Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Raadgevend Referendum brengt Europese democratie dichterbij

  •  
18-02-2013
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Het raadgevend referendum kan een ventilator zijn van gevoelens van wrevel en ongemak, die breed lijken te leven. Maar het biedt ook de mogelijkheid euroscepsis inhoudelijk het hoofd te bieden
Oorspronkelijk ingediend in november 2005, kwam afgelopen donderdag het wetsvoorstel raadgevend referendum ten lange leste in stemming. Dat voorstel van PvdA, GroenLinks en D66 maakt een raadgevend referendum mogelijk over wetten die door beide Kamers van het parlement zijn aangenomen maar nog niet door de koning zijn ondertekend. Daarvoor zijn in eerste instantie binnen 8 weken 10 duizend handtekeningen nodig en daarna nog eens 300 duizend handtekeningen.
Is deze vorm van directe democratie een uitholling van onze representatieve democratie? Verhinderen referenda een grondig debat en een genuanceerde afweging? Integendeel! Natuurlijk, een referendum brengt het risico mee te verworden tot een populariteitstest voor de regering – net als bij gemeenteraadsverkiezingen, provinciale verkiezingen en Europese verkiezingen. Maar een (raadgevend) referendum biedt óók een uitgelezen kans om onze representatieve democratie te versterken, helemaal als het gaat over Europese samenwerking.
Een eventueel referendum kan niet gaan over Nederlands lidmaatschap van de EU, maar wel over wijzigingen van de verdragen die de basis vormen van de Unie. Elke verdragswijziging moet goedgekeurd worden door het Nederlandse parlement en dat maakt het een potentieel onderwerp van referendum.
Advies De uitslag van een raadgevend referendum is een advies aan het kabinet, dat niet verplicht is om het advies te volgen. Maar laten we eerlijk zijn: een kabinet moet wel hele goede redenen hebben om een negatief advies naast zich neer te leggen. Dit is de eerste enorme democratische winst. Opeenvolgende kabinetten in Nederland hebben verdragen ondertekend die vergaande vormen van Europese samenwerking mogelijk maakten. Nooit werden die regeringen serieus gedwongen om daarover – buiten de tamme en technische debatten in het parlement – in discussie te gaan. Argumenten voor of tegen Europese samenwerking waren nooit onderwerp van een breed publiek debat.
Euroscepsis Eén van de belangrijkste redenen hiervoor was het feit dat een ruime meerderheid van de politieke partijen geen brood zag in een dergelijke brede discussie. Oorspronkelijk omdat Europese samenwerking iets was waar geen weldenkend mens werd geacht tegen te kúnnen zijn. Later omdat de middenpartijen eventuele weerstand tegen samenwerking niet wilden mobiliseren. Partijen die sceptisch stonden tegenover de vorm en richting van Europese samenwerking, zoals mijn eigen partij GroenLinks, kregen bij de grote partijen geen voet tussen de deur. Zij waren niet bereid tot het voeren van een open debat over hoe Europese samenwerking moest worden vormgegeven. Cru gezegd: in het dossier ‘Europa’  verzaakten de mainstream partijen in Nederland hun representatieve functie. Zelfs na het referendum van 2005 werd een voorstel tot een brede maatschappelijke discussie door het toenmalige kabinet zachtzinnig de nek omgedraaid.
Het resultaat mag duidelijk zijn: de politici marcheerden te ver voor de troepen uit. Niet dat Nederlandse burgers en masse uit de Europese Unie zouden willen, in tegendeel. Lidmaatschap van de Europese Unie heeft in Nederland traditioneel heel veel steun. Maar burgers willen wel meer grip op de vorm van Europese samenwerking, op het einddoel. Laat het een zegen zijn: onze burgers willen geïnformeerd worden en eigenaar zijn van de grote politieke projecten van deze tijd.
Open debat Het raadgevend referendum kan een ventilator zijn van gevoelens van wrevel en ongemak, die breed lijken te leven. Het biedt een kanaal voor anti-Europese sentimenten door de mogelijkheid om elke nieuwe stap te toetsen in een referendum, mits aan de voorwaarden voor mobilisatie kan worden voldaan. Maar het biedt ook de mogelijkheid euroscepsis inhoudelijk het hoofd te bieden. Het is een stok achter de deur die partijen dwingt om hun representatie van de kiezers ook in dit dossier serieus te nemen. Op die manier dwingt de kans op een referendum de regering en politieke partijen tot een scherpe argumentatie over Europese samenwerking. Het  opent het debat. Geen partij kan het zich veroorloven om klakkeloos achterover te leunen en steun te geven aan een verdragswijziging zonder dat het daarvoor draagvlak onder kiezers heeft. Binnen en buiten de partijen zal het debat over Europese samenwerking daarom grondig gevoerd moeten worden. Het referendum de stok, een breed gedragen visie op Europese samenwerking de wortel.
Marjolein Meijer is politicoloog en promoveerde op de democratische controle op Europese verdragen. Zij is tevens kandidaat voor de post Europa/internationaal in het landelijk bestuur van GroenLinks. Lees meer van Marjolein op haar website: http://www.marjoleinmeijer.eu/

Meer over:

politiek, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.