Plasterk liet gesprekken verzanden, Omtzigt voelde zich alleen staan

De afgelopen dagen staan in het teken van wilde speculatie over wat er nu toch precies gebeurd is, waardoor NSC-leider Pieter Omtzigt besloot het informatieproces zo plots de rug toe te keren. De overheidsfinanciën die niet op orde zijn en voor grote en onvoorziene problemen zullen zorgen, zo zegt hij zelf. Experts spreken dit tegen, met die financiën is niets uitzonderlijks aan de hand, zo bezweren ze. Ook de drie andere coalitiekandidaten delen die zorgen niet. Maar wat was het dan wel?

Een uitgebreide reconstructie van NRC maakt het een en ander duidelijk. Zo blijkt dat Pieter Omtzigt zich in toenemende mate alleen zag staan tegenover een verenigd blok van PVV, VVD en BBB. Dat komt om te beginnen doordat Pieter Omtzigt de neiging heeft om door te blijven vragen op details, terwijl de drie anderen - geïrriteerd - vooral over de hoofdlijnen willen praten.

Daarnaast is er de kwestie van de grondwet en of die wel in veilige handen is bij de extreemrechtse PVV. VVD en BBB lijken weinig moeite te hebben met de wens van de PVV om grondrechten van hele groepen burgers aan te tasten, maar NSC is al vanaf dag 1 sceptisch. Ook na de toezeggingen van Geert Wilders om met name de islamofobe programmapunten "in de koelkast" te parkeren. Dat Omtzigt en zijn NSC daar niet zomaar genoegen mee nemen, is volgens NRC "omdat er grote weerstand in die partij leeft tegen de PVV".

Verder schrijft de krant:

"Ook moesten ze volgens de opdracht over deelonderwerpen verkennende gesprekken voeren. Je zou dit in een week kunnen doen, zeggen betrokkenen, maar dat gebeurt niet. Het duurt te lang. De sfeer verzuurt, het gaat toch weer erg snel over details. Bovendien: wat steeds maar niet lukt, is een gezamenlijke analyse van de staat van Nederland. Wat de problemen zijn."

Wat al helemaal niet heeft geholpen is de bedreiging van boerenextremist Mark van den Oever van Farmers Defense Force aan het adres van landbouwminister Adema (CU) en waarschijnlijk vooral ook NSC-Kamerlid Harm Holman. Caroline van der Plas werd daarop meermaals gevraagd afstand te nemen van die bedreigingen, maar dat weigerde ze. "Omtzigt is woedend", weet NRC.

Omtzigt zou zich verder geïsoleerd hebben gevoeld door een gecoördineerde social media-actie van de drie andere partijen waarbij ze op X zeggen dat de wil er is er samen uit te komen. "Deze actie is vooraf gecoördineerd in de appgroep," meldt de krant:

"Maar Omtzigt wil er niet aan meedoen. De sessie op het ministerie van die dag was daarvoor naar de media gelekt, en Omtzigts vertrouwen in de andere drie is daardoor nog verder beschadigd. Hij had bovendien gevraagd waarom zíj geen probleem hadden met het uitblijven van de beloofde brieven. De X-berichten van de andere drie, bedoeld om eenheid uit te stralen, leggen juist de verdeeldheid bloot."

De problemen van Omtzigt met het informatieproces kan gelezen worden als een stevige kritiek aan het adres van informateur Ronald Plasterk. De oud-columnist van De Telegraaf schittert in al deze borrelende vetes in afwezigheid. "Warrig", noemde hij het afscheids-smsje van Pieter Omtzigt na afloop, ook al geen toonbeeld van diplomatie.

Donderdag wilde Plasterk er nog iets meer over kwijt, namelijk dat hij bij Omtzigt "respect" mist. "Het instituut informateur is een belangrijk element van het staatsrechtelijk bestel en dat verdient respect", aldus Plasterk. Op de vraag of hij dat respect dan bij Omtzigt mist, was zijn antwoord: "Ja, voor het instituut informateur wel."

Plasterk zegt nog altijd te geloven dat de vier partijen er samen wel uitkomen. De kans dat ook Pieter Omtzigt dat optimisme deelt is niet bijzonder groot.