De witte tranen van Rosanne Hertzberger
Pesten zit in de mens maar online pesterijen zijn echt levensgevaarlijk
Mirjam Vriend en Bram Bakker corresponderen over geestelijke gezondheid. Zie hier eerdere afleveringen.
Beste Bram,
Van de week heb ik een hele tijd in mijn auto gezeten, op één of andere parkeerplaats. Ik had zat te doen. Maar ik kon niet stoppen met luisteren naar een interview op de radio. Dat is op zich al opmerkelijk, maar nog opmerkelijker is dat ik de radio eigenlijk ook heel graag wilde uitzetten, maar dat lukte niet.
Het gesprek ging over pesten. Drie volwassenen spraken met de interviewer over een donker verleden, waarin zij op gruwelijke manieren mentaal en fysiek gepest werden. Natuurlijk ook over de impact die dat blijvend had achtergelaten.
Een gesprek waar ik letterlijk buikpijn van kreeg… en toen ik dacht dat het dieptepunt bereikt was en er in sommige gevallen ook zelfs wat licht aan hun horizon was verschenen, werd het nog een stukje erger. Want één van de drie was vader van een zoon die op zijn beurt ook weer gepest was. Het had de jongen aan de drugs gebracht. De pester bleef hem ook na de middelbare schoolperiode verder pesten, door hem bijvoorbeeld ’s nachts op te pikken wanneer hij de jongen zwaar onder invloed in het plaatselijke uitgaansleven aantrof, om hem alleen in een bos achter te laten. Uiteindelijk had de jongen zichzelf het leven benomen.
Ik ben nooit gepest. Niet meer dan de gemiddelde scholier, althans: zoals zoveel mensen heb ik weleens meegemaakt dat ik op school kwam en er opeens om volstrekt onduidelijke redenen (die ze je dan vaak ook niet willen vertellen) een dag “uit” lag. De volgende dag was men het glad vergeten. Naar, maar nog te doen… al duidt deze terloopse, ballorige vorm van pesten misschien toch al wel op het vreemde en onaangename trekje in de mens dat in een versterkte versie leidt tot échte pesterij.
Maar ik kan je dus niet verklaren waarom ik zo’n extreme gevoeligheid voor dit onderwerp heb, Bram. Pesten verontrust me diep.
Eerst nog even wat achtergrond. Bij pesten wordt nog vaak gedacht aan flauwigheid over je bril, je sproeten of je slechte gym-prestaties. Het is belangrijk om te beseffen dat pesten vaak veel verder gaat. Het is psychologische oorlogsvoering ten top, met het oogmerk om geen spaan van iemand heel te laten. Om iemand finaal af te breken. Ook fysiek geweld is daarbij aan de orde van de dag: mensen opwachten en volgen, lichamelijk molesteren of bezittingen vernielen.
Wat drijft iemand ertoe om dit te doen? Het zijn geen officieel gecertificeerde sociopaten. Het zijn beangstigend “gangbare” mensen. Het engste eraan vind ik het gebrek aan redenen. Je pest iemand omdat het kán.
Ik heb eens wat cijfers opgezocht, onder andere bij StopPesten. Nu. Ik ga ze niet allemaal noemen, en wie weet ken je ze wel. Twee opvallende; bijna een kwart van de 15-plussers (bijna 3,5 miljoen mensen) geeft aan ooit gepest te zijn. En dan deze: 1 op de 5 bejaarden wordt door medebewoners gepest. Sodeju! Zelfs op die leeftijd kunnen we het nóg niet laten om een ander met ziekelijk leedvermaak doodongelukkig te maken.
Om wat voor reden in godsnaam?!
Ooit las ik een klein berichtje in de krant, over een stel pubers in een kleine gemeente. Ze hingen rond bij een kinderboerderij. Daar stond een baby-lama. Een schattig, fluffig, onschuldig ding. Ze hadden niks te doen, die jongens, en begonnen stenen naar het diertje te gooien. Ze gooiden, tot het overleed. Ja, je leest het goed. Het “was niet de bedoeling geweest om ‘m te doden”. Ze “verveelden zich”. Is dit wat een mens doet wanneer-ie zich te lang verveelt?
Er zit iets sadistisch in ons. Dat is een pijnlijk feit. Sommige mensen zeggen dat ons laagje beschaving flinterdun is. Maar gaat dit verhaal eigenlijk wel over beschaving? Beschaving is iets aangeleerds. Ik ben nieuwsgierig naar wat er aangeboren is.
Dit zou een kip-of-ei-verhaal kunnen worden… het zou namelijk ook precies andersom kunnen zijn gegaan; dat we in principe empathische wezens zijn, tot we in die empathie verstoord raken. Iemand met een gezonde mate van empathie krijgt het toch in principe niet voor elkaar om een ander te kwellen, zonder een enigszins begrijpelijk motief (zoals wraak, bijvoorbeeld), maar louter om er zichzelf beter door te voelen?
De lesmethodes die ik bij mijn kinderen op de lagere school tegen pesten heb gezien vond ik tergend tandeloos. Metaforen. Dierenrollen. Ben je een “aapje” of een “konijn”? Laat maar eens een filmpje zien waarin je een volwassene ziet vertellen hoe het pesten van vroeger nu nog steeds doorwerkt, dacht ik dan. Laat diens tranen maar zien.
Ooit zag ik een post over een wijkagent die een klas kwam uitleggen hoe een leeftijdsgenoot uit hun gemeente na eindeloos pesten tot zelfmoord was overgegaan. Het werkte!
Er is geen teerhartige remedie voor een wreed probleem, lijkt mij. Hoe kijk jij naar deze beangstigende kant van ons, Bram?
Warme groet,
Mirjam
Ha Mirjam, door de grote hoeveelheid emotie die ik bij je lees is mijn eerste, beroepsgedeformeerde reflex, om even een stap terug te doen, uit te zoomen. Ik vind pesten ook een intrigerend thema, maar stoor me al jaren aan dit containerbegrip. Ik denk dat we het zouden kunnen bekijken als een continuüm: aan de ene pool, de meest goedaardige, zitten de plagerijen. De lolletjes, zeg maar. Niet bedoeld om iemand klein te maken of pijn te doen, maar meer gericht op sfeerverhoging. Degene die geplaagd wordt is dan ook nog duidelijk als persoon aanwezig, zijn of haar kenmerken maken deel uit van de plagerij. Denk aan de Ajax-supporter die door een vriend die voor Feyenoord is wordt geplaagd met het fantastische spel van zijn favoriete Amsterdamse club, op een moment dat ze net met 2-0 hebben verloren. Daar kun je samen nog een beetje om lachen, denk ik.
Het andere uiterste is gruwelijk en pervers: een dier doodmartelen, omdat je je verveelt, iemand de dood indrijven zonder ooit enig besef van wat je aanricht. We zijn dan eigenlijk al bij delict gedrag, vind ik. Waar plagen nog wel begrijpelijk is haken de meeste mensen hier gelukkig af. Veel verder dan ons vertwijfeld afvragen wat iemand bezielt die dit aanricht komen we meestal niet.
Het slechte nieuws kan niet onbenoemd blijven: als zoveel mensen zich overgeven aan het kwellen van medemensen of andere levende wezens, dan zegt dat iets over de mens. Het zit klaarblijkelijk in onze natuur. En ik vermoed dat het beleid om pesten terug te dringen ook weinig succesvol is: er wordt in campagnes veel en vaak geoordeeld over pesters, meestal zonder al te grote successen. En ik denk dat dat te maken heeft met de pester die in ons allemaal zit Mirjam, ja ook in jou en mij. We herkennen ons niet in de campagnes, maar zijn ons niet bewust van onze eigen pestneigingen. Het is mijn stellige overtuiging dat veel pesterijen niet heel doordacht zijn en dat mensen zich vaak niet realiseren dat ze gedrag van anderen afkeuren, terwijl ze zichzelf er ook aan bezondigen…
Wat mij intrigeert aan dat pesten, en ik was bijna verbaasd dat jij dat niet aanvoerde: de meeste pesters zijn zelf ook gepest! Of: terwijl ze anderen het leven zuur maken worden ze zelf ook onder vuur genomen. Ik heb dat vooral gezien bij kinderen: een oudere broer of zus pest ze thuis, en op school reageren ze zichzelf weer af op andere (vaak jongere) kinderen. Dus nogmaals dezelfde conclusie: pesten zit in de meeste mensen verstopt, als iets dat ze doen, en iets dat ze overkomt. Fraai vind ik het niet, maar het zou al helpen als we het durven erkennen met zijn allen.
Dan wil ik ook nog graag even inzoomen op de tijdgeest: vroeger werden kinderen met een bril, rood haar of flaporen vaak gepest, en ook ik heb me daaraan bezondigd. Het was ook lekker veilig, omdat de overgrote meerderheid van mijn klasgenoten hetzelfde slachtoffer koos. Tegelijkertijd werd ik zelf gepest, omdat ik er niet bij hoorde… Het is mijn indruk dat het complexer is geworden, mede door de komst van het internet. Wie er wordt gepest, en waarom, is minder transparant. En de waarneming wordt sterk bemoeilijkt door de online-omgeving.
Er is daarmee wel een extra complicatie ontstaan: als je vroeger iemand pestte ging dat bijna altijd in aanwezigheid van die persoon. En dan kon je zien wat je aanrichtte met bepaald gedrag. Dat bood de mogelijkheid om in te binden als je waarnam dat je de ander hard had geraakt. Ook pesters schrikken als ze iemand aan het huilen hebben gemaakt. Wat het online pesten zo eng maakt (ik ben er echt bang voor) is dat mensen helemaal niet meer waarnemen wat hun pestgedrag aanricht bij iemand die niet zelden heel ver uit de buurt is. Vermoedelijk ken jij ook het verweer van pesters die worden geconfronteerd met iets dat ze hebben aangericht: ‘Het was maar een grapje, ik bedoelde het niet vervelend.’ Dan mankeert er iets aan je empathische vermogens, denk ik.
Wat kunnen we er dan wel mee, hoe maken we dit probleem kleiner? Ikzelf zie pesten eerst en vooral als ‘acting out’: een vervelend gevoel dat ik jou zelf zit uitleven in gedrag naar een ander. Er is een duidelijke weg om hier iets mee te doen: leer mensen om de eigen emoties goed te herkennen en zich daartoe te verhouden. Emotioneel stabiele en evenwichtige mensen hoeven niet te pesten. Als je goed in contact bent met je eigen gevoel is de noodzaak om je af te reageren op je medemens direct een stuk kleiner. De uitdaging voor de mens is minder hard zijn. Vanuit zachtheid wordt er niet gepest, een oplossing voor de probleem vind je in jezelf, niet in een overheidscampagne…
Warme groet,
Bram
Praat mee
Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.
Reacties (17)
Pesten is primitief zou mijn slogan zijn, ik heb me er ook schuldig aan gemaakt, mijn doelgroep waren leraren en leraressen, ik heb me uitgeleefd maar alleen bij die leraren/essen waar je kon keten zoals dat heette, pesten heeft iets lafs zou ik denken, m'n laatste slachtoffer, leraar frans, de eerste dag na zijn opleiding werd een pijniging waar hij geen antwoord op had, totaal ontredderd, hij had in de gaten dat ik wel heel erg mijn best deed waarop ik moest nablijven, gelukkig was het gesprek open en eerlijk, hij vroeg me wat hij verkeerd deed, ik zei dat het niet zozeer aan hem hoefde te liggen alswel aan de behoefte nieuwelingen te ontgroenen, het bleek een aardig mens te zijn, hij heeft me nog naar huis gebrachtde, volgende dag was het weer feest in de klas, ik werd aangevuurd maar kon het niet over mijn hart verkrijgen verraad te plegen, het had me tot de huidige dag achtervolgd in geweten, een andere leraar heeft me later doen beseffen wat een hel het moet zijn geweest om dag in dag uit tot het uiterste getergd te worden, ook in dit geval een ontzettend aardige man, dat vind ik het verdrietige eraan, was het maar een rotzak.
Pesten is agressie lijkt me, onderdrukking, sadisme, hoewel misschien elementen opzich, pesten is me gelukkig bespaard gebleven, dat ligt voor agressie natuurlijk anders, agressie kan in 3 seconden ontstaan waar je tegen aanloopt, pesten meer een proces, waar de definities liggen weet ik niet precies en zal van geval tot geval afhangen, hoewel leed van een ander me hard treft kan ik ook keihard zijn dat het op acting out lijkt, agressief als je het mij vraagt, de reden moet me dan wel duidelijk zijn, onecht zijn, manipuleren e.d. en weet dat ik af en toe uit de bocht vlieg en heb dan spijt, schiet niet op. Ik denk dat de nadruk zal moeten liggen bij pesters, wat ze ertoe drijft , dat ligt bij online pesten inderdaad anders, het was maar een grapje volstaat niet, hoe haakt groepsdynamiek hierop in, misschien is het hier handig om online contact te verbreken door het slachtoffer, hoewel ik me kan voorstellen dat je wilt weten hoe het verloopt en niet onverwachts fysiek wordt geconfronteerd eventueel, dat blijkt dat pesters vaak ook gepest zijn zal zeker waar zijn maar gaat er bij mij niet in, wat u niet wilt dat u geschiedt, doe het ook een ander niet, hoe deze cirkel te doorbreken weet ik niet, daarbij zullen het vele zijn die daarin gevangen zitten, kortom een ingewikkeld probleem waar het laatste woord niet over gezegd is.
Pesten is primitief zou mijn slogan zijn, ik heb me er ook schuldig aan gemaakt, mijn doelgroep waren leraren en leraressen, ik heb me uitgeleefd maar alleen bij die lerearen/essen waar je kon keten zoals dat heette, pesten heeft iets lafs zou ik denken, m'n laatste slachtoffer, leraar frans, de eerste dag na zijn opleiding werd een pijniging waar hij geen antwoord op had, totaal ontredderd, hij had in de gaten dat ik wel heel erg mijn best deed waarop ik moest nablijven, gelukkig was het gesprek open en eerlijk, hij vroeg me wat hij verkeerd deed, ik zei dat het niet zozeer aan hem hoefde te liggen alswel aan de behoefte nieuwelingen te ontgroenen, het bleek een aardig mens te zijn, hij heeft me nog naar huis gebracht, de volgende dag was het weer feest in de klas, ik werd aangevuurd maar kon het niet over mijn hart verkrijgen verraad te plegen, het had me tot de huidige dag achtervolgd in geweten, een andere leraar heeft me later doen beseffen wat een hel het moet zijn geweest om dag in dag uit tot het uiterste getergd te worden, ook in dit geval een ontzettend aardige man, dat vind ik het verdrietige eraan, was het maar een rotzak.
Van wat ik van onderzoeken begrepen heb, pesten we omwille van sociale status, om hogerop te komen. Je ziet dit ook terug bij de andere mensapen die allemaal in groepen leven. Het grote nadeel van reageren via social media is dat die ander niet tegenover je zit, zodat je nauwelijks een beeld krijgt van wat de invloed van je online gepest is. Kunnen we dezelfde technologie die ons dit gebracht heeft inzetten om online veiliger met elkaar te communiceren? Probleem nu is, dat de zender helemaal in zichzelf gekeerd kan zijn en niks meekrijgt van de ontvanger. Mensen 'opvoeden', ze te vragen zich aan de netiquette te houden is lastig. De anonimiteit wegnemen is een heikel punt, want dat neemt ook een stuk van je veiligheid weg. Controleren van teksten door een team is ook niet ideaal, want dat kost enorm veel tijd en menskracht en is altijd wat arbitrair. Misschien dan toch maar AI inzetten om potentieel schadelijke teksten te laten verwijderen?
"Misschien dan toch maar AI inzetten om potentieel schadelijke teksten te laten verwijderen?" Op zich een uitstekend idee als de bazen van social media meewerken, en anders door wetgeving afdwingen, ze zijn verantwoordelijk voor te veel ontsporingen.
Ik denk: mensen die zonder wraakmotief een wezenlijke noodzaak voelen om een ander naar beneden te halen, die doen dat doen ter maskering van eigen wezenlijk defect in bijdrage AAN de roedel. De natuur ziet namelijk vrijwel alles functioneel en disfunctioneren als zwakte. Doel? Overleven: niet genadeloos afgemaakt worden door de roedel vanwege zwakke schakel zijn en de roedel in gevaar brengen. Dat in veel gevallen de als slachtoffer gekozen belaagde persoon niet voor niets afwijkt en een essentiële functie vervult (riep iemand daar Pieter Omtzigt?) wordt daarbij in de onvermijdelijke overlevingsdrang genegeerd door de zwakke schakel. De esthetiek van de kudde in haar gangbare verschijningsvorm (tegelijkertijd vormend de fundamenteel eigen angst) is daarbij meestal de kurk waarop wordt gedreven en die kurk wordt maximaal uit genut en geprojecteerd in de onvermijdelijke drang om te overleven. Echter: hoe hoger (ethisch) ontwikkeld een maatschappij, hoe minder dit soort zwakke schakels er uiteindelijk mee wegkomen. Praktisch: de digitale route bijvoorbeeld (welke in deze de functie vervult van schandpaal) is tot op de absolute milimeter uit te peilen en te herleiden. Ook op feitelijkheden en geënsceneerde onwaarheden. Nee, men komt er niet zomaar meer mee weg.
Nou ik zou het niet louter zien als iets van de natuur. Vaak wordt er ook op inkomen gepest, dat is op geen enkele manier op biologie te herleiden. Vroeger had ik hier een meisje aan overkant wonen, woonde alleen met haar moeder die geen tanden in haar mond had door depressies en haar jongere broertje. Ze konden best wel wat maar toen ze eenmaal in brugklas zat een bloot stond aan allerlei verleidingen ging het snel. Ze werd gechanteerd door een paar hitsige jongens met foto's, vertelde dat niet tegen haar moeder, die al op 1 minuut voor 12 stond en iedereen verbannen had uit haar leven. Het gezin stortte als een dominosteen in. Jeugdzorg kwam, ze werd uit huis geplaatst naar haar opa, andere school, leven. De moeder kon een jaar later de huur niet betalen en woont ergens op straat.
"De inhoud van deze reactie voldoet niet aan de spelregels. Het is niet (langer) mogelijk om te reageren."
Wat mij opvalt is dat de mensen die het vaakst hun mond opentrekken en van iedereen een luisterend oor krijgen(vaak 7 vinkjes, rijk, blank, veel gereisd) vaak over twee kwaliteiten beschikken. Heel betrokken enerzijds wat positief is, maar ook heel sociaal sturend anderzijds wat ik dan weer negatief vind. Vaak zie je dat er in dat sociale sturen bepaalde regels worden overtreden. Daar krijg je een beetje te maken met de schaduwzijde dat wie brutaal is krijgt de hele wereld mentaliteit. Ik vraag me dan ook wel regelmatig af of ik nou jaloers ben op de aandacht bij dat soort mensen of ben ik nu juist iemand die het wel af laat weten op het moment dat het sociaal sturende de verkeerde kant op gaat en die mentaliteit eigenlijk ook helemaal niet deel, omdat het narcisme opwekt en eigenlijk gewoon vind dat dit soort mensen verkeerd zijn opgevoed als slachtoffers van hun tijd. Ik kan echter niks tegen ze doen als het gros hen steunt, maar ook als ik niet kan begrijpen wat er gebeurd als dit soort mensen wegvallen, is dan alle initiatief zoek en vervallen we tot luiheid, wat dit soort lui in alle vormen en maten maar al te graag verkondigen? Of hebben we tijd nodig om ons te herpakken en gebeurd dat soms wel en soms niet. Is het eigenlijk een dicatorsdillema? Volgens mij ligt de kern van al het pesten rond dit krachtveld. Afhankelijkheid blijft het in stand houden en de middelen van de pesters nemen ook toe. We zijn steeds minder afhankelijk wat in deze misschien wel positief is.
Bram Bakker: "Ikzelf zie pesten eerst en vooral als ‘acting out’: een vervelend gevoel dat in jou zelf zit uitleven in gedrag naar een ander." Dit is precies zoals ik het zelf ervaar en waarneem. Bij mezelf, maar ook bij anderen. Het pestgedrag dat ik zo nu en dan vertoon, is eigenlijk meer incidenteel 'onaardig, bits, lullig doen' tegen mensen in mijn omgeving, bijv. een kassamedewerker. Wel om bovengenoemde reden. Omdat ik niet lekker in mijn vel zit. Structureel pesten doe ik volgens mij niet, maar heb ikzelf wel op een bijzondere manier ervaren. Als jongetje als puber zag ik er altijd 5 jaar jonger uit. Waardoor ik genegeerd werd door leeftijdgenoten. Door jongens, door meisjes. Of ze zagen mij als hun jongste broertje. Negeren is ook een vorm van pesten, Niet bewust, maar 'je hoort er niet bij', het gaat indirect. Het valt niet precies onder dezelfde noemer, maar ligt dicht bij elkaar. (Overigens is het later allemaal goed gekomen hoor. Ik klaag niet, analyseer slechts.) Trouwens, bedenk ik nu plots... Best mogelijk dat mensen met een beperking ook een soort van indirecte ervaring hebben dat ze gepest (=genegeerd) worden.
pesten is iet wat onder kinderen vaak voormkomt omdat hun geweten nog niet volgroeid is. Volwassen die peten zijn in hun ontwikkeling blijven steken. Veel rechtse clowns en internettrollen zijn dat stadium nooit ontgroeid.
Een rechtse eigenschap? Ik geloof er niets van. Ik geloof in het goede van alle mensen of ze nu een links of rechts standpunt innemen.
Zegt @oproer, dé online pestkop bij uitstek. Zelf in deze post kan hij het niet laten om mensen met een andere mening weg te zetten. Prachtig dit. Pot en ketel
Pesten is een gevolg van rechtse karakterdeformatie. Narcisten zijn ook bijna altijd guurrechts. @GG: `Wegzetten' is slachtofferig zelfbeklag, een werkwoord uitsluitend gebezigd door dom- en misnoegd rechts.
@Grijsgebied Powned is een rechtse omroep die van pesten een verdien model heeft gemaakt En nu jij weer............
@proletarier Wat doet uw whataboutism af aan mijn reactie tov Oproer?
@HA quasi intellectueel taalgebruik is een houding om jezelf beter voor te doen dan je bent. Tevens een manier om je boodschap (beter gezegd het ontbreken daarvan) te verhullen. Je beter voelen dan anderen is bovendien hét toppunt van narcisme.
Grijs Gebit. Je mist het punt. Domrechts vráágt er gewoon om niet serieus genomen te worden, mede gelet op reaguursels zoals de jouwe, die getuigen van een minderwaardige inborst.