Revolutie!

Begin jaren negentig werkte ik op de Universiteit van Amsterdam. We waren aan het bekomen van de val van de Berlijnse Muur. Marxisten noemden zich neo-Marxisten. Francis Fukuyama had het einde van de geschiedenis uitgeroepen. Lubbers zat nog stevig in het zadel.

Voorheen marxistisch Ergens in die jaren zwaaide een voorheen marxistische collega met een klein stukje krantenknipsel. ‘Staking in Rotterdamse Haven.’ Het gaat toch gebeuren, de revolutie!, was zijn opgewonden conclusie. Er gebeurde helaas niks. De staking heeft niet geleid tot overname van de arbeiders van het kapitaal. Wel nam de technologie veel van het werk in de haven over en werden veel arbeiders zzp’ers.

Vandaag had ik hetzelfde gevoel als mijn oud-collega. Twee berichten, één over een wet New York is aangenomen en één over een uitspraak van de rechter in het Verenigd Koninkrijk doen mijn hoop opflakkeren dat er eindelijk eens wat verandert in de machtsbalans tussen kapitaal en arbeid.

Freelance-is-niet-gratis-wet In New York werd de ‘Freelance isn’t Free act’  aangenomen. Duizenden freelancers in die stad hebben een jaar zich zich samen hard gemaakt voor een wet die het opdrachtgevers verbiedt om niet of veel te laat te betalen. Het komt te vaak voor dat na gedane arbeid de freelancer te horen krijgt dat ie ofwel niet betaald wordt, of veel minder, maar dan wel sneller. Je gaat toch ok niet in een restaurant eten en zegt bij betaling, ik betaal niet of maar de helft? In Nederland was vorig jaar de hastag #bijdebakker even trending. Dat waren tweets van zzp’ers die hun ervaring deelden met opdrachtgevers die meenden dat de klus wel voor een bloemetje, de eventuele media-aandacht of een boekenbon kon. Bij de bakker zeg je toch ook niet ‘bedankt voor het brood maar ik betaal niet’?

De New Yorkse freelancers laten zien dat door je te verenigen, en dus krachten te bundelen je een vuist kunt maken tegen de vaak grotere opdrachtgevers die je solo-positie misbruiken om je niet te betalen. Voor jou immers tien anderen, dus waag het niet om te klagen. De freelancers hebben geklaagd en je komt als opdrachtgever gewoon voor de rechter als je niet of te laat betaalt.

Uber voor de rechter Een ander hoopgevend bericht is dat een Britse rechter heeft geoordeeld dat Uber zijn chauffeurs niet meer self-employed , zzp’er dus, mag noemen, en hen een ‘living wage’ moet betalen, inclusief premies voor gezondheidszorg en pensioen. De rechter vond dat Uber wel werkgever is van al die chauffeurs, en niet alleen de eigenaar van een app waarmee zelfstandige autobezitters klanten kunnen rondrijden.

Arbeid als algoritme Dit is een grote stap in de zogeheten gig- of klusjeseconomie. Want het betekent dat de grote machtige bedrijven niet meer, of veel moeilijker losse klussen als onderdeel van het verdienmodel kunnen inzetten. Werk gedaan door mensen moet zo betaald worden dat mensen er van kunnen leven. Arbeid is niet een vernuftig algoritme waarmee kortdurende klussen (gigs) tot maximale winst voor de eigenaar van het algoritme leidt. Uber heeft een fantastische app gemaakt, die revolutionair is in de verziekte taximarkt. Maar het maken van een geweldige app betekent niet dat je je verantwoordelijkheid niet hoeft te nemen voor al die chauffeurs die de winst voor Uber genereren.

Het zijn maar twee voorbeelden. Maar wel uit de Angelsaksische wereld, waar de verzorgingsstaat en rechten van arbeiders nooit zo sterk waren als bij ons. Maar het zijn wel voorbeelden die hoop geven dat solo-werker, zzp’ er, freelancer, selfemployed niet eindeloos uitgebuit kunnen worden. In New York verenigden de freelancers zelf de krachten en kregen ze een wet aangenomen. In het Verenigd Koninkrijk sprak de rechter uit dat het verdienmodel van Uber geen recht doet aan hun idee van arbeidersrechten.

Ik zwaai deze krantenknipsels even goed rond. Jongens, het is begonnen. Freelancers verenigen zich. Kapitaal gaat weer buigen voor arbeid. Freelance is not for free.