Op naar het succesverhaal van de 21ste eeuw

Loop je deze zomer in Nederland over een strandboulevard, een festivalterrein of het station, overal zijn we omringd door voedsel. De gemiddelde Nederlander geeft een steeds kleiner deel van zijn inkomen uit aan eten. Eigenlijk een groot naoorlogs succesverhaal; dat bijna niemand meer honger heeft in Europa.

Maar dat is zeker niet het verhaal in andere werelddelen. Stel je eens voor dat eten plotseling zo duur wordt dat je je hele inkomen er aan kwijt bent. 30 Euro voor een brood en een bord rijst per dag; vertaalt naar een Nederlands minimuminkomen. Dat is de realiteit voor velen bij plotselinge prijsstijgingen van voedsel op de wereldmarkt.

Ondertussen kan ons kabinet maar niet besluiten wat ze aan moet met die hoge voedselprijzen. Staatssecretaris Bleker wil dat het volgende kabinet stopt met toevoegen van biobrandstof uit voedsel aan benzine. Zo denkt hij de voedselschaarste te verminderen en de prijs van voedsel om laag te brengen. Nog maar een paar maanden geleden wilde het kabinet precies het omgekeerde. Men stelde voor, zelfs voordat er heldere Europese biobrandstofcriteria waren, alvast een hoger percentage bij te mengen. Nu wil Bleker alweer van die verplichting af.

“Nu is niet meer het klimaat, maar voedselzekerheid het grootste probleem. Daarom was ik ook tegen het opgeven van landbouwgrond voor natuur”, aldus de staatssecretaris in de media.

Een zeldzaam staaltje warrig denken: wat is er gebeurd dat klimaatverandering minder aandacht hoeft te krijgen? Zou het bij de staatssecretaris zijn opgekomen dat er tussen voedselschaarste en klimaatverandering wellicht een verband bestaat? Heeft hij zich afgevraagd hoe hij de Nederlandse afhankelijkheid van fossiele brandstoffen gaat verminderen? 

We komen het niet te weten. Het kabinet heeft flink wat nieuw asfalt aangelegd, de maximumsnelheid verhoogd, de schone energieopwekking verwaarloosd en het natuurbeleid in de ijskast gezet. Onze staatssecretaris laat weten dat ‘de geest van Al Gore’ terug moet in de fles en dat het tijd is om voedselzekerheid voorrang te geven op het klimaat. 

Onze regering moet zich natuurlijk zorgen maken om plotselinge hoge voedselprijzen. Maar wel om de goede redenen. Het vestigt de aandacht op de stijgende frequentie van extreme droogtes en ongekende regenval die de oogsten sterk beïnvloeden. Het onderstreept de groeiende ongelijkheid en het gebrek aan koopkracht van honderden miljoenen elders op de wereld. Het waarschuwt ons dat we zuinig moeten zijn op schoon water, landbouwgrond en dus voedsel. En het wijst op de onwenselijkheid van pure financiële speculatie met voedsel die extreme prijsvolatiliteit in de hand werkt. 

Willen we de prijzen in de hand houden, boeren een fatsoenlijk bestaan garanderen en voedseltekorten te lijf gaan dan moeten we de oorzaken aanpakken. Dan is het niet de vraag of er buffervoorraden moeten worden aangelegd (AlbertJan Maat, LTO Nederland), handelsmaatregelen moeten worden genomen (Niek Koning, WUR) ontwikkelingssamenwerking moet worden ingezet (Timmermans) of het Nederlandse bedrijfsleven garanties moet krijgen voor bedrijvigheid in ontwikkelingslanden (Knapen). Dat kan allemaal helpen de symptomen te bestrijden, maar het neemt de oorzaken niet weg. Het aanpakken van de oorzaken vraagt om een ingrijpende transitie naar een groene economie. Binnen Nederland, in de Europese Unie en uiteindelijk wereldwijd. 

Een transitie levert veel voordelen op voor Nederland, zoals minder afdrachten aan Europa, een betere volksgezondheid, groene werkgelegenheid en een beter milieu.

Tussen veld en mond verspillen we nu 40% van het voedsel; alles wat daar aan verbeterd wordt levert direct voordeel op. In het Westen serieus minder vlees eten, geeft een betere volksgezondheid en vermindert de CO2 uitstoot.

Daarnaast moeten Europa en de VS de enorme subsidiestromen voor landbouw en visserij afbouwen en ombouwen naar steun voor duurzame voedselproductie. Andere vormen van landbouw geven ruimte voor dierenwelzijn. Financieel toezicht en betere regels zorgen ervoor dat er op de voedselmarkten wel kapitaal beschikbaar komt voor nodige investeringen maar dat pure financiële speculatie tegen wordt gegaan. 

Het klinkt simpel, gezond en lekker eten voor iedereen produceren zonder de planeet uit te wonen, maar het is een enorme opgave. Sterker nog, het is dé opgave van de 21ste eeuw.

Warrig denken helpt er niet bij en een focus op alleen symptoombestrijding ook niet. In samenhang kunnen we de klimaatcrisis, de voedselcrisis en de financiële crisis aanpakken. De techniek en de beleidsideeën zijn er, nu de politieke wil nog om echt aan de slag te gaan.

Op het strand bij Mombasa, het station van Mumbai en bij een festival in Dhaka wil iedereen ook genieten van het succesverhaal van de 21ste eeuw. Verantwoord en betaalbaar eten voor iedereen, laten we ons daar nu eens echt voor gaan inzetten.

Bram van Ojik en Liesbeth van Tongeren, nummer 2 en nummer 3 op de kandidatenlijst van GroenLinks