Ook Rutte-2 is nu een gedoogconstructie

Na de primeur met de PVV als gedoogpartner van Rutte-1 is nu ook Rutte-2 vervallen tot een kabinet met gedoogsteun van D66, CU en SGP. Op een voor Rutte en Samsom bijna vernederende persconferentie werd duidelijk dat VVD en PvdA heel veel concessies hebben moeten doen. De nieuwe gedoogpartners lieten niet na veel zout in de wonden te strooien bij de regeringspartijen.

Hoewel de euforische houding van de nieuwe gedoogpartners deed terugdenken aan de presentatie van het bruggen slaan van Rutte 2, inclusief vrij oreren over de binnengehaalde punten bij Pauw & Witteman, heeft de angst voor de kiezer een niet te verwaarlozen rol gespeeld bij dit gedoogakkoord. Met de PVV en SP sky high in de peilingen werd al snel duidelijk dat er buiten deze partijen niemand zin had in nieuwe verkiezingen. Liever presenteren ze het zoveelste akkoord in 1,5 jaar als ‘over schaduwen heenstappen’, ‘landsbelang’, ‘duidelijkheid geven aan de Nederlanders’ en meer van dat soort taal om het bereikte akkoord in hun voordeel te framen.

Na de vorige akkoorden, met name na Kunduz en het regeerakkoord, heerste er de eerste dagen een jubelstemming bij pers en politiek. Maar na een paar dagen sloeg dat om in totale rebellie. Iedereen liet zich in de luren leggen doordat de mooie maatregelen door de partijen werden uitvergroot en de pijnlijke werden verzwegen. Ik ben inmiddels wars van dit soort opgevoerde mooi weer voorstellingen en wacht eerst maar eens af wat er over een paar dagen nog over is van dit akkoord. Mijn eerste gevoel zegt dat we er qua koopkracht minder op achteruitgaan en dat dit wordt gepresenteerd als een vooruitgang. “Je ging er eerst 200 euro op achteruit en nu nog maar 150. Positieve verhaal: Je gaat er dus 50 op vooruit. Werkelijkheid: Je gaat er nog steeds 150 euro op achteruit.”

Het al dan niet slagen van dit akkoord is overigens wel cruciaal voor de verhoudingen in de komende periode. Het CDA stijgt de laatste weken in de peilingen door de rechtse koers die het gekozen heeft. Een logisch gevolg was dat Buma als eerste de onderhandelingstafel verliet. Mocht dit akkoord over een week goed vallen, dan zal het CDA hier de prijs voor betalen. In het gunstigste geval zal de partij stagneren op 18 zetels, maar mogelijk zelfs weer zakken naar 14 en terug zijn bij af. Dan heeft het CDA gegokt en verloren, maar aanhaken bij dit akkoord was sowieso geen optie geweest. Extra pijnlijk voor het CDA is dat de christelijke broertjes prominent het podium pakken door wél in te stemmen.

De meeste pijn kan een geslaagd akkoord brengen voor GroenLinks. Ondanks een mega verlies voor de PvdA in de peilingen van 28 zetels wist GroenLinks hier tot op heden nauwelijks van te profiteren. Ze zitten dus ook na het vertrek van Sap nog steeds op dood spoor. Dat nu juist zij op het allerlaatste moment afhaakten is eigenlijk onbegrijpelijk. Je zou denken dat een partij die een jaar geleden 2/3e van haar aanhang heeft verloren, die merkt dat de gekozen koers nauwelijks kiezers terugbrengt, zo’n akkoord met beide handen zou aangegrijpen om een nieuwe koers in te slaan. Als we de groene maatregelen zien die voorlopig naar buiten zijn gekomen, had GroenLinks met een beetje goede wil een acceptabel verhaal naar haar achterban kunnen brengen. Nu dreigt een definitieve rol in de marge. Die marge kan wat mij betreft niet klein genoeg zijn, maar vanuit tactisch oogpunt van GroenLinks bezien, is het echt het domste dat ze konden doen.

D66 lijkt voorlopig de grote winnaar. CU en SGP zullen samen toch nooit meer dan 10 zetels halen en daar brengt ook dit akkoord nauwelijks verandering in. Zij steunden het kabinetsbeleid al op vele punten en hebben op voor hun belangrijke terreinen daadwerkelijk het beleid bijgestuurd. Door een sterke eigen PR en een vaak D66 welwillende pers zullen zij dit ongetwijfeld maximaal gaan uitventen.

PVV en SP zullen er alles aan doen dit gedoogakkoord neer te zetten als een verzameling waardeloze besluiten die Nederland niet uit de crisis halen. Zij hebben er alle baat bij dat de nu nog verborgen negatieve gevolgen maximaal voor het voetlicht komen en deze massaal uit te vergroten. Mocht hen dit niet lukken is ook een terugval in de peilingen van deze partijen niet uit te sluiten.

Voor VVD en PvdA zal het niet veel uitmaken hoe goed het akkoord zal landen. Zijlstra en Samsom stonden erbij als boeren met kiespijn en konden niets positiefs noemen. Zij staan zo laag in de peilingen dat verder zakken nagenoeg niet meer mogelijk is. Een positief ontvangst zal niet direct op hen afstralen. Hen was er alles aan gelegen een meerderheid in de Eerste Kamer te vinden en zo het kabinet te laten voortleven. Daarvoor waren zij bereid zeer vergaande concessies te doen. Nieuwe verkiezingen zouden vooral voor deze twee partijen een slachting hebben betekend. Nu mogen ze voorlopig blijven zitten en hopen dat de wereldeconomie aantrekt zodat ze over 2 jaar kunnen zeggen: “Door ons beleid is Nederland uiteindelijk uit de crisis gekomen.”

De VVD en de PvdA moeten zich echter niet rijker rekenen dan ze zijn. Met een meerderheid van welgeteld 1 zeteltje is nu de verwachting dat de plannen door de Eerste Kamer zullen komen. Diezelfde Eerste Kamer is overigens zelf volledig buitenspel gezet. Curieus. Zij moeten straks voor een meerderheid zorgen voor iets waar hun collega’s in de Tweede Kamer over onderhandeld hebben. Het is zeker niet uit te sluiten dat dit nog voor problemen gaat zorgen. Onderschat de ego’s van de senatoren niet; zij laten zich zeker niet gebruiken als stemvee. En, laten we eerlijk zijn: ze zijn door hun collega’s in de Tweede Kamer en door dit gedoogakkoord gedegradeerd tot ordinair stemvee.