In de prestatiemaatschappij is dopinggebruik onvermijdelijk

Het zal wel tot aan de start van de Olympische Spelen een dubieuze kwestie blijven: mogen de Russische atleten nu wel of niet deelnemen aan ’s werelds grootste sportevenement? Tot voor kort was het antwoord ‘nee’, doordat het internationaal sporttribunaal het beroep dat de Russische atletiekbond samen met 68 sporters had ingediend, afwees. Later werd het onverwacht toch ‘ja’. Althans, voor atleten die een blanco dopingverleden hebben.

Naïviteit Dit dilemma is slechts een fractie van een probleem dat inmiddels decennialang als een zwaard van Damocles boven de diverse sportdisciplines hangt. Het vals spelen, als middel voor het nastreven van betere prestaties, is deels gebaseerd op de naïviteit van de mens en het geloof in de onvermijdelijkheid van overtreffing van prestaties uit het verleden.

Prestaties in de sport hebben tegenwoordig ook een belangrijke sociaal-economische betekenis, die onderhevig is aan inflatie. De tijden dat Fanny Blankers-Koen, als onbevangen ‘vliegende huisvrouw’, na haar goldrush op de Spelen van 1948 een heuse fiets cadeau kreeg voor haar prestaties, zijn allang voorbij. Met het verstrijken van de decennia kwamen sponsors in beeld en sporters kregen contracten die latente aanstichters werden van prestatiedruk, macht en gewenste suprematie. Rationeel gezien is dat een ongezonde ontwikkeling, maar het is een logisch gevolg van de kritische maatschappij, die uit is op successen rondom steeds hogere doelen.

Deze honger naar succes neemt steeds grotere proporties aan. Beruchte, verboden middelen als testosteron, nandrolon, cafeïne en epo lijken niet meer toereikend. HP/DeTijd schreef onlangs dat prestaties tegenwoordig zelfs kunnen worden opgekrikt door het stimuleren van de motorische cortex – het hersengedeelte dat verantwoordelijk is voor de fysieke capaciteiten van een atleet – met behulp van elektroden.

En sinds de eerste vorm van mechanische doping ontdekt is in het wielrennen, in de vorm van motortjes in het frame, lijkt het voor de wantrouwende sportvolger de vraag: is er nog iemand te vertrouwen?

Druk Maar deze mate van valsspelerij vind je niet alleen in de sport. Overal in de maatschappij leven mensen onder een net zo competitieve druk om te voldoen aan gevraagde competenties en hun eigen persoonlijke carrière-eisen. Vrij onschuldige voorbeelden, die in het verlengde liggen van doping in de sport, zien we bijvoorbeeld in het onderwijs. Want wie heeft er nu niet gespiekt tijdens een toets of examen? Dat kun je nog een lieflijke manier van vals spelen noemen, ten behoeve van hogere doelen op het persoonlijke vlak voor de langere termijn. Een kwalijkere vorm is het frauderen bij het schrijven of maken van werkstukken en eindscripties.

En daar blijft het niet bij. NRC Next beschreef onlangs – onder de kop ‘Hoge cijfers uit een potje’ – dat vijf procent van de universitaire studenten en zo’n twintig procent van de middelbare scholieren weleens naar middelen grijpt om langer te kunnen studeren of cognitief opgedane informatie beter te kunnen opslaan. Uitkomsten in de VS zijn nog schrikwekkender; daar variëren deze cijfers tot wel 35 procent. De mogelijke bijwerkingen – zoals slapeloosheid en prikkelbaarheid – worden vaak, net als in de sport, voor lief genomen. Zolang het maar effectief is en liefst onontdekt blijft.

We vinden stimulerende middelen niet eerlijk, maar uitbannen van het gebruik ervan lijkt onmogelijk. De lust naar steeds groter succes is immers een naar, menselijk trekje. We kunnen het de dopingzondaars dan ook haast niet kwalijk nemen. Doen we dat wel, dan moeten we ook zo eerlijk zijn om met de beschuldigende vinger naar onszelf en de rest van de maatschappij te wijzen. De kampioenen voor wie we juichen, zijn immers een afspiegeling van wie we zelf (willen) zijn. Mensen met doelen. Met of zonder doping. En daar moeten we, als gemiddelde ‘placebo-kudde’, nu eenmaal genoegen mee nemen.