Peter Wennink en zijn lobbycratioe zetten de koers uit voor Jetten I

Velen zien de campagne van Yeşilgöz tegen links als een met valse framing gevulde tactiek. Toch schuilt er een serieuze ondertoon in haar categorische en pathologische hekel. Die wordt wordt vooral gevoed door de sociaaleconomische herverdeling die links voorstaat: de sterkste schouders die de zwaarste lasten moeten dragen. Spreiding van kennis, macht en inkomen. Meer belastingen voor rijke individuen en bedrijven. Meer regulering en handhaving die de fysieke en geestelijke gezondheid van de bevolking en de natuur moeten beschermen, nu en in de toekomst. Gevolg: minder macht voor de sterke lobbygroepen die ons land als wingewest beschouwen.

Die vrees voor de inperking van de lobbymacht kenmerkt ook invloedrijke stromingen binnen het CDA en D66. Zie het stuk op Joop van Elianne van Turennout over de interventies van Cees Veerman (CDA) en Roger van Boxtel (D66) en lees elders over de werkgeversclubjes die zo’n visie willen opleggen aan hun partijen.

Maar de gevestigde conservatieve en rechtse elites die een sociaaleconomische herverdeling vrezen met grote vreze, zien tot hun geruststelling dat extreemrechts hun bezorgdheid deelt. Bontenbal heeft al aangegeven dat hij een ‘meerderheidskabinet’ met JA21 wil. Met steun van de extremisten kunnen de rechtse partijen VVD, CDA en D66 zo de agenda verwezenlijken van de lobbycratie Nederland. ‘Het kan wel!’  Want niet alleen de VVD van Sander Dekker – Oeps! De gokmaffia! - is een partij die lobbyisten welkom heet. Al is Yeşilgöz wel het meest fanatiek gekant tegen een lobbyregister. 

Omdat verschillende lobbygroepen belangen hebben die niet altijd met elkaar sporen of zelfs tegengesteld kunnen zijn, heeft VVD-minister Karremans, zo lijkt het, een tijdje geleden Peter Wennink aangetrokken voor een ‘onafhankelijk’ advies over ons nationale verdienmodel. Tot zijn pensioen vorig jaar was Wennink de big tech boss van ASML. Onder zijn leiding heeft dit bedrijf Eindhoven overgenomen. Een staat in de staat, net als Schiphol of Tata en oppermachtig. Deze Nederlandse Musk is een orakel dat alle slechte dingen uit het plan-Draghi heeft overgenomen. De niet-onaardige – nauwere Europese samenwerking - laat hij liggen, want we moeten concurreren en nog eens concurreren! 

Zijn zogenaamde klankbordgroep bevat begrijpelijkerwijze geen vertegenwoordigers van milieu-, consumenten- of patiëntenorganisaties, noch van vakbonden of ondernemingsraden of andere lastposten. Het bedrijfsleven domineert, in de vorm van lobby-consultants, de (fossiele) industrie, de banken. SER, VNG en IPO mogen wel meedoen. En natuurlijk ook de onvermijdelijke Constantijn van Oranje. 

Zoals de samenstelling van zijn klankbordgroep doet verwachten, biedt het rapport van Wennink, De route naar toekomstige welvaart, niets nieuws. Werkgeversclubjesborrelpraat. Samengevat: meer kwantitatieve (geen kwalitatieve) groei, onbelemmerd baan voor het bedrijfsleven en handhaven van de status quo door ecomodernistische, technische innovaties. Betaald onder andere door draconische bezuinigingen op zorg, onderwijs, cultuur, uitkeringen en lonen.

De kabinetten van Rutte en Schoof hebben inderdaad niets gedaan aan de stikstofuitstoot en andere problemen die het milieu en de volksgezondheid in groeiende mate bedreigen. Dus aan de slag overheid, zou je van zo’n rapport verwachten. Maar Wennink laat de overheid vooral regels afschaffen. Aanvragen moeten makkelijker, bezwaar- en beroepsprocedures juist moeilijker. Regels remmen nu eenmaal innovatie.  Wat een gedoe met al die natuurvergunningen!   

Dat veel regels juist de gewone burger beschermen, jammer voor die burgers. Bedrijven moeten volgens Wennink voorts flexibeler worden, ook in het ontslaan en korter doorbetalen bij ziekte. Jammer voor de werknemers.

Wennink klaagt erover dat 66% van de Nederlandse grond wordt gebruikt voor landbouw, maar dat die sector voor 70 tot 80% exporteert, vindt hij geen bezwaar. Integendeel: concurreren! Hij stipt weliswaar aan dat de uitstoot van runderen in de afgelopen twintig jaar nauwelijks is gedaald, maar trekt niet de voor de hand liggende conclusie van een circulaire landbouw. Duurzaamheid is bij hem een kwestie van ‘slimme’ technologische oplossingen: innovatie! 

ASML, Tata, Chemours en Schiphol kunnen groeien tot in de hemel. Zien velen in vermindering van de hubfunctie – al die overstappers die bovendien geen luchthavenbelasting betalen – een manier om de uitstoot en geluidshinder van Schiphol te verminderen, Wennink vindt die functie juist essentieel. Hub, Schiphol, hub! Daarvoor moet ook ons wegennet worden uitgebreid. Openbaar vervoer komt in De route naar toekomstige welvaart niet voor.

Er blijkt wel veel geld nodig voor de energietransitie en de verduurzaming. Dat er vrijwel consensus is onder economen dat Tata beter kan verhuizen naar streken waar goedkoper opgewekt kan worden – zoals in de zuidelijke Sahara -  de klankbordgroep denkt hier kennelijk anders over.

Bedrijven hoeven overigens die energietransitie en verduurzaming niet zelf te bekostigen. Winsten worden niet aangeboord en de aandeelhouders mogen ook geen cent minder dividend krijgen uitgekeerd. Neen, de Nederlandse overheid neemt al die extra subsidies en andere financiële faciliteiten voor haar rekening. ‘Staatssocialisme’, wordt dat ook wel genoemd. 

Om dat alles te kunnen bekostigen, zou onze staat volgens Wenninks plannen bijna € 100 miljard aan extra belastinginkomsten moeten genereren. Uiteraard niet door hogere belastingen op inkomsten en vermogen te heffen. En bedrijven moeten daarentegen juist belastingvoordelen krijgen, ‘zodat prijzen concurrerend zijn met die in België en Duitsland.’ 

De Wennink-paradox: voor ‘meer welvaart’ krijgen we minder aan zorg, onderwijs, cultuur en uitkeringen. Dus wie wordt er straks dan precies welvarender, vraag je je af. NRC verwees in haar kritische commentaar op Wenninks rapport naar het rechtse ideaal van een soort Singapore aan de Noordzee. Want de facto is Singapore een illiberale eenpartijstaat, welvaart maar geen inspraak. Handig.

Wennink tenslotte is net als Wijers voor een meerderheidskabinet. Hun bedoeling is dat de vleugels, JA21 of GroenLinks-PvdA, eerst zware concessies doen – ‘landsbelang!’ - om te mogen meeregeren en vervolgens als coalitiepartij gegijzeld worden. 

Ik heb het griezelige gevoel dat Wenninks heilloze route naar toekomstige welvaart de basis wordt voor het kabinet-Jetten.