Partijen moeten permanent campagne blijven voeren

Politieke partijen lijden aan inhoudelijke armoede en hebben de kiezer niets te bieden. Een permanente in plaats van een korte campagne kan dat veranderen, stellen communicatiestrategen Ed Sinke en Tijn Elferink.

De wereld verkeert in een financiële crisis, de Eurozone wankelt, er zijn in één jaar honderdduizend werklozen bijgekomen en de kosten in de gezondheidszorg stijgen. Het ontbreekt partijen echter aan visie waar het met ons land naartoe moet. Een verhaal dat kiezers vertrouwen inboezemt. In plaats daarvan maakt Den Haag zich druk over de uitzendtijden van Eredivisie (CDA), gratis kraanwater in de horeca (GroenLinks) en de denaturalisatie van Badr Hari (PVV).

De keuze om pas kort voor de verkiezingen te beginnen met campagnevoeren, komt dan ook voort uit pure politieke armoede. Politici hebben de kiezer niets te bieden. En bij gebrek aan inhoud, heerst de vorm. Haagse politici zijn ‘geschokt’ en ‘diep verontwaardigd’, ze dreigen met moties van wantrouwen en willen acties zien bij elk incident dat in de media verschijnt. Zonder zich ook maar enigszins te verdiepen in de achtergronden. 

De politieke armoede uit zich op verschillende manieren. Voor de SP geldt dat hun leider Emile Roemer nauwelijks kennis en visie heeft. Wie tijdens debatten genadeloos door het ijs zakt, kan maar beter ijs uitdelen op de markt. Zo faalde Roemer tijdens het RTL premiers-debat in zijn aanpakken van premier Rutte en verloor direct veel zetels in de peilingen. De VVD, die de start van de campagne zo lang mogelijk uitstelde, onttrekt zich zelfs nu nog aan de verkiezingsstrijd. Rutte verliest zich in bangmakerij over socialisten, ontwijkt de camera’s en schuift adjudanten naar voren.

Door laat te beginnen met campagnevoeren, nemen partijen grote risico’s. Zowel partijen die het slecht doen in de peilingen, als partijen die hoog staan. Zoals de SP. Door de kiezer niet in een vroeg stadium te binden, kan een partij niet rekenen op loyaliteit. Er kan altijd iets voorvallen waardoor kiezers denken: waarom zou ik eigenlijk op die partij stemmen? Dat ondervond in 2002 toenmalig VVD-leider Hans Dijkstal. De VVD schommelde in de peilingen rond de 40 zetels. Als concurrenten in de pers verschijnen, stijgt de VVD, stelde Dijkstal vast. Maar toen was daar opeens Pim Fortuyn. Kiezers vroegen zich prompt af waarom ze eigenlijk VVD zouden stemmen en niemand had ze dat verteld. De partij werd genadeloos afgestraft. 

De inhoudelijke armoede van de politiek heeft z’n weerslag op de kiezer. Sinds Fortuyn is een groeiend aantal kiezers losgeslagen van de oude middenpartijen. Die groep verenigt zich, in z’n geheel of in delen, bij partijen op de flanken van het politieke spectrum of bij charismatische persoonlijkheden. Rita Verdonk kon niet op een duidelijke politieke inhoud worden betrapt, maar wist op een bepaald moment wel een flink deel van de zoekende kiezers te binden.

Ook Geert Wilders was een magneet voor de groeiende groep ontevreden kiezers. Een keerpunt, althans in de peilingen, was dat hij na zeven weken Catshuisoverleg de handdoek in de ring gooide. Vervolgens leken de zoekende kiezers zich achter Emile Roemer te scharen. Roemer is een goeiige man die op de schaarse momenten dat hij een politieke uitspraak doet, laat zien dat hij met simplistische dogma’s denkt het land uit de problemen te kunnen loodsen. De kiezer is zich in de peilingen alweer van hem aan het afwenden.

Een andere belangrijke oorzaak van de politieke armoede is de legitimiteit van de volksvertegenwoordiger. Kamerleden worden niet door het volk gekozen, maar door de top van de partij. Een miniem deel van de kiezers is lid van een partij. Van dat minieme deel bepaalt een handvol mensen wie er op de lijst komen. Dus wie volksvertegenwoordiger wil worden, moet zich niet tot de kiezer wenden, maar tot de top van de partij.

Die procedure nodigt niet uit tot het ontwikkelen van nieuwe ideeën. Een schrijnend voorbeeld hiervan is VVD-Kamerlid Jeanine Hennis-Plasschaert. In de Volkskrant zei ze over weigerambtenaren: over my dead body. Later stemde ze tot verbijstering van haar achterban tegen een GroenLinks-motie om een einde te maken aan het verschijnsel weigerambtenaar. Hennis deed dat onder druk van de premier, die de SGP te vriend wilde houden.

Voor een succesvolle campagne bestaan vele technieken en methoden. Een aantal spindoctors stelt dat je een aap nog premier kunt maken. Die vlieger gaat niet op. Als de kiezer weet waar partijen en politici voor staan, is een belangrijk deel van de losgeslagen kiezer al in een veel eerder stadium te binden.

De kiezer is naarstig op zoek, maar partijen en politici doen niets om ze te vangen. Want ja, hoe kun je langer dan drie, vier weken campagne voeren als je niets te melden hebt en niet standvastig bent in de weinige standpunten waar je zegt voor te staan? Politieke partijen zouden permanent op inhoud campagne moeten voeren. Met volksvertegenwoordigers die hun mandaat rechtstreeks van de kiezer hebben gekregen. Daarmee worden politici en hun partijen verplicht een visie te ontwikkelen.

Volg Tijn Elferink en Ed Sinke ook op Twitter