Prozacmoorden

Ids schoot in 2008 zijn ex-vrouw en haar partner neer en werd daarna in verwarde toestand gearresteerd. Ids kon zich het incident in het Friese Harkema niet herinneren. In zijn bloed werd het antidepressivum paroxetine (in Nederland verkocht onder de naam Seroxat) aangetoond. De rechtbank van Leeuwarden veroordeelde Ids tot 24 jaar.

Ik ken Ids omdat ik door de verdediging gevraagd werd als getuige-deskundige in zijn zaak op te treden. Kon het gebeurd zijn doordat hij dat antidepressivum had geslikt? Gek was dat niet, want er waren uit allerlei landen berichten dat er mogelijk bij sommige mensen een relatie kan zijn tussen gebruik van deze familie van antidepressiva (van Prozac tot Seroxat) en daden van agressie. In de VS en in Nieuw-Zeeland waren er al mensen om vrijgesproken. Ik had er met regelmaat over geschreven en dat was de reden voor de verdediging van Ids om me om hulp te vragen.

Ik kon wel een hoop vertellen over de argumenten die ervoor pleiten dat er werkelijk zo’n verband kan zijn, maar echt niet bij alle gebruikers. Daardoor is het voor wetenschappers moeilijk er een hard statistisch bewijs voor te leveren. De bekende gevallen waren echter zo overtuigend dat je het wel serieus moest nemen. De moord van het bejaarde en gepensioneerde schoolhoofd op zijn vrouw, zijn dochter en kleindochter, waarna hij de hand aan zichzelf sloeg nadat hij een paar dagen eerder met de antidepressiva begon was bijvoorbeeld indrukwekkend. Het maakte daar natuurlijk niet veel meer uit, maar de rechter in Nieuw-Zeeland oordeelde dat de man voor 50 procent verantwoordelijk was en het medicijn voor de andere helft. Er ging een schokgolf door de psychiatrische wereld, die er alleen maar meer verdeeld door raakte. Sterke aanwijzingen, maar geen hard bewijs. Maar ja, een rechter is natuurlijk geen medisch onderzoeker.

Ik kon in de rechtbank alleen maar een aantal van die gevallen beschrijven en psychiaters aanhalen die vonden dat de argumenten lieten zien dat er bij sommige mensen samenhang moest zijn.

Daar tegenover stonden twee getuige-deskundigen van het Openbaar Ministerie. De een was een psychiater die smalend zei dat hij daar nog nooit iets over had gehoord. Ik dacht nog, dat als je dit soort werk doet je je juist in zulke rechtszaken zou moeten verdiepen. De ander was een toxicoloog die zei dat gezien de grootte van de Nederlandse bevolking de kans dat Ids het gedaan had door de paroxetine verwaarloosbaar was. Bovendien waren er in Nederland zoveel gebruikers van deze medicijnen dat er dan ook een golf geweld te zien moest zijn. Rare manier van redeneren want in de rechtbank staat niet de bevolking terecht maar Ids.

We kwamen er niet uit en er moest een tweede zitting worden gehouden. De getuige-deskundigen moesten meer huiswerk doen. Ik heb de maanden die ik tot de volgende zitting had gebruikt om te corresponderen met deskundigen in het buitenland om te vragen of er karakteristieke kenmerken van de daders zijn die met name zo op paroxetine reageren. Was er misschien een test te doen door mensen tijdelijk die paroxetine weer te geven, maar daar was nooit iets op bedacht.

De tweede zitting leverde weinig op en op een gegeven moment vroeg de rechter of ik vond dat Ids de misdaad gepleegd had omdat hij paroxetine had gepleegd. Dat kan niemand zeggen, legde ik uit. Eigenlijk zou je Ids moeten behandelen als iemand met allergie die je op overgevoeligheid moet beoordelen op een mogelijk effect van de stof. Een challenge-rechallengetest noemen ze dat. Dus afwisselend in een periode paroxetine en een placebo geven en zijn gedrag beoordelen. Wordt hij agressiever door de paroxetine of is er geen verschil met het placebo? Daar wilde de rechtbank niet aan en hij kreeg dus 24 jaar.

In hoger beroep is op verzoek van de rechtbank zo’n onderzoek wel gedaan. Vandaag kun je in de Volkskrant lezen dat de Radboud Universiteit in Nijmegen als eerste ter wereld zo’n relatie heeft vastgesteld. Ids reageert verward, boos en ontremd in de vier tot acht uur nadat hij een echte pil heeft gehad. En dat is ook precies de periode na het slikken van zijn medicijn waarin hij de moord heeft gepleegd.

Ik ben ongelooflijk blij dat er nu een manier ontwikkeld is om mensen die slachtoffer zijn van hun medicijngebruik en iets vreselijks doen te identificeren. Iedereen die zich in een rechtbank moet verantwoorden voor gedrag dat hij normaal niet heeft en aan kan tonen een antidepressivum te gebruiken waardoor hij last van ontremming krijgt heeft recht op zo’n test.

Om eerlijk te zijn ben ik een beetje trots dat ik daar op een of andere manier een steentje aan heb bijgedragen. Ik wens de rechter in de zaak van Ids veel moed en wijsheid toe.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Het vorige Gezonde Weetje van de Dag : Wat gebeurt er als je favoriete sportteam verliest?

Het nieuwe boek van Ivan Wolffers is: Het gezonde lifestyleboek