Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Over de richting van een kogel

  •  
24-07-2011
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Belangrijker is de manier waarop we als samenleving omgaan met politiek geïnspireerd geweld
Nu de eerste schok van de tragedie in Noorwegen voorbij is, is op internet te zien hoe men probeert deze afschuwelijke daad te plaatsen. De reacties zijn uiteenlopend en zeggen waarschijnlijk meer over onszelf als individu en maatschappij, dan over Breivik en zijn motieven. Op dat laatste zullen we tot morgen moeten wachten.
Intussen is de dader al neergezet als eenzame gek , rechts-extremistische terrorist en zelfs als verzetsheld tegen het linkse totalitarisme. Hier in Nederland gaat vooral veel aandacht uit naar de vraag of de uitspraken of het gedachtegoed van Wilders in meer of mindere mate aanleiding zijn geweest voor Breivik om zijn aanslagen te plegen. Ook hier zijn de reacties divers, en vinden we zowel oproepen om het debat te depolitiseren als argumenten dat de kogel wel degelijk ‘van rechts’ kwam, evenals de insteek dat ‘links’ dit voorval misbruikt om er een politiek slaatje uit te slaan.
In deze situatie zijn niet alleen de argumenten, maar zelfs de woorden waarmee de tragedie wordt omgeschreven al politiek geladen. Beschrijft men wat er gebeurde op Utoya in termen van ‘aanslag’, ‘terrorist’ en ‘rechts-extremist’ dan ontstaat er een heel ander beeld dan wanneer men spreekt van een ‘eenzame psychopaat’, ‘incident’ en ‘moord’. Dit betekent dat pogingen om het debat te depolitiseren bij voorbaat zinloos zijn. Niet alleen de discussie zelf, maar ook de meta-discussie over hoe het debat gevoerd moet worden, is politiek geladen. Zelfs al zou dit alles het werk blijken van een volledig apolitieke gestoorde gek, dan nog behoudt de discussie haar politieke lading, omdat we deze er inmiddels zelf aan gegeven hebben. Daarmee kunnen we de discussie dus ook net zo dramatisch maken als we zelf willen.
De vraag of de kogel ‘van rechts’ kwam, en of dat relevant is, moet dus behandeld worden. Niet zozeer om schuld of verantwoordelijkheid toe te wijzen. Net zoals ‘links’ of ‘islam’ zijn ‘rechts’ en ‘christendom’ veel te grote begrippen om ze als causale oorzaak voor het drama te zien. Noch heeft het zin om individuele representanten van deze beschouwingen persoonlijk verantwoordelijk te houden. Dat moet er echter niet toe leiden dat we ontkennen dat een bepaald rechts-extremistisch gedachtegoed een rol heeft gespeeld bij de beslissing van Breivik om zijn aanslag te plegen. Zoveel is inmiddels wel duidelijk uit Breivik’s eigen berichten en zijn doelwit. Een politieke aanslag op een sociaaldemocratische partij blijft een politieke aanslag, ook als deze is uitgevoerd door een gewelddadige eenzame psychopaat.
Het politieke element moet dus een plek gegeven worden. Voor ‘rechts’ betekent dit niet zozeer het aanvaarden van verantwoordelijkheid voor deze daad, maar wel de verplichting om onder ogen te zien dat de dader handelde vanuit een visie die in grote lijnen overeenkomt met bijvoorbeeld die van Wilders. Ontkennen dat Breivik en de PVV een een gemeenschappelijk vijandsbeeld hebben van alles wat links, multicultureel of islamitisch is, is ongepast en zinloos. In plaats van deze verwantschap te ontkennen, zou ‘rechts’ deze tragedie moeten aangrijpen voor een kritische reflectie op het eigen gedachtegoed en de manier waarop dit de laatste jaren is uitgedragen. Hiermee neemt men geen verantwoordelijkheid voor deze specifieke terreurdaad, maar laat wel zien dat mogelijke invloeden onderzocht en eventueel erkend kunnen worden.
Voor ‘links’ ligt er de verantwoordelijkheid om dit zelfonderzoek niet te verstoren door nu alles en iedereen met vergelijkbare ideeën als die van Breivik bij voorbaat verdacht of medeplichtig te verklaren. Uitzonderingen daargelaten zal het overweldigende deel van de PVV stemmers een daad als deze even hartgrondig afkeuren als een PvdA’er. Het direct veroordelen van Wilders of de PVV werkt debat niet in de hand, maar zal bij de andere partij slechts de neiging versterken om enig verband te ontkennen en zo discussie en reflectie onmogelijk maken. ‘Links’ kan de vraag of en waarom de kogel van rechts kwam weliswaar stellen, maar moet deze niet volledig zelf willen beantwoorden.
Uiteindelijk is de richting waaruit een kogel komt dan ook van ondergeschikt belang. Vrijwel elke religie of ideologie kan, wanneer naar het extreme getrokken, leiden tot geweld. Belangrijker is de manier waarop we als samenleving omgaan met politiek geïnspireerd geweld en de hoe we in de toekomst kunnen voorkomen dat onze diverse opvattingen voedingsbodem bieden aan een volgende tragedie.
Dit artikel is ook te lezen op de website van Frank Hemmes

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.