Rockstar Thomas Piketty in Paradiso

Het zal weinigen zijn ontgaan: woensdag was ‘rockstar-econoom’ Thomas Piketty in Nederland. Nou ja, rockstar… een verlegen glimlachende professor vooral.

Voor wie de hype heeft gemist: de Fransman Thomas Piketty publiceerde vorig jaar het boek ‘Le capital au XXIe siècle’ (onlangs in het Nederlands vertaald als ‘Het kapitaal in de 21ste eeuw’). De Franse editie zorgde voor beschaafde economische discussies, maar toen het boek dit voorjaar in het Engels.

Piketty is een rockstar zoals ook de nerds uit Silicon Valley dat zijn: het is meer de hype dan de persoon. Piketty sprak ’s morgens in de Tweede Kamer , ’s middags in College Tour en ’s avonds in een stijf uitverkocht Paradiso. Kinga en ik waren er die avond bij. “I’m sorry that I don’t look angry!”  werd vertaald, barstte de bom. De Franse econoom slaat in zijn boek alarm over de groeiende ongelijkheid tussen mensen met vermogen (dat ‘vanzelf’ groeit) en zij die alleen over inkomen uit arbeid beschikken.

In essentie is Piketty’s boek (dat qua titel refereert aan ‘Das Kapital’ van Karl Marx) een pleidooi voor vermogensnivellering. We zijn niet meer de klassieke klassenmaatschappij van de 19e eeuw, toen 10% van de bevolking beschikte over 90% van het inkomen, maar de kloof is wel weer groeiende. Ter vergelijking: volgens Piketty bezit diezelfde 10% momenteel in Europa 60% van het kapitaal en in de VS zelfs 70% – en dat aandeel groeit.

Het is niet zozeer inkomen uit arbeid maar vooral vermogen dat de rijken rijker maakt. Gespaard of belegd geld wordt vanzelf meer, zonder dat je ervoor hoeft te werken. Linkse politieke partijen hebben Piketty’s visie omarmd en pleiten sindsdien wereldwijd massaal voor een forse vermogenstaks. Ook is er – terecht – veel kritiek op slimme belastingconstructies waarmee multinationals hun vermogen maximaliseren en zo min mogelijk belasting betalen. De onvrede daarover neemt toe.

In Paradiso uitte Piketty zich uitermate diplomatiek. “Sorry dat ik niet boos lijk”, excuseerde hij zich. Op Twitter noemden veel aanwezigen hem saai. Hij weigerde het neoliberalisme te veroordelen en wilde ook niet op de stoel van de politiek gaan zitten. Een echte econoom dus. Toch viel hij woensdagavond eenmaal uit zijn rol: in antwoord op een kritische vraag uit de zaal bepleitte hij een financiële Europese Unie. Dat was volgens hem de enige manier om vermogensnivellering te bewerkstelligen. Zo’n financiële EU moet dan wel klein worden opgebouwd, want met de huidige 28 leden gaat het niet lukken. Bovendien besefte Piketty donders goed dat het draagvlak voor zo’n unie nog heel klein is. Toch was het maar even gezegd.

Natuurlijk krijgt Piketty veel kritiek, met name vanuit neoliberale hoek. Dat doet niks af aan het feit dat hij de groeiende vermogensongelijkheid op de kaart heeft gezet als een actueel thema. De ergernis over zelfverrijkend grootkapitaal is enorm. Dat vraagt om een mondiale oplossing. Hoewel rijkdom (politieke) macht betekent en de gewone arbeider Piketty’s boek niet snel zal lezen en in actie zal komen, heeft de Franse hype-econoom de discussie in ieder geval aangezwengeld. Wie zet de volgende stap?

Deze bijdrage verscheen eerder op het weblog van Jeroen Mirck.