Het referendum is de moderne revolutie

Groot nieuws! Tegen alle verwachtingen in kiest Engeland ervoor (niet het Verenigd Koninkrijk!) om uit de EU te stappen. Onrust en vertwijfeling. Hoe nu verder?

Voor de liefhebber van roering in de markt is het smullen geblazen. De markten storten in. Cameron treedt af. Vakanties naar Londen nu al goedkoper. Wilders hapt meteen en wil ook in Nederland een Nexit. Jan Roos is tot nu toe stil, maar die wacht natuurlijk nog op subsidie uit Europese fondsen. Rutte maant tot rust. Wat kan hem het schelen? Het gaat meteen over het hoe en het wanneer. Kenmerk voor het populisme en de mediacratie. Inhoud, of de vraag waarom, is niet meer belangrijk.

Het meest grappige vond ik de vroegtijdige diskwalificatie van de peilingen. Britten zouden hier sociaal wenselijk gedrag vertonen, en dus een afwijkende mening geven dan ze later in het stemhokje zouden invullen. Bij gebrek aan beter kregen de wedkantoren plots gehoor. De inzet was sterk in het voordeel van het Remain-kamp, dus konden zij de wereld een beetje gerust stellen. Dat ze hierbij toegaven dat er enkele partijen fors hadden ingezet op blijven, en dat het waarschijnlijk was dat qua mensen er meer nee-stemmers waren, deed niet ter zake. Het zijn de Ponden die tellen, vertelde de oude economie. Die Ponden kelderden dus flink.

Een leuke tegenbeweging is de roep om een tweede referendum. Hiervoor werden in no-time 100.000 handtekeningen verzameld. Gek he. Als het kalf verdronken is dempt men de put. Het argument van de tegenbeweging luidt dat er tenminste 75% opkomst moet zijn (die was 72%) en er een meerderheid moet zijn van twee-derde deel (die was 52%). De regels kenden geen opkomstplicht en een gewone meerderheid. Hiervoor zouden natuurlijk meer Europese wetten moeten worden geschreven.

Toch vind ik er wat voor te zeggen. Dit vanuit de Negativity-bias. Mensen zijn geneigd eerder slechte herinneringen te onthouden dan positieve. Daarom zijn gemiddeld mensen meer negatief dan positief. Dus elk referendum met een midden grens (50/50) loopt het risico dat de nee-stemmers winnen. Het menselijke antwoord hierop? Een twee-derde meerderheid.

Een andere leuke reactie is de allergische reactie op referenda. “Zie je nou wel? Dat krijg je ervan.” Zeggen de referendum-haters. De meesten denken erbij: “Je moet ook nooit domme mensen laten stemmen.”

Een mogelijkheid om dit op te lossen: laat iedereen voordat ze hun stem uitbrengen een sudoku maken. Niet gelukt betekent niet stemmen. Volgende keer beter! Andere, iets minder elitaire aanpassingen zijn het verplicht invullen van de stemwijzer of de opkomstplicht. Zo krijg je tenminste het ja-kamp meer in de stembussen, is de gedachte. Ook hen die tegen het referendum zijn. Maar ja, hoe kan je mensen iets verplichten wat ze niet willen?

Referenda verbieden lijkt me iets heel doms. Het druist in tegen het democratisch principe en de vrijheid op zinvolle meningsuiting. Daarbij maak je met verbieden de frustratie (van de kansarmen en dommen?) alleen maar groter. Een Ideale Staat, door Plato beschreven, waar een (filosofische) elite regeert voor het bestwil van de hele groep, is op de lange termijn simpelweg niet mogelijk. Kijk maar naar de historie. Een autocratie houdt het nooit lang vol, de langstzittende dictator regeerde nog geen 50 jaar. Het record is een eenpartijstelsel in Liberia met iets meer dan 100 jaar. Op de lange termijn heeft het volk de macht. Welke macht, en welke termijn hierbij hoort is nu een interessant onderwerp van discussie.

Of je nu voor of tegenstander bent van de EU, er is in elk geval een duidelijk signaal gegeven. Het is mijns inziens vooral een signaal tegen de politiek zelf. Net als het Oekraïne-referendum. Er klinkt luid: wij vertrouwen jullie niet! We willen meer zelf beslissen! Nu zijn het referenda waarin het revolutionaire vuur brandt. Wie weet kunnen de populisten straks het volk tot veel grotere acties bewegen. Dan blijft het niet bij één dode.

Verandering vindt elke dag plaats. Dit zijn steeds kleine stapjes. Vaak ongemerkt, maar continu. Dit zijn niet de veranderingen die nodig zijn om de wereld op de lange termijn leefbaar te houden. Daarvoor zijn ingrijpende aanpassingen nodig. Waar het bedrijfsleven vol is van het fenomeen ‘disruptive innovation’, begrijpt men in de politiek nog niet dat dit hier ook plaatsvindt. Langzame, graduele aanpassingen zijn uit de mode, zijn niet effectief of worden tenminste niet opgemerkt in deze fast-economy. Revolutie, dat is waar het volk in gelooft. De beleidsmakers zouden, net als de corporates van deze tijd, meer naar hun eigen bedrijfsvoering moeten kijken en meer moeite moeten doen om dit beter af te stemmen op de roep van het volk.

Long live the Queen! Leve de revolutie!