Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Poetin en Erdogan wijzen Wilders de weg

  •  
02-11-2015
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
2349 keer bekeken
  •  
Tayyip.jpg
Han van der Horst: hoe de democratie bedreigd wordt door de moderne dictatuur 
Na de val van het communisme, inmiddels een kwart eeuw geleden, konden wij ons een tijd lang vermeien met de gedachte dat de democratie het pleit definitief had gewonnen. Dictaturen waren uit de tijd. Ze zouden altijd een randverschijnsel blijven voor instabiele landen. Inmiddels weten wij beter.
De democratie wordt opnieuw bedreigd, zowel intern als extern. Er is een gevaarlijk alternatief ontstaan dat op het moment wordt belichaamd door drie leiders in het buitenland: Vladimir Poetin, Recep Erdogan en Viktor Orban. In West-Europa staan politici als Geert Wilders en Marine Le Pen klaar om hun voorbeeld te volgen. 
Het nieuwe staatsmodel is anders dan de  totalitaire dictatuur van de twintigste eeuw. We hoeven geen Hitler of Stalin te verwachten die het denken en doen tot in de kleinste haarvaten van de samenleving en tot in de kleinste details willen bepalen. Met intelligente manipulatie valt meer te bereiken, zeker nu dankzij electronische controlesystemen ieders gangen zijn na te gaan met een precisie, waarvan de staatslieden voornoemd slechts konden dromen. Orwells 1984 hoeft niet meer als je te allen tijde weet waar elke burger is en wat hij doet. Dat maakt een selectieve aanpak mogelijk.
Tegelijk kun je zo’n burger meer speelruimte geven. Hij staat toch onder controle. Chirurgische verfijning vervangt de grove aanpak van Hitler en Stalin met hun massa-arrestaties en hun gedwongen blijken van solidariteit met het regime zoals massale marsen door de stad. Dat is allemaal echt uit de tijd. 
Wel ontstaan er politieke machtsstructuren waarvan de overheersende positie niet meer te doorbreken valt omdat zij elk dissident geluid overstemmen. Het Rusland van Poetin biedt het model: er is daar een machtige president die in feite zijn opvolger aanwijst. Deze president is leider van een wijdvertakt netwerk aanhangers die centrale posities innemen bij de media, de politie, de veiligheidsdiensten en de grote bedrijven. Daardoor is dit netwerk in staat zijn overheersende positie blijvend te bestendigen. Verkiezingen zijn alleen maar bedoeld om dat te legitimeren.
Oppositie wordt niet verboden maar krijgt onvoldoende kans om haar alternatief naar voren te brengen. Aan de andere kant wordt trouw aan het regime beloond. Na zijn nieuwe verkiezingsoverwinning krijgt Recep Erdogan de kans een vergelijkbaar systeem over Turkije uit  te rollen, voor zover hij dat de laatste jaren niet tot stand gebracht heeft. Met zijn overval op de kritische media in Turkije  heeft hij een nieuwe hoeksteen gemetseld in het fort van zijn macht. Nu zal snel een grondwetswijziging worden geforceerd om de president van Turkije net zo veel bevoegdheden te geven als Poetin. 
Dit alles lijkt als twee druppels water op de tactiek van de Hongaarse premier Viktor Orban. Ook hij heeft met zijn Fidesz-partij de media in een stevige greep gekregen. Nieuwe wetgeving bedreigt kritische journalistiek met draconische straffen. Hij bedreigt ook de onafhankelijkheid van de rechtspraak.  
De drie heren hebben nog iets gemeen: zij prediken een conservatief nationalisme, gebaseerd op een mengsel van traditionele nationale waarden en godsdienst. Dan kun je alles wat daar buiten valt, immoreel en duivels noemen. Ook is er een boos buitenland dat deze natie rond haardstede en God bedreigt. Daartegen moet het volk zich wapenen: de vijanden bevinden zich buiten en binnen de grenzen. Noem dit alles voor mijn part ‘dictatuur light’. 
Het bindend referendum en de stevige kiesdrempel zijn vaste punten op de agenda van deze nieuwe autoritaire leiders. Dat bindend referendum is niet toevallig een wezenlijk punt in het politieke programma van de PVV.  En niet voor niets is er in rechts-populistische kring veel waardering voor de aanpak van Poetin. Geen wonder: daar hoopt men op een sterke leider die orde op zaken stelt en lastpakken een toontje lager laat zingen. Dat die D66-rechters eindelijk hun congé krijgen, dat de zogenaamd linkse NPO wordt ontmanteld, dat men zich afgrenst van ieder bij wie niet ‘Neerlands bloed door de aderen vloeit, van vreemde smetten vrij’.  De partijstructuur van de PVV geeft zicht aan de gedroomde toekomst: één leider en veel donateurs. Poetin en Edogan wijzen Wilders de weg.  Het is tijd voor waakzaamheid. 
Dit opiniestuk kan hier beluisterd worden. 

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.