Privatiseer het (homo)huwelijk

Vrijdag bestond de openstelling van het huwelijk voor paren van gelijk geslacht, beter bekend als het ‘homohuwelijk’, tien jaar. Als eerste land ter wereld besloot Nederland hetero- en homoparen gelijk te behandelen. Niet langer dicteerde de overheid dat een huwelijk alleen gesloten kon worden tussen een jongen en een meisje, maar konden alle verliefde Nederlanders van hetzelfde geluk genieten. Nederland is nog altijd een van de weinige landen in de wereld waar homo’s en lesbo’s zonder problemen een door de overheid erkend huwelijk kunnen sluiten.

Nu, tien jaar later kijken we in feeststemming terug. Terecht. Nederland had een mijlpaal bereikt in de geschiedenis van de mensheid. Gelijkheid voor alle paren. Toch leek en lijkt niemand zich te bekommeren om de nog steeds voortdurende basale rechtsongelijkheid tussen koppels en alleenstaanden.  Waarom bemoeit de overheid zich überhaupt met het huwelijk?

Getrouwde stellen krijgen belastingvoordelen die ‘gewoon’ (en ongewoon) samenwonenden en singles niet hebben. Het is in Nederland fiscaal nadelig om vrijgezel te zijn. In zowel belastingrecht als sociale zekerheid maakt de overheid onderscheid tussen stellen die getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben en alleenstaanden of stellen die het niet nodig vinden om dat te regelen. Deze ongelijkheid heeft verstrekkende gevolgen. De fiscale voordelen zorgen bovendien voor de instandhouding van de ‘aanrechtsubsidie’, de naam voor het nadelige effect dat optreedt als de helft van een fiscaal echtpaar besluit om ook te gaan werken. Getrouwd thuis zijn levert in Nederland nog altijd ongeveer 1700 euro op jaarbasis op.

Geen mens zal trouwen om de reden dat het fiscaal voordelig is. Het is daarom achterhaald en onnodig om via het belastingsysteem gezinspolitiek te bedrijven. Daarnaast is het vreemd dat de overheid probeert te sturen in – of zelfs te oordelen over – de samenlevingsverbanden die mensen anno 2011 kiezen. De jaren waarin je pas kinderen nam als je getrouwd was liggen ver achter ons. Een getrouwd echtpaar kan er net zo goed voor kiezen om geen kinderen te nemen als een samenlevend stel en vice versa. Het huwelijk is bovendien geen garantie op goed ouderschap.

Het huwelijk moet weer worden wat het ooit was. Een betekenisvolle en symbolische verbintenis tussen mensen die van elkaar houden. De enige aan wie zij over die liefde verantwoording af hoeven te leggen is elkaar (en als ze ervoor kiezen, aan God). Het huwelijk verdient als symbolisch ritueel geen uitzondering boven andere symbolen en rituelen. Tien jaar na het homohuwelijk is het nu tijd om het burgerlijk huwelijk als geheel op te doeken. De overheid kiest in juridische, fiscale en morele zin dan een neutrale rol ten aanzien van de verbintenissen – of het gebrek daaraan – die mensen kiezen. Belastingvoordelen worden afgeschaft, de weigerambtenaar is voor altijd verlost van zijn of haar vermeende morele dilemma en trouwen wordt iets waartoe mensen onderling kunnen beslissen. Het enige waarbij de overheid dan nog een rol speelt is toezicht op het onplezierige gebruik dat in sommige religieuze kringen voorkomt om gedwongen huwelijken te sluiten. In het voorkomen van dwang en onderdrukking blijft de overheid een rol spelen, zoals dat ook op andere gebieden gebeurt.

Voor het overige kunnen we trouwen met een gerust hart privatiseren. Geef elkaar een ring en beloof elkaar trouw in de kerk onder toeziend oog van de dominee of pastoor. Geef een feest op het strand en schrijf je geloftes met een tak in het zand. Zet een tatoeage, of neem een huwelijkse tongpiercing. Vier het ’s nachts met vrienden in de kroeg en bezegel het met een plechtige high-five.

Voor de overheid zou het niet uit hoeven maken. Hoe mensen gezamenlijk de voor hen belangrijke symbolen invullen behoeft geen overheidsbemoeienis. Veruit de meeste symbolen en rituelen worden nu ook niet door de overheid  bezegeld. Wie een housewarming geeft hoeft daarvoor niet eerst langs het gemeentehuis. Ook op een Bar Mitswa wordt de gemeente doorgaans niet uitgenodigd. Daarbij komt nog dat het aantal gesloten huwelijken volgens cijfers van het CBS daalt. In grote steden wonen steeds meer singles.

Het past een moderne staat anno 2011 zich terug te trekken uit de symbolische bezegeling van liefde tussen mensen. Dit zal leiden tot een beter en rechtvaardiger belastingstelsel. Leefvormneutraal beleid is eerlijker naar singles en mensen die niet kiezen voor het traditionele huwelijk, maar een andere manier van samenleven prettiger vinden. De invoering van het homohuwelijk was een eerste goede stap in de richting van minder overheidsbemoeienis met de partner- en leefvormkeuze van burgers. Nu is het tijd om de volgende stap te maken. Echte liefde heeft geen overheid nodig.

Dit stuk verscheen op maandag 4 april in NRC Next, ik schreef het samen met Thijs Kleinpaste collega-raadslid voor D66 in Amsterdam Centrum