveel er gaat veranderen in Roemenië. Ponta is nog altijd premier en die rol geeft hem veel macht. Iohannis kan niet alles alleen. Zijn uitverkiezing is in ieder geval een historische stap in de goede richting. De Roemenen hebben er letterlijk lang op moeten wachten. De inactieve houding van Europa heeft,  gezien de positieve uitkomst, ook een groot voordeel: de Roemenen hebben het helemaal zelf gedaan. Over vijfentwintig jaar vertellen de jongelui van nu nog één keer aan hun kinderen: ‘Met een tandenborstel en een smartphone hebben wij het land veranderd.’

Stefan Popa is schrijver en van half Nederlandse en half Roemeense afkomst. Zijn debuutroman Verdwenen grenzen – die zich deels in Roemenië afspeelt – verscheen begin dit jaar. Volg hem op Twitter en via zijn website.