Pedofilie

Tegen een 60-jarige heteroseksuele pedofiele dominee werd recent door de Utrechtse rechtbank 10 maanden cel geëist, maar de rechter liet hem met veel wikken en wegen gaan met een taakstraf. Dat is wel eens anders geweest.

Pedofilie kan verschillende oorzaken hebben. Wanneer een volwassen persoon plotseling een pedofiele belangstelling krijgt kan hij een hersentumor hebben in de prefrontale hersenschors of hypothalamus. Maar dat is een zeldzaamheid. Bij iemand die, zoals de pedofiele dominee, altijd een fascinatie voor kinderen heeft gehad, moet de oorzaak in de hersenontwikkeling in de baarmoeder gezocht worden. Onze gender-identiteit (het gevoel een man of vrouw te zijn) en seksuele oriëntatie (homo-, hetero- en bi-seksualiteit) worden bepaald door onze genetische achtergrond en de interactie tussen de geslachtshormonen van het kind en de zich ontwikkelende hersenen voor de geboorte. Ook pedofilie lijkt te verklaren door genetische en andere ontwikkelingsfactoren waardoor de hersenen een atypisch ontwikkelingstraject volgen en er vroeg in de ontwikkeling structurele hersenverschillen ontstaan.

Bij eerstegraads familieleden van pedofielen werd een hoog percentage (18%) deviant seksueel gedrag, zoals pedofilie, gevonden, wat op het bestaan van een genetische factor wijst. Bovendien zijn pedofielen als kind meer seksueel misbruikt door volwassenen. Of dat een oorzakelijke factor in de ontwikkeling van pedofilie is, moet worden onderzocht. Een onderzoek naar het belang van allerlei mogelijke vroege ontwikkelingsfactoren voor het risico op het ontstaan van pedofilie ligt nu zeer voor de hand, maar wordt bemoeilijkt door het taboe dat er bestaat op pedofilie. Wie durft er in onze maatschappij voor uit te komen dat hij pedofiel is en mee te doen aan onderzoek naar de achtergronden er van?

Er zijn de afgelopen jaren inderdaad de eerste structurele verschillen in de hersenen in relatie tot pedofilie gerapporteerd. Een MRI studie liet zien dat er minder grijze stof (= zenuwcellen) is in een aantal hersengebieden, zoals de hypothalamus, de bed nucleus van de stria terminalis (die een veranderde grootte heeft bij transseksualiteit, en de amygdala. De amygdala is betrokken is bij angst en agressief gedrag. Bovendien bleek dat hoe kleiner de amygdala was, hoe groter de kans op pedofiele delicten. Er zijn ook functionele verschillen in de hersenen van pedofielen gevonden. Blootstelling aan emotionele en erotische plaatjes van volwassenen veroorzaakte minder activatie van de hypothalamus en prefrontale cortex bij pedofiele mannen dan bij controles, wat overeenkomt met de verminderde seksuele interesse van pedofielen in volwassen personen. Veroordeelde pedofielen bleken meer amygdala activatie te vertonen dan controles als reactie op plaatjes van kinderen.

Seksueel misbruik is schadelijk voor kinderen en wordt gestraft om de maatschappij genoegdoening te geven en om herhaling te voorkomen. Dat laatste is een probleem, want hoe verander je een gedrag dat in de vroege ontwikkeling geprogrammeerd is in de hersenen? Men heeft indertijd ook al van alles geprobeerd om homoseksuele mannen tot heteroseksuelen om te turnen, maar zonder eng succes. Hetzelfde geldt voor pedofielen.

In een sfeer gevoed door een onduidelijke mix van argumenten, met aspecten van eugenetica, straf, bescherming van de maatschappij en repressie van homoseksualiteit, zijn ook in Nederland castraties uitgevoerd bij pedofiele mannen. In de periode 1938 tot 1968 werden in ons land tenminste 400 manlijke seksuele delinquenten “vrijwillig” gecastreerd. Deze praktijk was niet per wet geregeld. Het betrof TBS-ers die de ‘keuze’ kregen tussen levenslange opsluiting of vrijwillige castratie. Zij moesten een standaard brief naar de minister van justitie sturen: “Mag ik Uwe Excellentie nederig verzoeken om toestemming mij te laten castreren?”. Tot 1950 waren 80% van de gecastreerde mannen pedofielen waarbij het extra problematisch is dat een er een hoge leeftijdsgrens van 16 jaar gehanteerd werd voor seksuele rijpheid. In Duitsland werden chirurgisch beschadigingen in de hypothalamus aangebracht bij pedofielen, in de verwachting dat daardoor de seksuele oriëntatie zou veranderen. Deze hersenoperaties zijn nooit op een wetenschappelijke wijze gedocumenteerd. Tegenwoordig neemt het aantal TBS-ers dat chemisch gecastreerd wordt toe. Dit is libidoremming met een stof die de werking van testosteron tegen gaat. Het kan voor sommigen een opluchting zijn dat niet alles meer in het teken van seks staat. Het is echter zorgelijk dat TBS-ers chemisch worden gecastreerd omdat anders een verlofaanvraag in Den Haag wordt afgekeurd. Deze stoffen zijn zeker niet voor iedere zedendelinquent geschikt, en de bijwerkingen, zoals de ontwikkeling van borsten, vetzucht en botontkalking, zijn fors.

De Utrechtse pedofiele dominee mag zich dus gelukkig prijzen met de andere tijd waarin wij leven. De rechter was wel degelijk beducht voor herhaling, en terecht. Maar hij dacht dat het voorarrest van anderhalve maand een goede waarschuwing was, en dat een langdurige voorwaardelijke straf samen met een taakstraf beter zou werken dan een langdurige celstraf. Of dat zo is zullen we nooit weten, omdat justitie geen traditie heeft wat betreft het onderzoek naar de effectiviteit van haar straffen. Helaas heeft de geneeskunde ook nog geen traditie wat betreft onderzoek naar de factoren die tijdens de vroege ontwikkeling pedofilie kunnen veroorzaken. Het doorbreken van het taboe op zulk onderzoek zou inzicht kunnen geven in de factoren die pedofilie tijdens de ontwikkeling veroorzaken, in de beste methoden om de pedofiele impulsen te kunnen beheersen en recidieven te voorkomen, en zou zo veel leed kunnen voorkomen bij alle betrokkenen.

Een initiatief in Canada heeft laten zien dat we de bestaande situatie ook met simpele middelen sterk kunnen verbeteren. Daar worden pedofielen na hun detentie opgevangen door een groep vrijwilligers. Het sociale netwerk dat zo ontstaat, zorgt voor een sterke vermindering van het aantal recidieven. Dit is zo veel beter dan wat er in Nederland gebeurt, waar een pedofiel eind 2009 eerst door de Eindhovense burgermeester uit zijn stad werd geweerd en vervolgens ook een gebiedsverbod kreeg in Utrechtse Heuvelrug. De man woont nu in zijn auto en trekt van parkeerplaats naar parkeerplaats. Dat is vragen om problemen.