Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Racisme, intolerantie, hokjesdenken: wat helpt zijn deze stappen

  •  
18-06-2020
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
203 keer bekeken
  •  
6831245831_c3bc76f034_k

© cc-foto: Rebecca

Pas als we bereid zijn ons als individu te laten aanraken, maken we de wereld beter
Mensen bouwen muren. Tussen groepen, tussen volkeren, op basis van uiterlijke kenmerken, tussen culturen. Altijd en overal. Uit psychologische, neurologische experimenten en uit sociologische en antropologische observaties weten we dat mensen meer geneigd zijn compassie te hebben voor mensen die op hen lijken. Leeftijd, sekse en ras bepaalt onze reactie en mate van inlevingsvermogen tot een ander mens. Dat kunnen we afkeurenswaardig vinden, maar het is wat het is.
Zijn we dan geketend tot vijandigheid, intolerantie en hokjes denken? Gelukkig niet. Mensen maken ook poorten in muren. Zijn nieuwsgierig. Bevrijden. Maar het overstijgen van onze programmering vraagt wel om extra energie. Een handleiding in vijf stappen hoe je racisme, intolerantie en hokjesdenken oplost.
Stap 1: accepteer Accepteren van de neiging van ons brein en erkennen van verschil zijn de eerste stappen naar beter samenleven. Schuldgevoel en collectieve buiging roepen in eerste instantie sympathie en een gevoel van troost op, doch op de lange termijn werkt het averrechts. De hokjes blijven namelijk bestaan en worden juist uitvergroot, tussen zwart en wit, man en vrouw, homo en hetero.
‘Ruimte maken’ op Instagram-accounts is een in eerste instantie sympathiek gebaar; maar je houdt de tweedeling in stand tussen de machtige, donerende ‘witte’ en de ontvangende, afhankelijke ‘zwarte’. Pas als we erkennen dat mensen verschillend zijn en dat ons oerbrein dat nu eenmaal registreert, kunnen we hier adequaat op reageren. Ontkennen werkt averrechts en slechts op korte termijn.
Stap 2: klein maken De huidige vraagstukken van racisme, intolerantie en (politiek) hokjesdenken zijn te groot en te wereldwijd om te bevatten. Het maakt veel mensen angstig en het overweldigt. Beelden van woede, hoe terecht ook, en aggressie komen hard binnen. En die emoties zetten nu juist ons oerbrein aan, dat erg in wij-zij en hokjes denkt, en niét de verlichte prefrontale cortex.
De grote wereld kunnen we niet veranderen, al willen we dat zo graag. Dat gevoel van onmacht kan leiden tot (zelf)destructief gedrag, (sociale) ontregeling, depressie, terugtrekking en het gesprek juist niét meer aan gaan. Uit diezelfde brein- en sociale wetenschappen weten we ook dat de oplossing bij overweldiging en crisis is, om zaken weer klein en behapbaar te maken. Zorgen dat je weer kunt handelen. Dat je als individu regie krijgt.
Stap 3: zeg alles Een cliché, maar die zijn er vaak omdat ze waar zijn. Racisme, intolerantie en hokjesdenken los je echt alleen maar op in goed gesprek. Een op een. Grote zaken los je op in het klein.
We weten dat weinig helpt in het wegwerken van oordelen over andere groepen. Het enige dat écht werkt in experimenten bij kinderen die al jong onderscheid maken, is het leren kennen van de ander, en daarbij de vraag te stellen ‘hoe denk je dat het andere kindje zich nu voelt’. Daarmee spreek je de empathie aan van de ander en empathie verstoort de mogelijkheid tot oordeel en categorisatie in ons brein.
Wat daarbij niet helpt is standpunten door elkaar heen ping-pongen of argumenteren. Dat vergroot tweedeling en zet ons in de ‘winnersmodus’. Wat wel helpt is als je om beurten helemaal mag zeggen wat je van de ander of de situatie (zoals politiegeweld) vindt. Eerst de een, dan de ander. Met alle pijn, woede en verdriet dat daarbij komt kijken. Helemaal uitpraten. En dan de ander. Tot alles is gezegd aan allebei de kanten. Zonder in de rede te vallen en zonder ‘politiek correct’ te zijn.
Stap 4: wat raakt Maatschappelijke debatten in de (social) mdia stoppen vaak bij ‘zeg alles’. Meningen worden geuit en daarmee basta. Daarmee breng je geen verzoening. Het ‘wonder’ van verzoening ligt in de stap erna. Die stap vergeten we vaak.
Kunst is om nadat alles is gezegd aan beide gesprekspartners te vragen: wat heeft je geraakt. Dat kan iets zijn wat jij zelf hebt gzegd of juist wat de ander heeft gezegd. Het kan iets fijns zijn geweest ‘ik ben wel hetero, maar heb ook wel eens iets voor een man gevoeld’, of een nieuw inzicht ‘hee, ik wist niet dat standbeelden pijnlijk zijn voor jou’ of boos makend ‘ik vind rechtse mensen gewoon een beetje eng’.
Ieder vertelt wat heeft geraakt. En vervolgens ga je samen op zoek naar wat jullie allebei heeft geraakt ‘shit, dus eigenlijk zijn we allebei bang, ik om op straat te lopen in december en jij om een fijn familiefeest kwijt te raken’. Daar zit het wonderbaarlijke van een echt goed gesprek; opeens heb je een gemeenschappelijke beleving en emotie in plaats van gepolariseerde standpunten.
Stap 5: los op Als je het er dan over eens bent dat je allebei bang bent, kan je op zoek gaan naar oplossingen om angst te doorbreken. Dat is niet makkelijk. Dan komen vraagstukken als macht, historie, trauma, vertrouwen en gewoon ook onderhandelen om de hoek kijken.
Nog steeds geen gemakkelijke opgave en het lukt niet altijd. Maar wat er nu tenminste is veranderd, is dat je een gemeenschappelijk doel hebt: ‘we willen allebei graag minder bang zijn’, in plaats van ‘Zwarte Piet moet blijven’ of ‘Zwarte Piet moet weg’.
Patronen Wat je in dit soort gesprekken doet, is een patroon een heel klein beetje veranderen, in beweging zetten. Eerst verschil accepteren, benoemen en dan zachter maken door een gemeenschappelijk doel te maken. Schudden aan een klein dominosteentje en hopen dat dat een hele berg stenen in werking zet.
Grote wereldproblemen los je op in het klein. Kleine oplossingen kunnen groots uitpakken. Het persoonlijk is politiek en het politieke is persoonlijk. Pas als we bereid zijn ons als individu te laten aanraken, maken we de wereld beter. Niet als we in groepen en tweedelingen blijven scanderen. Onrecht, racisme, intolerantie en hokjesdenken ontstaan niet vanzelf. Die worden gemaakt door mensen.
Bij mensen ligt de kracht om ketenen van het oerbrein te overstijgen.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (17)

Hanneke Kouwenberg
Hanneke Kouwenberg25 jun. 2020 - 8:26

Dankjewel, Daniëlle, voor dit constructieve en hoopgevende stuk!

DeKleineSalamander
DeKleineSalamander25 jun. 2020 - 6:45

Braaf wit schematje. Een gesprek kan nooit geen kwaad doen natuurlijk. Maar eerst ook even je eigen vooroordelen, bijvoorbeeld over KOZP, voor de spiegel zetten, Danielle.

Ivan61
Ivan6119 jun. 2020 - 11:14

Geweldig. Zoals wij gewend zijn van deze dame.

1 Reactie
Polletje2
Polletje219 jun. 2020 - 23:14

En wat denk je: heeft het bijgedragen aan minder racisme, intolerantie en hokjesdenken? Of gaat het om het aangename geratel van de gebedsmolen?

Tom7
Tom719 jun. 2020 - 7:34

Mijn ervaring is dat het de enige weg is (het kleine), het is de weg naar binnen, en dat is geen vluchtweg maar de oplossing. De vluchtweg is de weg naar het grote, wat kan zijn omdat je het gevoel hebt het kleine niet machtig te zijn, zeker ook omdat er continue gespeeld wordt met die oergevoelens, en eenzaamheid op korte termijn nu éénmaal geen leuk vooruitzicht is. Wat voorbeeldjes..... (Shell in Nigeria, maar Shell in Groningen ach, Slaven vroeger uit Afrika, maar slaven nu uit de Oostblok ach, Houtkap in de Amazone, maar houtkap in Canada en Estland voor Bio Massa hier ach. Zorg om het welzijn van LHBTQ-ers over heel de Westerse wereld, maar zorgen om onze ouderen hier ach. Zorgen om een door de politie vermoorde crimineel in Amerika, maar zorgen om een betonvlechter van 65 die de eindstreep niet gaat halen ach)

2 Reacties
Woeki Hypo
Woeki Hypo20 jun. 2020 - 13:18

Tom, 19 juni 2020 at 09:34, 1 Ik denk, dat het beide (tegelijkertijd) is. Het kleine en het grote. Het concrete en het abstracte. Micro en macro. Van beneden naar boven en van boven naar beneden. Het zijn duale kanten binnen een geheel. Het abstracte denken (het grote), o.a. wegvallen van sommige grenzen (de juiste hokjes?), stelt iemand in staat verbanden / het verband tussen jouw voorbeelden te zien. 2 De beschouwing van de schrijfster is mij te "micro". Dan wordt men eventueel een speelbal van diegenen, die wel "de macro kant" bekijken. Woeki Hypo.

Tom7
Tom721 jun. 2020 - 5:12

Woeki "Het abstracte denken (het grote), o.a. wegvallen van sommige grenzen (de juiste hokjes?), stelt iemand in staat verbanden / het verband tussen jouw voorbeelden te zien." Dat is eigenlijk wat ik bedoel, het is mij opgevallen of dat in nu in een oorlogssituatie (Libanon), de Perzische Golf regio, Nigeria etc, etc, gewoon de werkvloer an sich, of de woonplaats, het kleine (goede) probeerde te blijven doen of extra aandacht te geven, al was het tegen de stroom in (grensoverschrijdend van het normale/hokje), dat dat toch wel z,n weerslag naar iets groters kan krijgen. Dat iemand anders zegt geef min portie maar aan fikkie, snap ik ook wel, en daarbij ik ben ook Jezus niet. Een mens moet zich ook niet groter gaan (willen) voelen door deze manier van denken en handelen, dan verstikt de bewegingsvrijheid in denken en handelen is mijn idee.

Stingray Ray
Stingray Ray19 jun. 2020 - 5:39

Zeer mooi stuk. Bewustwording zal mensen verder helpen, mag op scholen ook zeer zeker veel meer aandacht voor zijn.

Polletje2
Polletje218 jun. 2020 - 23:07

Toch wel mooi dat zo'n stukje zoveel positieve reacties oproept bij mensen die blijkbaar voorheen niet wisten dat je racisme, intolerantie en hokjesdenken alleen maar op kunt lossen in een goed gesprek. Je weet wel, door communicatie, zoals die zich hier steeds afspeelt.

Polletje2
Polletje218 jun. 2020 - 19:40

All you need is Love.

2 Reacties
Woeki Hypo
Woeki Hypo18 jun. 2020 - 21:59

@Polletje, 18 juni 2020 at 21:40, "All you need is Love." Geen probleem, als de meeste mensen deugen. Of zou hier de minderheid de meerderheid domineren? Woeki Hypo.

Polletje2
Polletje218 jun. 2020 - 22:59

Dat lijkt me wel zeker: een kleine minderheid met veel geld.

Biokat
Biokat18 jun. 2020 - 15:50

Goed stuk van iemand die iets schrijft waar je daadwerkelijk iets mee kunt doen. dit in tegenstelling tot alle stukken waar vooral wordt ingespeeld op schuld en waar je dus alleen maar weerstand mee creëert.

Coene ridder
Coene ridder18 jun. 2020 - 13:22

Iets kunnen of beheersen is het antwoord op discriminatie. Niet de fantasie van mogelijke reden tot afwijzing

MrIvez
MrIvez18 jun. 2020 - 12:15

Helemaal gelijk!

Phantom3
Phantom318 jun. 2020 - 10:57

Net als met #metoo waait dit over zonder echte verandering.

1 Reactie
Jaco38
Jaco3818 jun. 2020 - 17:36

Daniëlle, goed stuk! Dit is zo waar deze ontwikkeling gun ik iedereen, blank, zwart, geel etc. Ja, we zijn echt gelijk in alle opzichten. Daarom best frustrerend te zien eerlijk gezegd dat de benadering zo “Pas als we erkennen dat mensen verschillend zijn en dat ons oerbrein dat nu eenmaal registreert, kunnen we hier adequaat op reageren. Ontkennen werkt averrechts en slechts op korte termijn”