Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Promotie tot probleem

  •  
01-03-2018
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
17382562245_a3e073511d_o

© CC-foto: Chrisgel Ryan Cruz

De rat race in het hoger onderwijs
 
Steeds meer mensen in Nederland schrijven een academisch proefschrift. Er worden in ons land circa 5.000 proefschriften per jaar verdedigd. Dat is ongeveer tweemaal zoveel als in het jaar 2000. Veel van deze promovendi kampen met zware problemen. Een inkijkje in hun situatie.
“Depressie en burn-out zijn schering en inslag.” Afgelopen maand haalden 80 Vlaamse onderzoekers in een open brief in tijdschrift Knack wetenschappelijk onderzoek aan, dat stelt dat 1 op 3 promovendi “mentale welzijnsproblemen riskeert.” Wie promoveert “heeft bijna 2,5 keer meer kans op mentale welzijnsproblemen dan hoogopgeleide mensen die een niet-academische functie uitoefenen.”
Dit strookt met eerdere bevindingen uit verscheidene landen. De geestelijke gezondheid van ongeveer een derde van degenen die werken aan een proefschrift is in gevaar, zo blijkt keer op keer. Dat gaat vaak mis. Vorige maand zei circa 5% van de promovendi aan de Universiteit van Amsterdam met depressie te kampen. Daarnaast had een flink aantal last van angstaanvallen of van een burn out.
Dit kan deels komen doordat promovendi tevoren al gevoeliger waren voor psychische problemen. Maar veel onderzoek wijst op negatieve effecten van werkdruk, hetgeen suggereert dat de causaliteit grotendeels andersom loopt. Overigens komt er in landen waar promovendi een nog lager salaris krijgen (of helemaal geen, of zelfs moeten betalen) wellicht ook nog schuldenproblematiek bij.
Uitverkoren
Wat maakt het werk van een promovendus zo zwaar? De initiatiefnemers van Science in Transition , die de wetenschap willen hervormen, formuleren het zo: “De promovendus zit in een rat race en de meesten zijn bereid zich uit de naad te werken (…). Onderzoekers in opleiding (…) zijn sinds dertig jaar ook de goedkope arbeidskrachten die het meeste (vaak heel basale) onderzoekswerk doen.”
Promovendi zitten klem vanwege de enorme concurrentie. Rutger Bregman vatte het in 2013 in De Correspondent in twee zinnen samen: “Een wetenschappelijke vervolgcarrière zit er meestal niet in. 80 procent van alle promovendi wil aan de universiteit blijven, maar voor 80 procent is er uiteindelijk geen plek.” De Vlaamse brandbrief telde 50 vacatures voor universitair docent op 2.816 promovendi.
Dit komt overeen met de Nederlandse situatie. Bovendien is er een duidelijke trend om de uitverkoren universitair docenten geen vast contract meer te bieden. In 2003 was 15% van hen tijdelijk in dienst, in 2016 liefst 31%. Van alle wetenschappers had in 2003, promovendi meegerekend, 53% een tijdelijk contract. In 2016 was dit gestegen tot 61% (zonder promovendi 41%), veel meer dan buiten academia.
Darwiniaans
Een van de weinige manieren om een vast contract in de wacht te slepen is via een onderzoeksbeurs. Veel onderzoekers komen niet aan het aanvragen ervan toe, of achten zich bij voorbaat kansloos. Van de selecte groep die wel een beurs aanvraagt wordt bij de belangrijkste financier, NWO, zo’n 86% afgewezen. De laatste jaren is een beurs bovendien geen garantie meer voor een vaste aanstelling.
In de woorden van Science in Transition : “Het gevolg is dat er enorme aantallen postdocs in tijdelijke banen ‘geparkeerd raken’ die nauwelijks uitzicht hebben op een door hen (ooit) fel begeerde positie als onderzoeksleider. Je kunt het goed vergelijken met het pad dat iemand moet afleggen om partner te worden bij een adviesbureau of advocatenkantoor.” Maar dan zonder prettige arbeidsvoorwaarden.
Velen worden internationale academische huurlingen, die steeds van hot naar her trekken voor werk van korte duur. Dit onzekere professionele bestaan benadeelt ook vrouwelijk talent, aldus de Vlamingen: “wie man en ongebonden is heeft meer kans te gedijen in dit Darwiniaans klimaat. Jonge moeders zullen proportioneel gezien het minste kans krijgen om door te stoten naar een vast docentschap.”
Deze rat race kan moeilijk los worden gezien van jarenlange bezuinigingen. Het Rathenau Instituut constateert dat onze overheid tussen 2010 en 2021 niet het afgesproken investeringsniveau haalt. Met als gevolg steeds minder geld voor onderwijs en onderzoek, en voor personeel dat dit moet verzorgen. Niet alleen doet dit studenten tekort, maar ook komt wetenschappelijk talent niet meer aan de bak.
Een deprimerende stand van zaken.
Het genoemde aantal verdedigde proefschriften is afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek . Het rapport waar zowel de Vlaamse brandbrief als ikzelf uit put is “De mentale gezondheid van doctorandi in Vlaanderen,” een onderzoek onder leiding van Katia Levecque van de Universiteit Gent, gepubliceerd in 2016. De gegevens over promovendi aan de Universiteit van Amsterdam komen uit het “Report on the annual doctoral candidate survey 2017” van de “Central PhD Council” de dato 12 februari 2018. De cijfers omtrent vaste en tijdelijke contracten heb ik berekend op basis van gegevens die vrij beschikbaar zijn via de website van het Rathenau Instituut. De honoreringspercentages voor de drie belangrijkste persoonlijke wetenschappelijke onderzoeksbeurzen (Veni, Vidi en Vici) staan op de website van NWO.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (13)

Onruststoker
Onruststoker2 mrt. 2018 - 12:18

Er is geen mens die je verplicht tot promoveren, het helpt je meestal ook niet in je carrière, zoals in het artikel staat, en we eigenlijk allang wisten. Sommige universiteiten verplichten docenten tot promoveren. Soms oefenen bedrijven druk uit. Naast een drukke baan moet je ook nog een promotieonderzoek doen. Waarom zou je anders promoveren? Onder druk van je familie, omdat je vader ook gepromoveerd was? Of omdat je houdt van wetenschap, en speciaal dat stukje waar jij onderzoek naar doet? Dat laatste zal nog het leukste zijn, maar dat is wel een beetje luxe dat we zelden tegenkomen.

1 Reactie
Onruststoker
Onruststoker2 mrt. 2018 - 12:19

En zo spreek ik mezelf tegen in een korte reactie.

EricDonkaew
EricDonkaew2 mrt. 2018 - 9:15

Er gaat gewoon veel te veel geld naar het hoger onderwijs. Het gevolg is een waterhoofd van academici die ofwel tot in het absurde proberen te scoren ofwel zich stierlijk lopen te vervelen. Ik heb gewerkt bij een instituut waar een veertigtal secretaresses/administratief medewerksters in dienst was. Ongeveer de helft daarvan had een academische titel: drs. in Nederlandse taal en letterkunde, Spaanse taal en letterkunde, pedagogiek en nog veel meer. Ze liepen vaak rond zo van "Wat doe ik hier eigenlijk". Duidelijk te hoog geschoold voor de functie. Vroeger had je uitstekende secretaresses met MULO, MMS, Schoevers, noem maar op. Hadden een topsnelheid in typen en steno, vergaten klanten nu eens niet terug te bellen en wisten het humeur van de baas te handelen als ware psychologen. Kom daar nu maar eens om. Maar volgens Alexander Pechtold moet er nog meer geld naar het onderwijs. En het geld dat dat kost halen we dan gewoon weg bij de ouderen en de zorg.

Cliff Clavin
Cliff Clavin1 mrt. 2018 - 22:54

Ik zie de tragiek over dit onderwerp elke dag weer van nabij - en ik wil eigenlijk gaan slapen, zoals elke normale man dat wil. Nochtans geef ik boekentips mee, die ons kunnen vertellen waarom het zo mis is: - Philip Mirowski: "Never Let A Serious Go To Waste" - zelfde auteur: "Science-Mart" - John Smyth: "The Toxic University" Ik ga geen links geven, want anders denken de mensen dat ik commerciëel aan de gang ben. Ik acht mijn mede-Jopers vrouws (of mans, andere uitingvormen ken ik niet) volwassen genoeg om zelf op zoek te gaan. (Waarschuwing: duizenden pagina's lezen, van boeken, kan iemand dat nog?) Weglopen kan altijd, en moeite is dan toch iets anders.

4 Reacties
Cliff Clavin
Cliff Clavin1 mrt. 2018 - 23:03

(ja ja, ik wil naar bed: Never Let A Serious Crisis Go To Waste, natuurlijk. 400+ pagina's, en elke daarvan is meer dan de inspanning waard. Doe er jullie voordeel mee.)

Minoes&tuin
Minoes&tuin3 mrt. 2018 - 7:12

Cliff Heb jij nog wel tijd om te slapen?

Cliff Clavin
Cliff Clavin4 mrt. 2018 - 18:26

@ Minoes - dank voor je lieve zorgen! Ja hoor, slapen gaat me goed af. Ik kom 's avonds thuis, en als vrijgezel heb ik het rijk alleen. Ik luister graag naar klassieke muziek, of ik kijk een mooie film. De gangbare TV-programma's (DWDD, Jinek, Late Night) die interesseren me niet. Later op de avond, en in bed, mag ik graag lezen, en dat doe ik vrij snel. En ik heb ook nog een sociaal leven. Eh, ben ik 'op zoek', hoor ik je denken? Jawel, dat is zo.

Minoes&tuin
Minoes&tuin7 mrt. 2018 - 7:37

Cliif Niet lezen in bed dan!

Woeki Hypo
Woeki Hypo1 mrt. 2018 - 14:53

Promotie tot probleem “De rat race in het hoger onderwijs” Dat krijg je met collegae, die de wetenschappelijke grondslag leggen voor het sociaal darwinisme of de neoliberale economie en het ook nog in praktijk brengen. Via (de marginalisering van) de onderklassen komt het probleem terug bij (de mensen van) de wetenschap zelf. Een soort boemerang. Boontje komt om zijn loontje. Moeten we nu huilen of lachen met de wetenschap? In de wetenschap weet de ene hand niet wat de andere (onzichtbare) hand doet. Die wetenschap lijkt mij een goed onderwerp voor het cabaret. Zeg maar: de kunst, die de wetenschap de les leest. Overigens: Wanneer komt de humanistische wetenschap terug op het toneel? Als dit niet gebeurt, dan wordt mijn paradigma m.b.t. de wetenschap: (Ook) wetenschap is nep *). Woeki Hypo is gematigd liberaal. P.S.: *) Sommige dingen uitgezonderd.

3 Reacties
stokkickhuysen
stokkickhuysen1 mrt. 2018 - 20:55

Zoals Taleb stelt: als je voor economie een Nobelprijs hebt zou je er ook een voor dobbelen moeten hebben. Economisme in de zin waarin Klaver het gebruikt is een goed concept het probleem van wetenschappelijk onderzoek aan te kaarten, evenals 'positieve resultaatverplichting' onderzoek met negatief resultaat is bij voorbaat oninterssant > Wat ik begrijp van wetenschappers is dat er tegenwoordig een omgekeerde route van wetenschappelijk onderzoek is: eerst statistische data bekijken, dan vaststellen wat uit die data statistisch relevant is, dan je onderzoeksvraag formuleren en dan dus relevant resultaat hebben. ten laatste: in de Lancet van een paar jaar gelden stond een column die een en ander aan misstanden aankaartte. I1 belangrijk punt van kritiek was dat onderzoeksresultaten vaak niet gereproduceerd konden worden. Dat is dus gewoon 'fake science', als gevolg van drang naar resultaat.

Cliff Clavin
Cliff Clavin2 mrt. 2018 - 13:07

@ Woeki & Stokkickhuysen - "The only function of economic forecasting is to make astrology look respectable." (John Kenneth Galbraith)

Minoes&tuin
Minoes&tuin3 mrt. 2018 - 7:22

Simpel gezegd; Wie een kuil graaft voor een ander valt er zelf in! Is dat ooit door een wetenschapper bedacht? Daar heb je geen hogere wiskunde voor nodig, geen economische 'modellen'. De 'leerstoel' van de harde werkelijkheid is hier voldoende. Het duurt alleen een tijdje voordat die effect heeft. Dat laatste hoop ik dan maar.

JanVG2
JanVG21 mrt. 2018 - 14:39

Niet alleen de bezuinigingen maar ook de politieke beslissing onderzoeksgeld NIET aan de universiteiten te geven, maar bijna alleen via tijdelijke projecten via NWO te verdelen. Ten tijde van Balkenende is met instemming van bijna alle partijen besloten dat DIT tot beter onderzoek zou leiden. Het leidde er ook toe dat de universiteiten nu bijna alleen voor onderwijs structureel geld krijgen en dus dat structurele geld (= vaste banen) niet voor onderzoekers gebruiken. Logische consequentie: het overgrote deel van de onderzoekers staat op tijdelijke contracten met zeer beperkte vooruitzichten op een vaste plaats. Eindresultaat: heel veel mensen met 10 jaar ervaring verdwijnen uit de (nederlandse) academia en worden vervangen door mensen die net gepromoveerd zijn en veel nog moeten leren ... die weer verdwijnen als ze 10 jaar ... enz enz.