Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Over de richting van een kogel

  •  
24-07-2011
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Belangrijker is de manier waarop we als samenleving omgaan met politiek geïnspireerd geweld
Nu de eerste schok van de tragedie in Noorwegen voorbij is, is op internet te zien hoe men probeert deze afschuwelijke daad te plaatsen. De reacties zijn uiteenlopend en zeggen waarschijnlijk meer over onszelf als individu en maatschappij, dan over Breivik en zijn motieven. Op dat laatste zullen we tot morgen moeten wachten.
Intussen is de dader al neergezet als eenzame gek , rechts-extremistische terrorist en zelfs als verzetsheld tegen het linkse totalitarisme. Hier in Nederland gaat vooral veel aandacht uit naar de vraag of de uitspraken of het gedachtegoed van Wilders in meer of mindere mate aanleiding zijn geweest voor Breivik om zijn aanslagen te plegen. Ook hier zijn de reacties divers, en vinden we zowel oproepen om het debat te depolitiseren als argumenten dat de kogel wel degelijk ‘van rechts’ kwam, evenals de insteek dat ‘links’ dit voorval misbruikt om er een politiek slaatje uit te slaan.
In deze situatie zijn niet alleen de argumenten, maar zelfs de woorden waarmee de tragedie wordt omgeschreven al politiek geladen. Beschrijft men wat er gebeurde op Utoya in termen van ‘aanslag’, ‘terrorist’ en ‘rechts-extremist’ dan ontstaat er een heel ander beeld dan wanneer men spreekt van een ‘eenzame psychopaat’, ‘incident’ en ‘moord’. Dit betekent dat pogingen om het debat te depolitiseren bij voorbaat zinloos zijn. Niet alleen de discussie zelf, maar ook de meta-discussie over hoe het debat gevoerd moet worden, is politiek geladen. Zelfs al zou dit alles het werk blijken van een volledig apolitieke gestoorde gek, dan nog behoudt de discussie haar politieke lading, omdat we deze er inmiddels zelf aan gegeven hebben. Daarmee kunnen we de discussie dus ook net zo dramatisch maken als we zelf willen.
De vraag of de kogel ‘van rechts’ kwam, en of dat relevant is, moet dus behandeld worden. Niet zozeer om schuld of verantwoordelijkheid toe te wijzen. Net zoals ‘links’ of ‘islam’ zijn ‘rechts’ en ‘christendom’ veel te grote begrippen om ze als causale oorzaak voor het drama te zien. Noch heeft het zin om individuele representanten van deze beschouwingen persoonlijk verantwoordelijk te houden. Dat moet er echter niet toe leiden dat we ontkennen dat een bepaald rechts-extremistisch gedachtegoed een rol heeft gespeeld bij de beslissing van Breivik om zijn aanslag te plegen. Zoveel is inmiddels wel duidelijk uit Breivik’s eigen berichten en zijn doelwit. Een politieke aanslag op een sociaaldemocratische partij blijft een politieke aanslag, ook als deze is uitgevoerd door een gewelddadige eenzame psychopaat.
Het politieke element moet dus een plek gegeven worden. Voor ‘rechts’ betekent dit niet zozeer het aanvaarden van verantwoordelijkheid voor deze daad, maar wel de verplichting om onder ogen te zien dat de dader handelde vanuit een visie die in grote lijnen overeenkomt met bijvoorbeeld die van Wilders. Ontkennen dat Breivik en de PVV een een gemeenschappelijk vijandsbeeld hebben van alles wat links, multicultureel of islamitisch is, is ongepast en zinloos. In plaats van deze verwantschap te ontkennen, zou ‘rechts’ deze tragedie moeten aangrijpen voor een kritische reflectie op het eigen gedachtegoed en de manier waarop dit de laatste jaren is uitgedragen. Hiermee neemt men geen verantwoordelijkheid voor deze specifieke terreurdaad, maar laat wel zien dat mogelijke invloeden onderzocht en eventueel erkend kunnen worden.
Voor ‘links’ ligt er de verantwoordelijkheid om dit zelfonderzoek niet te verstoren door nu alles en iedereen met vergelijkbare ideeën als die van Breivik bij voorbaat verdacht of medeplichtig te verklaren. Uitzonderingen daargelaten zal het overweldigende deel van de PVV stemmers een daad als deze even hartgrondig afkeuren als een PvdA’er. Het direct veroordelen van Wilders of de PVV werkt debat niet in de hand, maar zal bij de andere partij slechts de neiging versterken om enig verband te ontkennen en zo discussie en reflectie onmogelijk maken. ‘Links’ kan de vraag of en waarom de kogel van rechts kwam weliswaar stellen, maar moet deze niet volledig zelf willen beantwoorden.
Uiteindelijk is de richting waaruit een kogel komt dan ook van ondergeschikt belang. Vrijwel elke religie of ideologie kan, wanneer naar het extreme getrokken, leiden tot geweld. Belangrijker is de manier waarop we als samenleving omgaan met politiek geïnspireerd geweld en de hoe we in de toekomst kunnen voorkomen dat onze diverse opvattingen voedingsbodem bieden aan een volgende tragedie.
Dit artikel is ook te lezen op de website van Frank Hemmes

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (26)

Innocentius
Innocentius24 jul. 2011 - 12:26

Toen de eerste berichten binnen kwamen over de bomaanslag, luidde al een eerste conclusie: mogelijk een terroristische aanslag en werd de naam genoemd van een inwoner van Noorwegen met een Irak-Koerdische achtergrond. Mijn eerste reactie: hoe kun je dat nou suggereren? Er is ook een sterk rechtse beweging in Skandinavië actief die het geweld (weliswaar niet op deze schaal) niet schuwt. Waar ik graag een discussie over zou willen zien: wanneer keren we terug naar journalistiek op basis van feiten, hoor en wederhoor, voordat we - net als op allerlei fora (waaronder hier op Joop.nl) - op het niveau terecht komen van beginnen met schuldigen aan te wijzen die onschuldig zijn totdat het tegendeel bewezen is, oorzaken te noemen die niet gebaseerd zijn op enige analyse van feiten en verbanden daartussen, laat staan van achtergronden die mogelijk geen achtergronden blijken te zijn. Maar ik denk dat journalisten (even heel generaliserend) geen tot weinig zelfkritisch vermogen hebben en deze discussie - op kleine marginale pogingen na - niet op gang zal komen. Wat dat betreft zien we momenteel in de politiek eenzelfde onvermogen (van links tot rechts) om fundamentele kwesties op een doordachte wijze in debat te brengen en met een open geest naar een gezamenlijk resultaat te leiden waarin ook minderheden zich voldoende kunnen herkennen. Tot dan zullen we het moeten doen met een goede aanzet als het Filosofisch Kwintet van Human.

mo21121968
mo2112196824 jul. 2011 - 12:26

Ik vraag me wel af hoe onze regering zich eigenlijk moet voelen. Ze vinden het verschrikkelijk over wat er is gebeurd maar werken wel samen met een partij die de zelfde standpunten heefd als de dader gek toch !!!!!

Hanspuntnl
Hanspuntnl24 jul. 2011 - 12:26

Mooi stukje. Dus je vind ook dat je aan moslims moeten vragen of het niet eens tijd is voor een kritische reflectie op het eigen gedachtegoed en de manier waarop dit de laatste jaren is uitgedragen. Toch? Als dat zo is, dan gaan we er wel uitkomen, hoop ik.

Michiel Online
Michiel Online24 jul. 2011 - 12:26

"Zelfs al zou dit alles het werk blijken van een volledig apolitieke gestoorde gek, dan nog behoudt de discussie haar politieke lading, omdat we deze er inmiddels zelf aan gegeven hebben." een politieke lading die zich uit in populisme verspreid zich door de hele samenleving

msj_meijerink
msj_meijerink24 jul. 2011 - 12:26

Wat me veel meer zorgen baart of de kogel nu van 'links' of van 'rechts' kwam, waren de stellige beweringen van alle 'terrorrisme deskundigen' dat het een 'typische Al-Qaida aanval' was. 'Dat was gemakkelijk gescoord', dachten ze. Mooi niet dus! Al die hotemetoten zijn daarmee bezig geweest figuren als de GBL te voeren met argumenten om nog idiotere onzin over de islam dan ervoor de wereld in te slingeren. Weten ze niet beter of zijn ze zelf net zo gevaarlijk als een GBL?

Slootwater
Slootwater24 jul. 2011 - 12:26

"Waarom is nodig om er zo'n krankzinnig ingewikkeld verhaal van te maken?" Omdat het over een krankzinnig ingewikkeld verhaal gaat. U bent net als de Wilderianen meer van de simpele oneliners? Passender is om dit opiniestuk genuanceerd te noemen. De schrijver vraagt simpelweg om reflectie.

Slootwater
Slootwater24 jul. 2011 - 12:26

"Tot dan zullen we het moeten doen met een goede aanzet als het Filosofisch Kwintet van Human" Filosofie geeft zijn bijdrage door het stellen van de juiste vragen, maar Wetenschap, specifieker cognitieve wetenschap kan antwoorden en oplossingen geven. Kennis over (de werking van) onze hersens en invloed daarvan op ons gedrag kan een grote bijdrage leveren om maatschappelijke problemen aan te pakken.

Patrick Faas
Patrick Faas24 jul. 2011 - 12:26

@de columnist met die microfoon onder zijn neus. "Morele verantwoordelijkheid gaat puur en alleen over onze eigen daden" en woorden!

Hermans2
Hermans224 jul. 2011 - 12:26

[Hier in Nederland gaat vooral veel aandacht uit naar de vraag of de uitspraken of het gedachtegoed van Wilders in meer of mindere mate aanleiding zijn geweest voor Breivik om zijn aanslagen te plegen.] Als je als politieke stroming verkondigt dat bepaalde mensen "door de knieën geschoten moeten worden" en er een verkiezingsprogramma op na houdt dat een massamoordenaar inspireert, moet je nu ook je veranwoordelijkheid nemen. De PVV verhoudt zich tot Ander Bervik als de Islam tot moslimterroristen. Kortom, Wilders lijkt de nieuwe profeet van geweld te zijn geworden. The Great Inspirator.

sarcastico
sarcastico24 jul. 2011 - 12:26

Ik ben meer dan verheugd om op dit en andere forums uit reacties op te maken dat ook politiek rechts tegenwoordig vindt dat fysieke kogels niet te herleiden zijn naar een discursieve richting. Eindelijk na 10 jaar zijn we van af van die inhoudsloze oneliner: "de kogel kwam van links". Hiep hiep hoera! En dat inzicht heeft maar een klein hondertal doden gekost. Heeft iemand Mat Herben al om een reactie gevraagd?

DenBlankenSabel
DenBlankenSabel24 jul. 2011 - 12:26

Mij bekruipt het enorm misselijke gevoel dat er mensen zijn die er blij om zijn dat ze nu van "de kogel kwam van links" af zijn. Alsof het niet misselijk genoeg was dat de dood van Fortuyn daarvoor misbruikt werd.

bobbie2
bobbie224 jul. 2011 - 12:26

Ik schrok nogal van de taal op het PVV forum ("hun verdiende loon") . Dat de moderator van het forum daar afstand van neemt, doet niets af aan de haatgevoelens tegen links die blijkbaar groot zijn onder de PVV aanhang. Tevens maakt het duidelijk dat de PVV krachten mobiliseert die voor geweld en terreur zijn. Het versterkt het beeld dat de PVV aanzet tot haat en geweld. Het feit dat de schutter Wilders, niet toevallig, bestempelt als de redder van Europa laat de omkeerbaarheid in hun beider relatie zien. De dader heeft dezelfde bloedgroep als een deel van de PVV achterban. Wat hen bindt is de haat voor links. Links is in de retoriek van Wilders immers verantwoordelijk voor de massa immigratie en het daaruit voortkomende verval van Nederland. Wilders ziet natuurlijk zelf ook de overeenkomsten. Daarom reageerde hij meteen door zich te distantiëren van de daad. Want anders zou de publieke opinie zich wel eens tegen hem kunnen keren. Over de relatie tussen de dader en het gedachtegoed wil ik nog het volgende kwijt. Opzet is een te groot woord, de dader heeft hetzelfde gedachtegoed als Wilders maar gebruikt andere middelen. Het toeval noemen daarentegen is te bagatelliserend. In dit soort zaken is het vinden van een causaal verband niet de methode. Verantwoordelijkheid is hier op zijn plaats. Wilders hoeft voor mij niet door het stof maar enige aanpassing in de strategie tegen links lijkt me behoorlijk op zijn plaats. Uit respect voor de slachtoffers. Of de kogel voor Fortuijn toen echt van links kwam en deze van rechts doet er eigenlijk niet meer toe. Het maakt in de publieke beeldvorming niet meer uit. Links is voor de moord op Fortuijn in de beklaagdenbank gezet, nu is rechts aan de beurt. En net zoals rechts zich niet inhield om links dat keer op keer onder de neus te wrijven zo moet links zich nu niet inhouden hetzelfde te doen. Een stoot onder de gordel wellicht, maar een terechte revanche en wellicht de enige effectieve manier om de achterban van de PVV wakker te schudden.

1 Reactie
leeuw2
leeuw224 jul. 2011 - 12:26

"De dader heeft dezelfde bloedgroep als een deel van de PVV achterban. Wat hen bindt is de haat voor links. Links is in de retoriek van Wilders immers verantwoordelijk voor de massa immigratie en het daaruit voortkomende verval van Nederland. Wilders ziet natuurlijk zelf ook de overeenkomsten." Links is niet volgens Wilders verantwoordelijk voor de massa immigratie. Laten wij het zo zeggen Wilders heeft dit idee niet bedacht. Deze gedachte komt voort uit een deel van het Nederlandse volk zelf. Ik heb in mijn eigen familie deze haat ten opzichte van alles dat de Pvda heet al meegemaakt in de jaren 80. En dat waren mensen die oorspronkelijk uit oude volksbuurten in Amsterdam kwamen. Wilders speelt alleen in op deze gedachten omdat hij in tegenstelling tot de Pvda wel naar deze mensen heeft geluisterd. Bij de Pvda hadden ze al veel eerder de vraag moeten stellen hoe het toch komt dat een groot deel van de Nederlandse bevolking een diepgewortelde haat heeft ten opzichte van alles wat maar ruikt naar "links". En dan hebben wij het dus niet over niets hebben met een partij zoals een VVD-er dat heeft met de SP of de Pvda maar echte haat. Haat ontstaat niet zomaar dan moet er echt wel wat gebeurd zijn.

JoopSchouten
JoopSchouten24 jul. 2011 - 12:26

Deze kogels waren (deze keer) 'rechts georiënteerd'... Alle verderfelijk gedachtegoed of uitspraken die polarisering in een samenleving in de hand werkt zou ter discussie moeten staan. Leg dat maar eens uit aan Henk & ingrid. Of Jet en Juul.

2 Reacties
JoopSchouten
JoopSchouten24 jul. 2011 - 12:26

'Toename extreemrechts op internet' http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6972/Aanslagen-in-Noorwegen/article/detail/2815940/2011/07/24/Toename-extreemrechts-op-internet.dhtml Maar er is tegenwicht .... Maar de SP stijgt verder in de peilingen... http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2824/Politiek/article/detail/2815621/2011/07/24/SP-stijgt-verder-in-de-peilingen.dhtml Dát geeft weer hoop.

leeuw2
leeuw224 jul. 2011 - 12:26

Jij polariseert ook. Ben jij nou ook mede schuldig aan de moorden in Oslo?

Sonia2
Sonia224 jul. 2011 - 12:26

Waarom is nodig om er zo'n krankzinnig ingewikkeld verhaal van te maken? Ik zie dit meer in het kader van rookgordijn en het 'niet willen weten'. Daarbij suggereert de auteur dat het de taak van het publiek is om te bepalen wat de dader heeft gemotiveerd. Onzin natuurlijk. Kijk gewoon naar wat hij er zelf over zegt. En wat hij zegt, in video en zeer uitgebreid in geschrift, over wat zijn daad gemotiveerd heeft is meer dan duidelijk. Glashelder. En het gedachtengoed van Geert Wilders maakt daar deel van uit. Zo klaar als een klontje. de rest is wir haben es nicht gewüsst.

1 Reactie
Janssen3
Janssen324 jul. 2011 - 12:26

"Daarbij suggereert de auteur dat het de taak van het publiek is om te bepalen wat de dader heeft gemotiveerd. Onzin natuurlijk. Kijk gewoon naar wat hij er zelf over zegt" Dat is dan toch precies wat de auteur bedoelt...

ELLuitsz
ELLuitsz24 jul. 2011 - 12:26

Breivik schrijft zelf: "Political Correctness now looms over Western European society like a colossus. It has taken over both political wings, left and right. " De termen links en rechts dekken de lading niet meer, dus het heeft om die reden geen zin te vragen van welke kant de kogel kwam. Het is nationalisme tegenover multiculturalisme. Het internationale netwerk waartoe Wilders behoort bestaat uit een groot aantal nationalistische bewegingen, waardoor mensen met xenofobe gevoelens gesterkt kunnen worden in hun gelijk. Angst komt vaak terug in Breiviks boek. Breivik ziet zelf een duidelijke hiërarchie die oploopt via de Hell's Angels en de English Defense League naar de hoogste morele rechtvaardiging van zijn Orde van de Tempeliers. Het gaat uiteindelijk om een strijd tussen hen die terugverlangen naar een mythisch verleden en hen die openstaan voor de dynamiek van de geschiedenis. Moreel gezien lijkt het gelijk eerder aan kant te staan van hen die de Ander insluiten, dan aan de kant van hen die de Ander uitsluiten. Om die reden heeft Wilders dan ook meer uit te leggen dan de multiculti's waar hij zo denigrerend over doet. De idee dat er automatisch een paradijslijke samenleving ontstaat als je de nare elementen maar verwijdert (welke methode je ook kiest), is misdadig in haar naïviteit.

2 Reacties
leeuw2
leeuw224 jul. 2011 - 12:26

"Moreel gezien lijkt het gelijk eerder aan kant te staan van hen die de Ander insluiten, dan aan de kant van hen die de Ander uitsluiten." Dat moet de toekomst eerst nog maar eens gaan uitwijzen. Het binnen halen van grote groepen immigranten met een totaal andere culturele achtergrond dan de Nederlandse brengt ook gevaren met zich mee. Er zijn voorbeelden van landen waar verschillende groepen mensen vreedzaam naast elkaar leven maar er zijn er net zo veel waarbij dat eerder uitmondt in geweld. Als in diverse west Europese landen rassenrellen uitbreken of nog erger burgeroorlogen dan kan je je afvragen wie er achteraf moreel gelijk had.

JanJansen17
JanJansen1724 jul. 2011 - 12:26

Om die reden heeft Wilders dan ook meer uit te leggen dan de multiculti's waar hij zo denigrerend over doet. De idee dat er automatisch een paradijslijke samenleving ontstaat als je de nare elementen maar verwijdert (welke methode je ook kiest), is misdadig in haar naïviteit. Mooi geschreven, ik wacht op een reactie van dhr. Wilders :-)

Sylvia Stuurman
Sylvia Stuurman24 jul. 2011 - 12:26

[In plaats van deze verwantschap te ontkennen, zou ‘rechts’ deze tragedie moeten aangrijpen voor een kritische reflectie op het eigen gedachtegoed en de manier waarop dit de laatste jaren is uitgedragen.] Dat is mooi gezegd, maar dat gebeurt natuurlijk nooit. De PVV bestaat bij de gratie van het niet-reflecteren. Het is netjes om zo'n oproep te plaatsen, maar even zinloos als aan een geranium te vragen om te reflecteren op het eigen gedachtegoed.

1 Reactie
JoopSchouten
JoopSchouten24 jul. 2011 - 12:26

'... even zinloos als aan een geranium te vragen om te reflecteren op het eigen gedachtegoed' Pelargonia reflecteren zonlicht en geven keur PVV-ers absorberen zonlicht. ; )

rgeurtsen
rgeurtsen24 jul. 2011 - 12:26

Frank je hebt gelijk, dat de richting van de kogel er niet toe doet. Wat er in ons land toe doet, is de erkenning dat polarisatie en thema's van de PVV en niet bestreden door de VVD van meneer Rutte, dus wel aanzetten tot haat. Jammer dat de rechters geen gelijk hebben. Is Wilders schuldig aan de moord en de daad - NEE. Is hij verantwoordelijk voor. Hij heeft zich te verantwoorden voor het tot haat en tegenstelling aanzettende gedrag naar bepaalde groepen - hoe breed hij het ook verwoord. Zoals Kok voor Screbrenica is afgetreden, niet omdat hij schuldig is aan de moorden van Mladic, maar wel verantwoordelijkheid heeft voor de gebeurtenissen. Mensen moeten leren onderscheidt maken tussen schuld (gevolgen) en verantwoording (antwoord kunnen geven op vragen over de eigen daden). Hoe we met politiek extremisme omgaan, is wat mij betreft niet de vraag. Daar moet ruimte voor zijn, dat hoort bij een democratie. Hoe we omgaan met de insinuatie en daden van geweld staat wat mij betreft centraal. Politiek en cultureel extremisme, daar is niets mis mee, met geweld en de dreiging ervan is alles mis - en dat is inderdaad een zaak voor de huidige regering inclusief de stemmers op de lachende Rutte en de stemmers op de blonde leider.

2 Reacties
Sylvia Stuurman
Sylvia Stuurman24 jul. 2011 - 12:26

Rob, uitstekend gezegd!

leeuw2
leeuw224 jul. 2011 - 12:26

"Hij heeft zich te verantwoorden voor het tot haat en tegenstelling aanzettende gedrag naar bepaalde groepen - hoe breed hij het ook verwoord." Dertig jaar lang politiek correct gelul en het opdringen van multiculti aan miljoenen Nederlanders en het lam leggen van iedere discussie over immigratie hebben geleid tot het huidige gepolariseerde politieke klimaat. Het thee drinken van Job Cohen heeft geleid tot het huidige politieke klimaat. Het knuffelen van criminelen ook. Het onder het tapijt vegen van missstanden onder bepaalde migrantengroepen ook.