Politicus van het Jaar: Thierry’s weerstaanbare opmars

Thierry Baudet is door tv-programma EénVandaag uitgeroepen tot Politicus van het Jaar 2017.

“Baudet is een mislukte versie van een dandy, die zijn parlementaire werk verwaarloost.” Journalist Jan Tromp zei vorige week op NPO Radio 1 dat hij het oneens was met de verkiezing van Baudet tot politicus van het jaar. Maar – luie mislukte dandy of niet – Baudet weet veel media-aandacht, leden en kiezers te trekken. Bovendien slaagde hij erin om met een nieuwe partij Kamerzetels te bemachtigen.

Dat is een knappe prestatie. Sinds 1948 verschenen vele nieuwe namen op het stembiljet voor Tweede Kamerverkiezingen: sommige van mijn collega’s tellen 173 nieuwelingen; anderen houden het op 183. Slechts 18 daarvan bemachtigden zetels bij eerste deelname. Dus negen op tien novieten faalt waar Baudet slaagde. Met 1,8% trok hij ruim 25 keer zoveel stemmen als de doorsnee nieuwe partij.*

Achilleshiel Baudet lijkt functioneel equivalent van PVV-leider Geert Wilders. Althans, in cijfers van opiniepeiler Maurice de Hond. In dat geval komt zijn steun grotendeels voort uit weerstand tegen immigratie en multiculturalisme. Dat kennen we van Brexit en Trump , en van anti-immigratiepartijen. Zelfs als nieuwe partij kunnen zulke partijen floreren, zoals de LPF in 2002 en de PVV in 2006 in ons land.

Niettemin is het ook voor nieuwe anti-immigratiepartijen moeilijk om in de Kamer te komen, zeker nu de PVV er al is. Baudet verpletterde vier concurrenten: niet alleen Jan Dijkgraaf (0,0%), Jacques Monasch (0,1%) en Hero Brinkman (0,1%), maar ook Jan Roos (0,4%). Roos was vrij bekend, had campagne-ervaring, en leidde een partij die al sinds 2014 bestond en zetels had – ook in peilingen.

Nog indrukwekkender wordt Baudets prestatie indien afgezet tegen eerdere pogingen. Hij scoorde aanzienlijk beter dan andere recente vissers in dezelfde vijver: Hilbrand Nawijn (0,1% in 2006), Olaf Stuger (0,2% in 2006), Marco Pastors (0,6% in 2006), Rita Verdonk (0,6% in 2010) en Hero Brinkman (0,1% in 2012). Dit terwijl Baudet minder politieke ervaring had dan elk van deze politici.

Bovendien heeft Baudet de achilleshiel van Wilders geraakt. Wilders’ achterban loopt massaal weg, zoals ik in 2014 voorspelde. Een maand geleden meldde De Hond dat 22% van de PVV-kiezers naar Baudet was overgestapt. In de peilingwijzer zakte de PVV sinds verkiezingsdag, 15 maart, van 13,1% naar ongeveer 10,9%. Voor aanvang van de verkiezingscampagne scoorde de partij nog circa 21%.

Alternatief Mijn verklaring voor de implosie van de PVV is de volgende. Al jaren telt ons land enkele miljoenen kiezers die zich grote zorgen maken over immigratie en integratie. Veel van hen zijn het op deze thema’s in grote lijnen eens met de PVV. Op het moment dat die thema’s veel het nieuws halen, zoals in 2015, wordt dat kiezerspotentieel zichtbaar in de vorm van forse stijging van de PVV in peilingen.

Die kiezers hadden de afgelopen jaren twee redenen voor een PVV-stem: ten eerste in de verwachting dat hun zorgen zouden worden weggenomen als de PVV zou samenwerken met VVD en CDA, net als in 2010; ten tweede in de verwachting dat hun zorgen zouden worden verlicht doordat VVD en CDA, onder druk van de PVV, hun koers (nog meer) zouden verleggen en harde maatregelen zouden nemen.

VVD-leider Mark Rutte paste dit jaar een strategie van ‘isoleren en imiteren ’ toe. Op 15 januari zei hij dat de kans op regeren met de PVV “nul” was: een poging tot isoleren – om de eerste reden voor een PVV-stem weg te nemen. Op 22 januari imiteerde Rutte de PVV met een brief ‘aan alle Nederlanders’ om te laten zien dat de VVD even ‘hard’ was als de PVV – teneinde de tweede reden weg te nemen.

Ruttes strategie heeft gewerkt – althans, het is volgens mij deels de verklaring dat steun voor de PVV liefst twaalf zetels terugviel in de elf weken voor verkiezingsdag. Vervolgens bleek er op die dag voor de bezorgde kiezers een nieuw alternatief te zijn: Baudet. Net als de LPF in 2002 en de PVV in 2006 schiet Baudets partij omhoog in peilingen, wellicht ten teken dat de immigratiezorgen er nog zijn.

Garanties Hoe reageert de VVD, nu ze net als in 2002 en 2006 terrein verliest ? De strategieën van Noorse en Oostenrijkse geestverwanten kopiëren, of die van Duits bondskanselier Angela Merkel , is een slecht idee. De VVD kan beter het ‘isoleren en imiteren’ herhalen (werkte ook tegen bijvoorbeeld Vlaams Belang ), of Baudet proberen de doodskus te geven door hem uit te nodigen in een toekomstig kabinet.

Weer een andere optie is om Baudet te stigmatiseren. Zowel onderzoek van collega Sjoerdje van Heerden ( Université de Neuch â tel ) als mijn eigen onderzoek met Rachid Azrout (UvA) toont aan dat, in geval van Wilders, stigmatisering hem stemmen kan kosten. Dit zijn geen panacees; garanties zijn niet te geven. Benieuwd wat de VVD kiest – en hoe de Politicus van het Jaar daarop zal reageren.

En Wilders? Voor hem begint een lange, barre winter.