Rekenkamer: marktwerking voor inburgering mislukt

Het inburgeren op de vrije markt dreigt compleet te mislukken. Het aantal mensen dat sinds de invoering van de nieuwe inburgeringswet voor het examen slaagt is gehalveerd: een schamele 39 procent nu, tegenover ruim 80 procent vóór de invoer van de wet. Dat werd maandag al duidelijk in de uitzending van Zondag Met Lubach , maar blijkt nu ook uit de officiële cijfers van de Rekenkamer. Het rapport  (.pdf) daarover is dinsdag gepubliceerd.

Voorheen lag de verantwoordelijkheid voor de inburgering van nieuwkomers bij de gemeenten. In 2013 voerder het kabinet Rutte de nieuwe inburgeringswet in – een restant van Rita Verdonk, uitgevoerd door Lodewijk Asscher – waardoor de inburgeringscursussen voortaan op de vrije markt moesten worden ingekocht. Daarmee werd de nieuwkomer zelf verantwoordelijk voor het inburgeren: niet alleen voor het studeren, maar ook voor het uitzoeken, aanvragen en bekostigen van de cursus.

Dit houdt in de praktijk in dat nieuwkomers, die over het algemeen bij aanvang nog geen woord Nederlands spreken, zelf uit een aanbod van ruim honderd opleiders een cursus moeten uitkiezen. Voor de financiering daarvan kunnen zij vervolgens geld lenen bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), waar zij ook zelf hun weg moeten vinden. Een groot probleem hierbij is dat de beschikbare informatie hiervoor grotendeels alleen in het Nederlands wordt aangeboden.

Ook is de markt, de wirwar aan aanbieders, verre van transparant. In november vorig jaar bleek al dat er aanbieders zijn die misbruik maken van de situatie. Nieuwkomers worden met bijvoorbeeld laptops gelokt door opleiders, die klassen volproppen en vooral zoveel mogelijk geld willen verdienen. De kwaliteit van het geboden onderwijs is in veel gevallen ernstig onder maat.

Statushouders moeten de inburgeringscursus binnen drie jaar succesvol afronden. Het geleende bedrag van DUO, maximaal 10.000 euro, wordt bij een behaald examen binnen drie jaar kwijtgescholden. Het gevolg daarvan is dat veel inburgeraars op veilig spelen en kiezen voor een examen op het laagste niveau, A2: net voldoende om gesprekjes over het weer te voeren of om af te rekenen in de supermarkt. Waar onder de oude wet ruim 20 procent van de inburgeraars koos voor een examen op het hogere taalniveau NT2, is dat nu nog krap 2 procent. Dit heeft weer als gevolg dat de kansen op de arbeidsmarkt voor de nieuwkomers ernstig verkleind wordt.

In het rapport doet de Rekenkamer behalve signaleringen ook aanbevelingen. Ten eerste moet de controle op het geleverde onderwijs sterk worden aangescherpt, “beunhazen” moeten worden geweerd. Daarnaast zou de Rekenkamer het liefst zien dat de gemeenten hun oude rol terugkrijgen en weer gaan toezien op het inburgeringstraject.

Minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher heeft in een reactie op het rapport laten weten het eens te zijn met de bevindingen van de Rekenkamer. Hij heeft gezegd de aanbevelingen over te zullen nemen. Volgens Asscher is er inmiddels geld vrijgemaakt voor gemeenten om nieuwkomers te begeleiden bij hun inburgeringstraject.

Bekijk ook Zondag met Lubach: het fiasco van de inburgeringscursus