Politieke psychose: hervormen

Dit weekend riep SGP-leider Van der Staaij het kabinet op tot ‘hervormingen’. Zijn tegenpool Pechtold praat al maanden nergens anders over dan over ‘hervormingen’. Ook Samsom, Rutte, Sap, Verhagen – allemaal beklemtonen ze voortdurend de noodzaak van hervormingen. Lag er jarenlang een taboe op het ‘H-woord’, nu tel je in de Haagse arena niet meer mee als je niet voortdurend de noodzaak tot hervormingen onderschrijft.

Eindeloos herhalen nieuwsduiders, spindocters en leidende politici het rijtje – wat dan heet – ‘noodzakelijke hervormingen’: ‘de arbeidsmarkt, de woningmarkt, de zorg’.

In dit vertoog zijn er de moderne ‘hervormingsgezinde’ partijen en aan de andere kant conservatie partijen die alles bij het oude willen laten. Snel wordt er dan gewezen naar Wilders en Roemer, die inderdaad een ander idioom hanteren.

Wie modern, jong, en toekomstgericht is, die heeft de mond vol van hervormen. Taal creëert een werkelijkheid. Begrippen die we hanteren definiëren wat we zien als problemen en wat als oplossingen.  Dat is altijd zo geweest, dat is onvermijdelijk en daar is niks mee mis. Maar nu loopt het wel een beetje uit de hand.

Doordat in de ulta-korte quotes van de voorlieden van verreweg de meeste partijen voortdurend dezelfde begrippen resoneren verdwijnen essentiële politieke tegenstellingen en keuzes onder het tapijt. Het politieke speelveld wordt kunstmatig verkleind – uiteindelijk tot een veld waarop D66 en VVD het best uit de voeten kunnen.

Grote kwesties raken buiten beeld. De oorzaak van de ellende waar we in zitten ligt in de ongebreidelde groei van de financiële sector en de afbraak van het publieke domein. Willen we de samenleving weer een beetje in het spoor krijgen, dan is hier zeer veel reparatie– en herstelwerk te verrichten. Maar de ‘hervormingen’ waar ik via de media over hoor, gaan hier nooit over. Het is een welhaast onbesproken terrein.

Ook de dubbele crisis raakt in het vertoog over de ‘hervormingen’ uit zicht: niet alleen financieel maar minstens zozeer ecologisch loopt het volkomen uit de hand; ook het krediet van de aarde is op. De ingrepen (of noemen we het ook ‘hervormingen’?) die hier in gang gezet moeten worden, zijn wel een paar maten ingrijpender dan de aanpassingen van, pakweg, het ontslagrecht waarover nu gesproken wordt.

Wie dezelfde woorden gebruikt, lijkt het eens te zijn. Het is ook zo’n makkelijk uitgesproken trits: ‘de arbeidsmarkt, de woningmarkt, de zorg’. Maar in feite is dit niet meer dan een probleemstelling – deze opsomming zegt niets wat er eigenlijk hervormd moet worden en tot wat voor samenleving dat zou moeten leiden. De liberale agenda van D66 en VVD op deze terreinen is bekend. Maar waarin onderscheiden de anderen zich?

Natuurlijk, Samsom en Sap voelen ook wel  nattigheid. Samsom probeerde in Nieuwsuur onlangs te spreken over ‘sociale hervormingen’ en Sap smokkelt er wel eens ‘groene hervormingen’ tussendoor, maar daarmee is het debat nog niet opnieuw geframed. Dit is  nog veel te abstract.

Zij herwinnen het initiatief pas weer als ze de inhoud van de maatregelen (‘hervormingen’) politiseren (hogere eigen bijdragen in de zorg? grote huurverhogingen?) ter discussie stellen en de agenda verbreden tot groene en financieel- economische issues. Ze zullen uit de fuik van de ‘hervormingsagenda’ dienen te zwemmen.

Anders voorspel ik dat VVD en D66 de verkiezingen winnen, wanneer die ook precies gehouden mogen worden.