Opgeklopt nieuws

Een ander verschijnsel van deze onzekere tijd is de hang naar populisme.

Sensatie verkoopt. Een dag berichten in de krant maakt dat duidelijk, en laat zien dat nieuws wordt gekleurd door de huidige incidentenpolitiek. Zo lees ik groot gedrukt op de voorpagina van de krant van afgelopen vrijdag dat onderzoek aantoont dat de rechtsstaat niet heilig is bij een aanzienlijk deel van de bevolking. Dat geldt zowel voor het politiek linkse als politiek rechtse kamp. Weliswaar vindt twee derde deel nog steeds dat de bestaande wetgeving in acht moet worden genomen, maar het klinkt sensationeler om te zeggen dat een substantieel deel van de mensen in eventuele gevallen vindt dat rechtsregels terzijde moeten kunnen worden gelegd, zodat de regering daadkrachtiger kan optreden. 

Nu valt er op de onderzoeksopzet van de Monitor Democratisch Bewustzijn wel wat af te dingen. Zo moeten de deelnemers aan het onderzoek een voorkeur uitspreken voor een van twee alternatieven, bijvoorbeeld: 

Wat heeft uw voorkeur, A of B? 

A. Regeringen moeten doen wat de meeste Nederlanders willen, ook al zijn er wetten die dat niet toestaan.

B. Regeringen moeten zich aan de wet houden ook al wil de meerderheid van de Nederlanders dat ze dat niet doen.

De mogelijkheid om aan te geven “soms A en soms B”, of “weet niet”, wordt niet gegeven, terwijl ik me kan voorstellen dat veel mensen van die mogelijkheid gebruik zouden maken. Dit vertekent de resultaten. Toch worden de resultaten van het onderzoek gebruikt om te waarschuwen tegen het gevaar van afglijden naar een totalitair regime. Dit wordt nog eens ondersteund door de zorgen die de AIVD uitspreekt over de dreiging vanuit de ultrarechtse hoek. Het gaat dan vooral om kwetsbare jongeren die angst hebben voor alles wat vreemd of onbekend is. Nu is dit echt geen nieuw verschijnsel, en zeker in tijden van crisis neemt de roep om sterke leiders en daadkrachtige maatregelen toe. Democratisch bewustzijn kan bloeien als er maatschappelijke stabiliteit en voldoende welvaart is. Zodra dit wordt bedreigd steekt extremisme al gauw de kop op. 

Een ander verschijnsel van deze onzekere tijd is de hang naar populisme. Dit zagen we bij de uitlatingen van Johan Derksen over zijn jeugdzonde. Vooral het lacherig sfeertje was walgelijk, en dus buitelden opinieleiders over Derksen heen, en vroegen het OM om toch vooral te kijken of vervolging alsnog mogelijk is. We zien hier een voorbeeld van incidentenpolitiek, iets wat ook duidelijk wordt in onze houding ten opzichte van migranten. De ene keer zijn we ze liever kwijt dan rijk, de andere keer hebben we ze nodig of spelen ze een rol in de politiek (Oekraïners), en moeten ze met open armen worden ontvangen. Ook het in het verwoorde standpunt vanuit Brussel over de cryptomunten reflecteert dit; eerst werd nog een proef met transacties voorgesteld, nu wordt opsporing aangemoedigd om witwassen te voorkomen. 

Samenvattend wil ik stellen dat democratie een groot goed is, en daarom op de juiste wijze bewaakt moet worden. Democratie is niet voortdurend de opinie of belangen van de markt honoreren, of blind varen op de onderbuikgevoelens van “de bevolking”. Wat is het dan wel? Het gaat om politiek bestuur dat vanuit menselijke waarden vorm en sturing geeft aan een leefbare samenleving voor ons allemaal. We kunnen als burger bijdragen door weloverwogen te kiezen, maar ook door actief te zijn in de samenleving. Gelukkig bevat het regiogedeelte van de krant elke dag weer voorbeelden van personen die zich belangeloos inzetten voor hun omgeving. Laten we van daaruit hoop blijven houden op een gezond democratisch fundament van onze maatschappij.